نقد و معرفی فیلم « محمد رسول الله ( ص )» به کارگردانی «مجید مجیدی»

برترين ها/ اين فيلم به زندگي دوران کودکي حضرت محمد ( ص ) و رويدادهاي مختلف اين دوران مي پردازد. نام فيلم : محمد رسول الله ( ص ) کارگردان : مجيد مجيدي فيلمنامه : مجيد مجيدي ، کامبوزيا پرتوي تهيه کننده : شرکت نور تابان مدير فيلمبرداري: ويتوريو استورارو بازيگران : عليرضا شجاع نوري ، مهدي پاکدل، ساره بيات، رعنا آزادي ور، مينا ساداتي ، محسن تنابنده و... کارگردان: مجيد مجيدي : متولد سال 1338 در طالش است و فعاليت هاي هنري خود را ابتدا با بازي در تئاتر آغاز کرد و سپس در سالهاي دهه ي 60 و 70 بازيگري در سينما را تجربه کرد. با اينحال مجيدي در سالهاي بعد تصميم گرفت بازي در مقابل دوربين را کنار گذاشته و به کارگرداني روي بياورد. وي اولين سينماگر ايراني بود که يکي از فيلمهايش به نام « بچه هاي آسمان » توانسته بود به ميان 5 فيلم نهايي جايزه اسکار بهترين فيلم خارجي راه پيدا کند. از جمله مشهورترين ساخته هاي مجيد مجيدي تا پيش از اين فيلم، « بچه هاي آسمان » ، « رنگ خدا » ، « باران » و « آواز گنجشک ها » بوده است. درباره فيلم « محمد رسول الله ( ص ) » : ساختن فيلمي در وصف مهرباني هاي خاتم انبياء و به تصوير کشيدن چهره اي راستين از ايشان، در وضع آشفته اين روزهاي گيتي پهناور، ضروري به نظر مي رسيد و مجيد مجيدي به درستي در اين وضعيت به سراغ ساخت اثري پر هزينه و بين المللي درباره زندگي حضرت محمد ( ص ) رفت تا بتواند تصويري شايسته از پيامبر اسلام براي جهانيان ترسيم کند. اما متاسفانه نتيجه کار چنان بد است که حتي « محمد رسول الله ( ص ) » نمي تواند در حد فيلم « رسالت » مصطفي عقاد باشد. « محمد رسول الله ( ص ) » با مجموعه اي از بهترين سينماگران جهاني در پشت صحنه ساخته شده است اما ايراد کار در جايي خودش را نشان مي دهد که سينماگران ايراني آن فضا را تجربه نکرده اند و آن ساخت يک اثر بيگ پروداکشن با زبان بين المللي سينماست. فيلم جديد مجيد مجيدي فيلم خوش رنگ و لعابي است و از امتيازات ويژه فني در هنگام ساخت برخوردار بوده اما بطور شگفت انگيزي در تمامي بخش ها داراي ضعف هاي نابخشودني است که هرگز نمي توان به جهت بيگ پروداکشن بودن اثر، به راحتي از کنار آن گذشت. اولين مشکل بزرگ فيلم ، فيلمنامه ضعيف و آشفته مجيد مجيدي و کامبوزيا پرتوي است که نمي تواند حق مطلب را درباره زندگي کودکي پيامبر عظيم الشان اسلام به درستي ادا نمايد. داستان فيلم در دوران شعب ابي طالب آغاز مي شود اما ديري نمي گذرد که با يک فلشبک در ذهن ابوطالب، به زندگي دوران تولد پيامبر و کودکي ايشان مي رود و مشکلات فيلم يکي پس از ديگري خودشان را نمايان مي سازند. اولين ايراد بزرگ فيلم مجيد مجيدي چندپارگي داستان و نحوه چيدمان رويدادهاي زندگي پيامبر اسلام در کنار يکديگر است که بي ذوق و بسيار شلخته به تصوير کشيده شده اند. فيلم بصورت پله وار تنها قصد داشته آنچه را که در روايات آمده به تصوير بکشد و برنامه اي به جهت ارتباط دادن اين داستان ها به يکديگر در قالب يک قصه واحد نداشته است. يکي از نکات جذاب درباره فيلم « رسالت » مصطفي عقاد اين بود که در آن اثر، مهمترين دوران زندگي پيامبر اسلام به زيبايي در قالب قصه اي واحد، با روايتي جذاب و هيجان انگيز به تصوير کشيده مي شد. اما در « محمد رسول الله ( ص ) » خبري از پرداخت رويدادهاي زندگي دوران کودکي پيامبر نيست؛ گويي که فيلم چند اپيزود مختلف بوده که به يکديگر متصل شده اند و نمي توان ترتيب مشخصي براي آن قائل شد. در فيلم « محمد رسول الله ( ص ) » شخصيت هاي داستان نيز فاقد پرداخت و هويت هستند و تنها تريبوني هستند براي بيان سخنان. فيلم هرگز شخصيت چند بعدي را به مخاطب معرفي نمي کند تا بتواند به عنوان يک " شخصيت " او را در فيلم دنبال نمايد. به عنوان مثال مادرِ پيامبر گرامي اسلام، شخصيتي متصور شده که در همه حال در حال خنديدن است؛ حتي در زماني که در اوج بحران قرار دارد! در بخشي از فيلم زماني که حليمه بصورت اتفاقي سر از منزل آمنه در مي آورد، آمنه که به نظر مي رسد بايد بابت گرسنگي حضرت محمد ( ص ) در گهواره در اوج نگراني قرار داشته باشد، با خوشرويي و خونسردي تمام او را به خانه دعوت مي کند و باز هم در همه حال لبخند بر چهره دارد! همچنين فيلم شخصيت عجيب و غريبي به نام ساموئل ( با بازي محسن تنابنده ) دارد که وضعيتي به مراتب بغرنج تر از ديگر شخصيت هاي فيلم دارد. اين شخصيت يهودي حيله گر در فيلم به دنبال يافتن حضرت محمد ( ص ) با توسل به خشونت است و قرار است بارِ تعليقي فيلم را بر دوش بکشد اما چنان خنثي و بي پرداخت است که حضورش اصلا به چشم نمي آيد و در کلاس فيلمنامه نويسي و شخصيت پردازي سينمايي شبيه به يک اتود اوليه است! ساموئل در فيلم « محمد رسول الله ( ص ) » بيش از يک دهه از عمرش را به دنبال يافتن حضرت محمد ( ص ) سپري مي کند که به نظر مي رسد عزم راسخي براي يافتن پيامبر و رسيدن به هدف خود دارد، اما بطور شگفت انگيزي در اواخر فيلم به يکباره متحول مي شود و تمام آنچه که در نزديک به سه ساعت از او ديده بوديم و قرار بوده تعليق فيلم را رقم بزند رنگ مي بازد! پرداخت شخصيت ساموئل و در مجموع شخصيت هاي يهودي فيلم ابدا کيفيت قابل قبولي ندارد. به تصوير کشيدن سکانس دست انداختن يکي از رهبران در داخل کيسه سکه و بازي کردن با پولهايش، از جمله لحظه هاي عجيب و غريب فيلم به شمار مي رود. تصويري که مجيد مجيدي از زندگي حضرت محمد (ص ) در دوران کودکي ارائه کرده نيز داراي ايراداتي در فرم و قالب سينماست که به تاثيرگذاري زندگي ايشان بر مخاطب فيلم ضربه وارد کرده است. در بخشي از فيلم حضرت محمد ( ص ) به شفاي دايه شان، حليمه ، اقدام مي نمايند که سبب بازگشت سلامتي به حليمه مي گردد اما مدت زمان زيادي از فيلم نگذشته که اينبار مريضي به سراغ مادر پيامبر مي آيد اما اينبار شاهد معجزه اي از جانب پيامبر نيستيم.حال سوالي که براي مخاطب پيش مي آيد اين است که چرا اينبار پيامبر به شفاي مادرشان اقدام نکردند؟ در حالي که شرايط در هر دو حالت يکسان بود! فيلم در بخش ديگري در ساحل به معجزه اي از پيامبر اشاره مي کند که در آن دريا خروشان شده و ماهي هايي را به ساحل مي آورد تا کودکان و مردم گرسنه آن حوالي بتوانند از گرسنگي درآيند. اما احتمالا مجيد مجيدي به درستي نمي دانست که با به تصوير کشيدن اين سکانس، اين سوال نزد مخاطبين فيلم پيش خواهد آمد که چرا حضرت محمد ( ص ) گرسنگان مکه را اينچنين از گرسنگي نجات ندادند و يا حتي در زمان شعب ابيطالب چنين معجزاتي را انجام ندادند؟ پاسخ اين سوال زماني سخت تر مي شود که فيلم براي مخاطب غيرمسلمان به نمايش درآيد. مخاظبي که مي داند مهمترين وجه زندگي پيامبر اسلام نه معجزات اينچنيني ، بلکه کتاب مقدس بوده است. نماي نوراني که مجيدي از پيامبر اسلام در بالاي صخره بر فراز دريا گرفته ، بادي که به جامع او مي وزد و موهايي که به وزش در مي آيد و... اين تصويري است که معمولا آثار مذهبي کلاسيک هاليوودي در وصف پيامبرانشان از آن استفاده مي کردند که اينبار نيز در « محمد رسول الله ( ص ) » پس از سالها شاهد استفاده مجدد از اين نوع تصاوير هستيم. ادبيات به کار رفته در ديالوگ نويسي هاي فيلم نيز از ايرادات عجيبي رنج مي برد که اين مورد جاي تعجب بسياري دارد. اين در حالي است که در دهه هاي گذشته تلويزيون ايران شاهد سريال هاي مذهبي فاخري نظير « امام علي ( ع ) » بوده که ديالوگ نويسي آن با رعايت ريزترين جزئيات ادبي به رشته نگارش درآمده بود. اما اينبار در ساخت « محمد رسول الله ( ص ) » از اين وسواس نگارشي خبري نيست و ما شاهد کلمات عجيبي هستيم که از زبان شخصيت هاي داستان خارج مي شود. به کار بردن کلماتي نظير « رفع تحريم » ، « تب اش نمي افتد » و « قيمت کالايت را بگو » نشان از اين دارد که مجيد مجيدي و کامبوزيا پرتوي خيلي اعتقادي به استفاده از ادبيات فاخر زبان فارسي در فيلم نداشته اند. پرداخت بسيار بد صحنه هاي موعظه کردن پيامبر ، از ديگر نقاط ضعف فيلم « محمد رسول الله ( ص ) » مي باشد.متاسفانه اصرار مجيد مجيدي به گنجاندن تمام صفات بارز و ارزشمند حضرت رسول اکرم در فيلم « محمد رسول الله ( ص ) » باعث شده تا صحنه هايي را شاهد باشيم که بي ارتباط با داستان اصلي فيلم هستند و مشابه يک کليپ تبليغاتي مي باشند. براي درک بهتر اين مشکل مي توان به سکانس زنده به گور کردن دختر توسط يک جاهل اشاره کرد که در اوج عصبانيت و خشونت با شنيدن موعظه پيامبر اکرم که با کمترين پرداخت سينمايي انجام شده و صرفا با ذکر يک ديالوگ کتابي به فيلم آورده شده، متحول مي شود! همچنين مجيد مجيدي براي به تصوير کشيدن صفت ارزشمند " امين " بودن حضرت محمد ( ص ) به دم دستي ترين روش ممکن متوسل مي شود و بي آنکه سکانس بازار و فروختن برده ، ارتباطي به داستان فيلم داشته باشد، موعظه هايي از پيامبر اسلام را با ساده ترين شکل ممکن بر زبان مي آورد که اين يکي هم شباهتي به قالب استاندارد سينماي بين الملل ندارد. در بخش هاي فني، « محمد رسول الله ( ص ) » با توجه به بودجه عظيمي که در اختيار داشته، از استاندارد هاي سينمايي ايران فراتر مي رود اما ايرادات ساخت يک اثر بيگ پروداکشن در اينجا نيز به خوبي هويداست. مجيدي هرگز کارگرداني نبوده که توليد فاخري داشته باشد و حالا که در اولين تجربه اش، بودجه هنگفتي در اختيارش قرار گرفته، موفق نشده از اين امتياز به نحو احسن براي تبديل خود به فيلمسازي بين المللي استفاده نمايد. فيلم به جز در سکانس هاي حمله ابرهه به مکه و سکانس دريا، استفاده اي از جلوه هاي ويژه نکرده است. اما همين 2 صحنه هيجان انگيز فيلم نيز، نه در بخش جلوه هاي ويژه که حتي در مقايسه با بسياري از فيلمهاي هاليوودي بهتر پرداخته شده اند ، بلکه در نحوه کارگرداني ضعف رهبري شده اند. در اين سکانس ها بيشتر از اينکه ردپاي وسواس کارگردان و خلاقيت در اجرا به چشم بخورد، سياه لشگرهايي حضور دارند که دائم در حال فرياد زدن هستند و به دور خودشان در حال چرخيدن مي باشند. از معدود نکات مثبت فيلم موسيقي زيبا و شنيدني اثر مي باشد که البته خيلي ارتباطي با موسيقي عربي ندارد اما روي هم رفته شنيدني و متناسب فضاي فيلم است. فيلمبرداري فيلم هم به لطف حضور ويتوريو استورارو که يکي از بهترين فيلمبرداران جهان مي باشد، تماشايي است. البته اين نکته را هم بايد ذکر کرد که « محمد رسول الله ( ص ) » خيلي قاب بندي هاي به ياد ماندني ندارد اما بهرحال تصويربرداري فيلم شايسته تقدير است. متاسفانه « محمد رسول الله ( ص ) » علي رغم انتظارات بسيار بالايي که از آن مي رفت ( که به نظر طبيعي هم مي رسيد ) ، ابدا نمي تواند نماينده اي شايسته از طرف سينماي ايران براي جهانيان باشد. فيلم قطعا يک سر و گردن از تمامي ساخته هاي ايراني بالاتر است اما زماني که صحبت از ارائه بين المللي يک فيلم به ميان مي آيد، متوجه مي شويم که سينماي ايران هنوز نتوانسته به استانداردهاي توليد يک اثر بيگ پروداکشن در سطح جهاني نزديک شود. زندگي حضرت رسول اکرم بي شک فرصت هاي بي نظيري در اختيار مجيد مجيدي براي پرداخت و ساخت آن با بهترين کيفيت ممکن قرار داد اما ضعف دانش بين المللي کارگرداني سبب شده تا اين فرصت بي نظير تا از دست برود. « محمد رسول الله ( ص ) » بيشتر شبيه چند تکه کليپ مذهبي است که به يکديگر متصل شده اند و تشکيل يک فيلم واحد را داده اند. براي رقابت در عرصه بين المللي قطعا به چيزي بيشتر از عوامل فني نياز است و آن يک فيلمنامه حرفه اي به همراه کارگرداني بين المللي مي باشد.کارگرداني که شاخصه هاي ساخت يک اثر سينمايي پر هزينه بين المللي را بداند و با زبان بين المللي سينما اثرش را به جهانيان ارائه نمايد.