«فریدون خشنود»: سرود «الله‌اکبر» صدای خود مردم بود

سينما خبر/ آهنگساز پيشکسوت کشورمان، متولد سال 1327 است، تحصيلات وي در رشته موسيقي مدرن است. وي يکي از آهنگسازان با سابقه کشورمان محسوب مي‌شود. خشنود خالق آثار ماندگار و خاطره‌ساز گوناگوني از جمله آلبوم «شکوه عشق» با صداي عليرضا افتخاري و «صداي اذون مي‌ياد» با صداي محمد حشتمي است، اما يکي از آثار برجسته فريدون خشنود ساخت سرود خاطره‌انگيز و انقلابي «الله‌اکبر» با صداي رضا رويگري است که به همين بهانه و با فرارسيدن ايام دهه فجر، با اين هنرمند گفتگوي مفصلي را در خصوص جزئيات ساخت اين سرود داشته‌ايم که در ادامه آن را مي‌خوانيد: سين: سرود «الله‌اکبر»، «ايران – ايران» يادآور چه خاطراتي براي شماست؟ به هنگام صحبت از اين سرود، ناخودآگاه خاطرات پاييز و زمستان سال 57 برايم تداعي مي‌شود. شبهايي سرد همراه با خاموشي و تاريکي و حکومت نظامي. حال و هواي آن روزهايي که به فکر ساخت اين سرود بوديد را توصيف کنيد؟ با اينکه در آن زمان حکومت نظامي اعلام شده بود، اما فرياد الله‌اکبر و صداي رگبار و گلوله از هرگوشه شهر شنيده مي‌شد. در طول روز راهپيمايي و فريادهاي با شکوه مردم و شبها با وجود حکومت نظامي مردم به پشت‌بام‌ها رفته و شعارهاي خود را سرمي‌‌دادند. شنيده‌ شدن بانگ الله‌اکبر چه کمکي در ساخت اين کار به شما کرد؟ صداي الله‌اکبر بسيار عظيم و مانند يک هارموني بود. من به عنوان يک آهنگساز نواي اين سرود را از دل مردم عزيز گرفتم. گاهي اوقات يک آهنگساز روي يک شعر در شرايط خاص آهنگي مي‌گذارد و بالعکس. يک ملودي با احساس شخصي خود آهنگساز ساخته مي‌شود و شعر در مرحله بعدي براي آن سروده مي‌شود. فريادهاي مردم در مبارزات و راهپيمايي‌ها چه تأثيراتي روي شما داشتند؟ هنگام ساخت سرود «الله‌اکبر» يا «ايران ايران» من تحت تأثير فريادهاي مردم قرار داشتم. ما شهداي بسياري در اين راه داديم صداي گلوله، رگبار و راهپيمايي‌هاي عظيم و باشکوهي داشتيم که همه به فرياد و عصيان تبديل شده بود. اين عوامل باعث شد تا من اين کار را بسازم. اين اثر صداي خود مردم بود. ساخت کار را چطور آغاز کرديد؟ اين فريادها از دل مردم برمي‌آمد. صداي الله‌اکبر به صورت اکسترال و با شکوه بود. اين کار را من با پيانو پيدا کردم. در ادامه سرود تبديل شد به کلماتي که در طول روز وجود داشت و شنيده‌ مي‌شد. کلماتي که مردم با سر دادن آنها حرکت مي‌کردند. اين سرود صداي اتفاقات روز بود. آن قسمت از شعر «فردا که بهار آيد» واقعيت پيدا کرد؛ چرا که مال مردم بود. ملودي و شعر کار چگونه تهيه شد؟ ساخت اين اثر، در ابتدا به صورت «مهر» کار شد. يعني کلماتي که با ملودي بوجود آمدند و در نهايت تبديل شدند به يک شعر واقعي اما اين کار نياز به يک شعر واقعي داشت. شاعر اين سرود که بود؟ حسين سرفراز شاعر اين سرود به منزل من آمد و شعر آن را تکميل کرد. همانطور که گفتم در ابتدا به صورت مهر بود. خواننده کار را چطور انتخاب کرديد؟ چرا رضا رويگري؟ ما بايد احساس اين سرود را که برخاسته از دل مردم بود انتقال مي‌داديم. به همين دليل به دنبال يک صداي جديد و شنيده نشده مي‌گشتيم. رضا رويگري از دوستان من بود. من در همان دوران قبل از انقلاب هم با او ملاقات مي‌کردم. با شهامت مي‌گويم که اين شانس نصيب رويگري شد تا با صداي خود اين نوا را به گوش مردم برساند. همکاري و ساخت سرود با رضا رويگري به چه شکل آغاز شد؟ براي ضبط به استوديويي رفتيم که قابل اعتماد باشد. استوديو «صبا» به همراه آقايان شب‌خيز و قاسم عابديني. قبل از حکومت نظامي وارد استوديو شديم. اين استوديو در انتهاي پاساژ قرار داشت. بنابر اين صداي کار ما از بيرون شنيده نمي‌شد. در ساخت اين سرود چه عواملي را مدنظر خود قرار داديد؟ من بودم و رضا رويگري. در همان هنگام فکر کردم که نمي‌توانم از آلات موسيقي زنده استفاده کنم چرا که آن حس حماسي و مردمي بودن کار از بين مي‌رود. به همين دليل سعي کرديم از آلات جنگي درخور سرود و متناسب با فرهنگ ما استفاده کنيم. از چه سازهايي استفاده کرديد؟ طبل، سنج، زنجير. طبل و سنج را خودم زدم و زنجيرها هم يک گوني بود که با رويگري مي‌زديم. چه کساني در خواندن و نوازندگي اين سرود با شما همکاري داشتند؟ خط ملودي را با پيانو بوجود آوردم و رويگري هم کار خود را انجام داد. تمام تلاش ما اين بود تا حالت عرفاني و مذهبي بودن آن بخوبي از آب در بيايد. قسمت کر اثر را نيز من و رويگري با هم خوانديم. به نظر شما سرود "الله‌اکبر" از چه جايگاهي برخوردار است؟ اين سرود اولين اثري بود که اينگونه ساخته شده و به فکر ما رسيد. قبل از آن ساخت چنين کاري با اين شور و هيجان به فکر کسي نرسيده بود. به چه شکلي اين سرود تا اين حد همه‌گير شد و مردم آن را شنيدند؟ شبها کار را روي کاست ضبط مي‌کرديم و در بين مردم مقابل مساجد، دانشگاه‌ها و ... پخش مي‌کرديم اگر ما را دستگير مي‌کردند به طور قطع اعدام مي‌شديم. به چه دليل حاضر شديد با اين سختي و وجود خطر اين کار را انجام دهيد؟ با آن شور و هيجاني که وجود داشت نه تنها من بلکه همه مردم حاضر بودند تا به راحتي جلوي گلوله بروند. شور و هيجاني که در آن هنگام وجود داشت قابل وصف نيست. زبان از بيان حال و هواي آن روزها قاصر است. هر کس کشور خود را دوست داشت، امکان نداشت در خانه بماند. آيا شما به عنوان يک هنرمند در مبارزات شرکت داشتيد؟ در من نيز به عنوان يک آهنگساز اين شور و هيجان بوجود آمد. در راهپيمايي‌ها شرکت مي‌کرديم تا جايي که صداي الله‌اکبر مردم مرا تکان داد و باعث شد تا اين سرود ساخته شود. استقبال مردم از اين اثر چطور بود؟ هنگامي که کاست‌ها را پخش مي‌کرديم و در اختيار همه قرار مي‌گرفت. فرداي آن روز از طريق بلندگوها روي وانت‌ها و يا به عنوان شعار مردم شنيده مي‌شد تا جايي که در مغازه‌ها، و هر مکاني که دستگاه پخش کاست وجود داشت اين سرود شنيده‌ مي‌شد. اين کار به سرعت در بين مردم گسترش پيدا کرد. بازخورد مردم با شنيدن آن از رسانه چگونه بود؟ هنگامي که سرود از رسانه‌هايي مانند راديو و تلويزيون در سطح کشور پخش شد، مردم شيريني پخش مي‌کردند، گل مي‌دادند. بطور کل شور و شعف عجيب و باشکوهي که قابل توصيف نيست، در بين مردم وجود داشت. از بين آثار و سرودهاي انقلابي ديگر کداميک مورد علاقه شما هستند؟ علاقه‌مندي به اين سرودها را نمي‌توان توصيف کرد. هنگامي که آهنگساز اثري را مي‌سازد با تمام وجود احساس خود را پاي کار مي‌گذارد. آثار هر آهنگسازي مانند فرزندانش است. من بچه‌هايم را دوست دارم (با خنده). اما آن دسته از کارهايي که خوب اجرا شده‌اند را دوست دارم. براي ساخت اين سرود تاکنون تجليلي از شما صورت گرفته است؟ من هيچگاه توقع خاصي از کسي نداشته‌ام. به عنوان سازنده اين اثر احترام خاصي براي من قائل هستند و از من قدرشناسي هم مي‌شود. سرود «الله‌اکبر» به شکل ديگري بازخواني شد. در مورد اين اثر توضيح دهيد. در زماني که محمد بيگلري‌پور دوست عزيز من در رأس مرکز موسيقي بود، از من خواست تا اين سرود را با اکستر سمفونيک اجرا کنيم. من نيز از اين پيشنهاد استقبال کردم. بنابر اين با تنظيم همايون رحيميان اين سرود با حضور 40 نفر اجرا شد کار تنظيم شده بسيار باشکوه بود. در نسخه جديد شاهد تفاوت‌هايي بوديم. چرا؟ در صحبت‌هايي که کرديم تصميم بر آن شد تا تفاوتي را در کار ايجاد نماييم. به همين دليل خواندن يک قسمت کار را برعهده 4 خواننده گذاشتيم. اين چهار خواننده آقايان حميد غلامعلي، محسن حسن‌زاده، چنگيز حبيبيان و فريدون بيگدلي بودند. بنابر اين ما يک اثر با 4 صدا داريم و يک اثر با اجراي رضا رويگري. آيا مردم از اين اثر جديد به اندازه کار قبلي استقبال کردند؟ مردم پس از شنيدن اين اجراي باشکوه تماس‌هاي زيادي با صدا و سيما گرفتند، اما در کل از آنجايي که مردم ما خاطره باز هستند ترجيح مي‌دادند که شنونده نسخه اصلي و اوليه سرود باشند. مردم حاضر نبودند به هيچ قيمتي اين خاطرات را از دست بدهند. دکلمه کار آيه‌اي از قرآن است، طراحي اين قسمت به چه شکل بود؟ من آيه 30 سوره حجر را بسيار دوست داشتم و خواستم در اين سرود با صداي رضا رويگري دکلمه شود، اما در سرود باشکوهي که با اکستر سمفونيک اجرا شد آقاي بشير جزايري که عرب بود اين آيه را به صورت عربي قرائت کرد، و ترجمه فارسي آن آيه را مهران دوستي به زيبايي تمام اجرا کرد صدابردار کار فريدون متحير بود. در نسخه اول و کاري که نوستالژي محسوب مي‌شود دکلمه اين آيه با صداي رضا رويگري اجرا شده است. صحبت‌ پاياني آقاي خشنود، خالق اثر «ايران ايران»: آرزوي موفقيت براي همه مردم ايران. با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar