مجید انتظامی: سینمای ایران هم این روزها از فقر کیفیت رنج می برد

باني فيلم/آذرنوش صدرسالک (همسر مجيد انتظامي سازنده شاخص آثار موسيقي) نشان درجه يک هنر را از وزارت ارشاد به خاطر 40 سال تلاش در عرصه موسيقي دريافت کرده. صدرسالک از 12 سالگي وارد گروه کر تلويزيون شد،او از اين سنين پايين بود که زير نظر معلمين خارجي ساز هارپ را آموزش ديد و به طور رسمي از 18 سالگي با ارکستر سمفونيک تهران کارش را آغاز کرد. از آن زمان تا به امروز چيزي نزديک به 40 سال مي گذرد. 40 سال يادگيري 40 سال نواختن موسيقي... صدرسالک آن طور که خودش مي گويد طي اين سال ها در کنار مجيد انتظامي در موسيقي کار کرده و فعاليت خود را در زمينه هاي مختلف جدا و مجزا از همسرش نمي داند، با اينکه صدرسالک تنها نوازنده ساز هارپ در ايران است همچنان خود را دستيار مجيد انتظامي مي داند.. خانم صدر سالک کمي از گذشته برايمان بگوييد. آشنايي شما با دنياي هنر به چه زماني بر مي گردد؟ دوران ابتدايي را در مدرسه ژاندارک تهران تحصيل کردم، در يک خانواده هنري ادبي بزرگ شدم، پدرم حسن صدر سالک از شاعران قديمي هستند. ايشان اولين کسي هستند که در ايران تلفيق شعر و موسيقي کار کردند. و شعرهاي تاج اصفهاني را سرودند. الان در قيد حيات هستند؟ بله... 105 سال سن دارند خانم صدر سالک تحصيلاتتان را در چه زمينه اي ادامه داديد؟ من در دو رشته در دانشگاه تحصيل کردم، رشته هاي حقوق اسلامي دانشگاه تهران و رشته هارپ کنسرواتور تهران. ادبيات فرانسه را از مادرم آموختم و عربي و فارسي را از پدر فراگرفتم در کنار درس هنر را هم ادامه مي دادم. از چه سالي دنياي موسيقي دغدغه شما شد؟ من از 12 سالگي وارد گروه گروه کر تلويزيون شدم و در 15 سالگي به گروه کر تالار رودکي ملحق شدم. از 18 سالگي به طور رسمي با ارکستر سمفونيک تهران به رهبري فرهاد مشکات آغاز به کار کردم. در اين ارکستر تنها نوازنده هارپ ايراني من بودم و ديگر نوازنده ها رومانيايي و بلغاري و از ديگر کشورها بودند. البته اين گروه قبل از انقلاب فعاليت گسترده تري داشت... بعد از انقلاب اين گروه از هم پاشيد؟ يک عده به خارج از کشور رفتند و عده اي هم در ايران ماندند اما هرآنچه بود اين گروه به فعاليت خود ادامه نداد. چون وضعيت هنر بعد از انقلاب شکل درستي نداشت. اما ما در ايران مانديم چرا که معتقديم بايد پاي مملکت و ارزش هاي کشورمان بايستيم. چطور با مجيد انتظامي آشنا شديد؟ سال اول هنرستان بودم که آقاي انتظامي از آلمان به ايران آمدند، در آن زمان، سر کلاس هاي آنسامبل (هم نوازي)ما با هم آشنا شديم. سال 57 با هم ازدواج کرديم، از وقتي که با هم آشنا شديم هم همکاري خوبي با هم داريم هم زندگي زناشويي موفقي داريم. از زمان آشنايي مان تا به امروز نزديک به چهل سال مي گذرد و من طي اين سال ها دستيار ايشان بودم. قطعا مجيد انتظامي توجه به دنياي هنر را براي شما پر رنگ تر کرد؟ صددرصد. طي اين سالها کاملاٌ نگاه حرفه اي به اين مقوله داشتيم. هم من و هم ايشان يکديگر را خوب درک کرده و هميار هم هستيم. اشاره کرديد که در اين سال ها دستيار ايشان بوديد... در چه پروژه هايي؟ در بسياري از کارها، همانطور که مي دانيد ساخت موسيقي بيش از صد فيلم و سمفوني در کارنامه ايشان است و من در بيشتر از اين پروژه ها در کنار ايشان بودم. به طور مستقل خودتان آهنگسازي کاري را بر عهده داشتيد؟ بله 5 قطعه براي تلويزيون کار کردم. آهنگ ها و تصنيف هاي سنتي خوانندگاني چون عليرضا قرباني، علي مينو سپر و عبدالحسيني را بر عهده داشتم. خانم صدر سالک در ارکستر سمفونيک طي اين سالها همچنان فعال بوديد؟ نزديک به 40 سال است در ارکستر سمفونيک نوازندگي هارپ را بر عهده دارم و تنها نوازنده زن هارپ در ايران هستم. به غير از شما نوازنده هارپ در ايران نداريم؟ خير. مقصر اين مسئله را در کوتاهي دانشگاه ها مي بينم که نوازنده براي اين هنر تربيت نمي کند. من الان که دوران بازنشستگي را مي گذرانم، براي جبران اين کمبود در خانه خودم به صورت خصوصي هارپ و البته پيانو تدريس مي کنم... خودم به اين نتيجه رسيدم که جايگزين براي خودم پيدا کنم.. کمي بيشتر توضيح مي دهيد. در اجراي ارکستر سمفونيک هاي مختلف که بر عهده ام است. نفر اول اجراي هارپ با من است و به عنوان نفر دوم هيچ نوازنده اي از ايران براي نواختن موسيقي هارپ نداريم. هميشه در ارکسترها نيروي تربيت شده و موزيسين هاي ماهر از خارج از کشور مي آوريم. اين به نظر شما حيف نيست که در ايران نوازنده هارپ نداشته باشيم؟ يعني اگر بر فرض مثال شما دچار کسالت شويد و نتوانيد در اجرا حضور پيدا کنيد وضعيت چه مي شود؟ کار مختل نمي شود، چرا که قطعه اين موسيقي از طريق پيانو اجرا مي شود اما در هر صورت بحث من اين است که چرا در ايران نوازنده هارپ نبايد وجود داشته باشد. همانطوري که از شمايل اين ساز پيداست، يادگيري آن به اين سادگي ها نبايد باشد... دقيقا، آموختن اين موسيقي مثل يک دوره تحصيل مي ماند. و دوره آن 12 سال است. به طور مثال اگر ما کلاس اول را نخوانيم آيا مي توانيم به کلاس دوم برويم؟ براي آموختن موسيقي هارپ هم وضعيت اين گونه است. هنرجويان بايد 12 سال مداوم ياد بگيرند بعد از دوره 12 ساله نوازنده تازه به خودش بايد برسد که چگونه خودش را پرورش دهد. من تمام رپرتوار هارپ را به هنرجويان ياد مي دهم، تا آنها در آينده بعد از من به راحتي بتوانند کار کنند. استقبال هنر جويان از اين ساز و ياد گرفتن اين نوع موسيقي چگونه است؟ خيلي خوب استقبال مي کنند. چون ساز جذابي است هنر جويان دوست دارند اين نوع موسيقي را ياد بگيرند. اما از آنجايي که ساز هارپ ساز گراني است تهيه آن بسيار مشکل است و يادگيري آن هم بيشتر توسط قشر توانمند مقدور است.متاسفانه گروهي که توانمندي مالي داشته باشند مي توانند اين موسيقي را ياد بگيرند و بياموزند. نکته ديگر اينکه واردکننده اين ساز در ايران معدود است. شما خود چه زماني اين موسيقي را فرا گرفتيد و چقدر تمرين و دوره يادگيري شما زمان برد؟ من از 12 سالگي زير نظر 6 معلم خارجي تحصيل کردم، در 24 سالگي هارپ را کامل مي دانستم و همانطور که گفتم از 18 سالگي وارد ارکستر سمفونيک شدم. کمي از پيشينه تاريخي هارپ برايمان مي گوييد... آنطور که روايت شده هارپ شکل تکامل يافته چنگ ايراني است. يا همان شکل کمان است در ابعاد وسيع تر، اما آنچه که دقيق تر است اينکه اين ساز از آسيا به يونان و سپس به اروپا رفته و تکامل يافته وبه شکل امروزي در امده. در فيلم هاي ايراني تا به حال از اين شيوه استفاده شده؟ در فيلم «دستفروش» در اپيزود مرگ دستفروش از اين ساز استفاده شده همين طور در فيلم «ناصرالدين شاه آکتور سينما» خانم صدرسالک اشاره کرديد کلاس هاي خصوصي براي آموزش اين ساز برگزار مي کنيد ..کلاس هاي خصوصي يا آموزش گاهها اين ساز را تدريس نمي کنند؟ آموزشگاه هايي هستند که هارپ را مي آموزند اما اين آموزش به شکل آکادمي و تخصصي نيست وبيشتر به شکل آموزش ابتدايي به هنرجويان ياد مي دهند . خانم صدرسالک اشاره داشتيد به فيلم هاي «دستفروش» و «ناصرالدين شاه» که از اين آلت موسيقي استفاده کرديد. در فيلم هاي روز سينما از اين ساز استفاده کنيم؟ با بسياري از صحنه هاي فيلم ها اين ساز همخواني دارد. اين بسته به سليقه آهنگساز است که از چه سازي و کجا استفاده کند. مجيد انتظامي همسر آذرنوش صدر سالک در اين قسمت از مصاحبه به جمع ما مي پيوندد و ما گفت و گو را با ايشان هم ادامه مي دهيم... مجيد انتظامي: موسيقي فيلم ها اين روزها بيشتر از آنکه آهنگساز آن را بسازد توسط تکنسين هاي کامپيوتر ساخته مي‌شود. در معناي درست آهنگساز کسي است که موسيقي براي فيلم ها مي نويسد نه اينکه برداشت از موسيقي ديگر داشته باشد. اگر از نظر تکنسين هاي کامپيوتر به موسيقي نگاه کنيم خير جاي هارپ در سينما خالي نيست اما اگر حرفه اي بخواهيم ساختار يک فيلم را در نظر بگيريم وقتي بازيگران حرفه اي عوامل فيلم حرفه اي در کنار هم قرار بگيرند با سازهاي کامل ارکستر سفونيک مي توان جدي خاص به اين فيلم ها داد. به نظر مي آيد خيلي از فيلمسازان ما با اين نوع موسيقي ناآشنا هستند؟ مجيد انتظامي: به نظر من هر کارگردان حرفه اي نه فقط موسيقي فيلم بلکه بايد به تمام مقوله هنر هفتم آشنا باشد يک کارگردان بايد لنز را بشناسد، با صدا آشنا باشد، بايد موسيقي و آهنگسازش را بشناسد تا بداند چگونه با شخصيت هاي فيلمش ارتباط برقرار کند. بيشتر در چه نوع فيلم هايي مي تواند کارکرد داشته باشد؟ مجيد انتظامي: طبيعتاً در فيلم هايي با فضاي روستايي جواب نمي دهد. هارپ يک نوع ساز عرفاني، آسماني است. هر جا تصوير هارپ نشان داده مي‌شود در کنارش دو فرشته ديده مي شود. حالت بسيار روحاني به فيلم مي بخشد. آذرنوش صدرسالک: به نظر من کارهاي اکشن هم جواب مي دهد. مجيد انتظامي: به شرط آنکه آهنگساز چه استفاده اي از آن بکند و فيلمساز چه نوع موسيقي بخواهد. به نظر من با تکنيک بالا و افکت زياد هم از اين ساز مي‌شود و استفاده کرد. آقاي انتظامي با خانم صدر سالک طي نزديک به 40 سال همکاري داشتيد از اين سالها کمي برايمان مي گوييد؟ در تمام صد کار اخيرم افتخار همکاري با خانمم را داشتم و از اين بابت بسيار خوشحالم، ماقبل از ازدواج با هم کار مي کرديم. وقتي ايران آمدم و با خانواده ايشان بيشتر آشنا شدم تا زماني که زندگيم بخواهد روي روال بيفتد از پيانوي ايشان استفاده مي کردم و بعدها از کمک ايشان و پدر ايشان هم بهره مي بردم. آذرنوش صدرسالک: در تمام اين سال ها زير چتر ايشان کار کردم و افتخار دستياري ايشان را داشتم. از ابتداي کار به صورت استاد شاگردي با هم کار را شروع کرديم، در ادامه شکل همکاري به خود گرفت و بعد هم ازدواج کرديم و اين همکاري 40 سال است که ادامه دارد. خانم صدرسالک: به صورت سنتي هم از ساز هارپ استفاده کرديد؟ بله، چند ماه پيش 7 شب در باغ موزه دفاع مقدس هارپ را به صورت سنتي با تلفيقي از ضرب براساس چهارگاه اجرا کرديم. به صورت ارکستر سمفونيک. به همراه آقاي انتظامي؟ من دستيار ايشان بودم، رهبري اصلي با ايشان بود. آقاي انتظامي فرزندان شما هم ادامه دهنده راه شما هستند؟ يا علاقه اي به دنياي هنر ندارند؟ آذرنوش صدرسالک: پسرم سروش کاملا در رشته پدرش کار مي‌کند.. تحصيلاتش موسيقي است دراتريش اين حرفه را دنبال مي‌کند. مجيد انتظامي: دخترم گلنوش رشته علوم و ارتباطات خوانده و الان در سمت منشي صحنه کار مي‌کند. هدفش کارگرداني سينماست. منتها نه به اين سرعت. خودش علاقمند است در اين حرفه بيشتر تجربه کسب کند بعد وارد کار کارگرداني شود. آقاي انتظامي اشاره کرديد که با خانم صدرسالک از ابتدا همکاري خوبي داشتيد.. براي نوشتن موسيقي با ايشان مشورت هم مي کرديد نه تنها با ايشان با همه اعضا خانواده ام. چه آن موقع که کامپيوتر نبود و چه آن زمان که کامپيوتر آمد. موسيقي ها را ضبط مي کردم هم پدرم، هم پدر خانمم موسيقي را گوش مي کردند، خيلي وقت ها بين ما بحث مي شد که اين آهنگ خوب نيست. در هر صورت به اين نکته بايد توجه کرد که تا کاري آماده شود ماهها روي آن کار مي‏کنيم اينطور که ضرب العجل باشد نيست. بعضي وقتها قطعات براي ارکستر سمفونيک چيزي نزديک به يک سال وقت مي برد يا شايد بيشتر با دقت و تمرکز روي آن کار مي کنيم. صدرسالک: ما ارتباط کاري خوبي داريم. بعض وقتها نت هاي نوشته شده را براي موسيقي که آقاي انتظامي مي نويسند مي بينم اين حجم کار بالا برايم قابل باور نيست اينکه ايشان ريز به ريز تمام نت ها را با دست مي نويسند براي کسي قابل باور نيست. آقاي انتظامي از مشکلات موسيقي فيلم ها بعد از انقلاب بگوييد... بعد از انقلاب جهت سينما درست شد و آدم هاي کار بلد در راس کار قرار گرفتند. در زمينه موسيقي هرکس با سواد بود کار آهنگسازي مي کرد اما رفته رفته کامپيوتر که به خانه ها اضافه شد ديگر ورق برگشت. براي اينکه در خرج ها صرفه جويي شود آهنگ ها را با کامپيوتر ضبط کردند: حتي عده اي براي اينکه نامشان مطرح شود حاضر شدند پولي بدهند چون ساخت موسيقي سختي گذشته را نداشت. به مرور قشر تحصيل کرده با ارکستر زنده از صفحه کار کنار کشيده شدند و آنهايي که با کامپيوتر کار مي کردند ميدان را در دست گرفتند و توجه ما به آنها جلب شد. البته اين را بگويم که کساني که فيلم جدي مي سازند يا سريال خوب کار مي‌کنند به سراغ کار بلدها و حرفه اي ها مي روند. فيلم خوب هيچ وقت دست هر کسي داده نشده و نمي شود. خانم سالک وضعيت موسيقي در سينما را چگونه مي بينيد؟ اوضاع موسيقي در سينما نه تنها بهتر نشده که روز به روز بدتر هم شده است. مگر کيفيت فيلم ها همان کيفيت گذشته است؟ شما چه عقيده اي داريد آقاي انتظامي؟ اصلاً چرا در سينما کم کاريد؟ وضعيت فيلم ها در سال هاي گذشته به سمتي رفت که با سليقه من سازگار نيست. حتي فيلم هاي دفاع مقدس را شما ببينيد بيشتر دست انداختن است. اينها در فضاي فکري من نمي گنجد. اين گونه شد که بيشتر به ساخت سمفوني وکارهاي ارکسترال شدم خانم صدرسالک طي 40 سال کار موسيقي نشان درجه يک هنري را هم دريافت کرديد؟ بله، به واسطه سال ها فعاليتم سال 90 بود که اين نشان به من اهدا شد. اگر صحبت پاياني مانده؟ انتظامي: تنها توصيه من به قشر جديد فيلمسازان جوان اين است که هفت هنر سينما را که با هم در يک ظرف جمع مي‌شود بشناسند لنز، دوربين، نور، با سازها آشنايي داشته باشند، افکت، ترکيب افکت با موسيقي با ترکيب موسيقي را رنگ را بدانند هر کارگردان به نظر من اگر اين نکته ها را بداند با زبان خودش مي تواند با عواملش صحبت کند خودش با آگاهي کامل عواملش را زير چتر مي گيرد و راهنمايي مي‌کند نه اينکه بخواهد از فضاي ديگر فيلم ها و کارها تأثير بگيرد.