«کیف انگلیسی»، سریالی جنجالی برای همه فصول

خبرآنلاين/ «کيف انگليسي»، سريال موفق زنده‌ياد ضياالدين دري، بار ديگر از تلويزيون پخش مي‌شود. اين سريال در سال ۷۹ براي نخستين بار روي آنتن رفت و ضمن آن‌که مورد توجه قرار گرفت، جنجال‌هايي هم به‌پا کرد. بازي ليلا حاتمي و علي مصفا از نکات جذاب «کيف انگليسي» است. «کيف انگليسي» باز هم به خانه‌هايتان مي‌آيد. هر شب ساعت ۱۲ از شبکه چهار و تکرار آن روز بعد ساعت ۱۸ از همان شبکه. سريال درجه الف سال‌هاي دور تلويزيون بار ديگر پخش مي‌شود تا به يادمان بياورد که زماني درجه الف‌هاي تلويزيون چه بودند و اين روزها چه بودجه‌هايي براي سريال‌هاي الف ويژه تلويزيون خرج مي‌شود و نتيجه نهايي آنها چه کيفيتي دارد! «کيف انگليسي» يکي از سرمايه‌هاي صدا و سيما است. بازي‌هاي خوب، خاطرات شيرين براي هواداران و البته هزينه‌اي که بارها بايد از آن سرمايه برگرداند ولي مهمتر از همه اينها ايده فيلمنامه است. توطئه انگليس‌ها که تا ابد باوري مهم در ميان بسياري از سياسيون سنتي کشورمان باقي مي‌ماند. روايتي که برخلاف «دايي جان ناپلئون» ناصر تقوايي، سعي شده مستند و با داستان‌پردازي قوي ساخته شود. «کيف انگليسي» قرار بود فصل دومي هم داشته باشد. اما نه تلويزيون ديگر با کارگردانش کنار آمد و نه دو بازيگر اصلي سريال حاضر بودند دوباره با تلويزيون همکاري کنند. حالا تقريبا ۱۹ سال از اولين پخش سريال «کيف انگليسي» مي‌گذرد. سريالي که داستاني را در دهه ۲۰ شمسي روايت مي‌کند و در سير داستاني خود حسابي به مسائل سياسي آن روزگار، زندگي و فرهنگ مردم و به خصوص طبقه روشنفکر و نخبه سرک مي‌کشد و در اين ميان از عنصر عشق براي جذابتر کردن روايتش استفاده مي کند. «کيف انگليسي» در سال ۷۸ ساخته شد اما در سال ۷۹ براي اولين بار از شبکه يک پخش شد و به خاطر تم سياسي‌اش و کنايه‌هايي که به طبقه روشنفکر مي‌زد، حاشيه‌هايي را هم به دنبال داشت. روند اضمحلال منصور اديبان، کاراکتر اصلي اين سريال که در ابتدا روزنامه‌نگاري تحصيلکرده و روشنفکر با کلي ايده و شعار آزادي‌خواهي و استقلال است و در نهايت نماينده مجلس مي‌شود و با تطميع انگليسي‌ها وارد بازار داد و ستدهاي سياسي مي‌شود و از شعارهايش فاصله مي‌گيرد، در زمان پخش به مذاق بعضي از اهالي عرصه سياست خوش نيامده بود و هم‌زماني آن با مجلس ششم که شايد جنجالي‌ترين دوره مجلس شوراي اسلامي باشد، باعث شد تا بعضي از نمايندگان از قصد تلويزيون براي طعنه زدن به آنها بگويند و به ضياالدين دري براي ساختن چنين سريالي انتقاد کنند. «کيف انگليسي» اما تنها در دوران خودش مورد توجه قرار نگرفت. بارها و بارها از شبکه‌هاي مختلف رسانه ملي پخش شد و بارها و بارها در سياست به آن اشاره شد و حتي نام آن به يک اصطلاح کنايي تبديل شد که مضمون خودفروختگي افراد عرصه سياست را مي‌رساند. اين سريال خاص، که به اعتقاد منتقدان، به اين دليل که تنها به روايت ساده تاريخ نمي‌پردازد و نگاهي عميق‌تر به اين موضوع دارد، هيچ‌گاه کهنه نمي‌شود و هر طيف سياسي، در هر دوراني مي‌تواند برداشت خودش را از آن داشته باشد. اين موضوع باعث شده حتي حالا پس از گذشت ۱۹ سال از اولين پخش، همچنان بازپخش آن مورد توجه قرار بگيرد و درباره آن گفته و شنيده شود. اتفاقي که بعيد است براي هيچ‌کدام از سريال‌هاي اين روزهاي تلويزيون رخ بدهد. بازپخش‌هاي مداوم از شبکه‌هاي پرشمار تلويزيون هم دردي از سريال‌هاي بي‌مخاطب دوا نمي‌کند. درحالي‌که پيش‌تر، سريال‌هاي تاريخي تلويزيون با پخش هفته‌اي يک قسمت از پرمخاطب‌ترين‌هاي تلويزيون بودند حالا وقتي سه سريال هر زمان، هر شب و به مناسبت ماه رمضان به روي آنتن مي‌روند، سريالي که در تمام نظرسنجي‌ها از رقبا جا مي‌ماند، سريال تاريخي‌ الف ويژه‌اي است که قرار است برگ زريني در کارنامه مديران سيما باشد اما در عمل، نتيجه، چيزي جز يک شکست بزرگ نيست. بازيگران باکيفيت برگ برنده «کيف انگليسي» ستاره‌هاي سينما چندان علاقه‌اي به حضور در مديوم تلويزيون ندارند و از سوي ديگر گاهي تلويزيون به دلايل مختلف سوپراستارهاي سينما را در ليست ممنوع‌التصويرها قرار مي‌دهد و به همين دلايل شايد حضور ستاره‌هاي سينما در قاب تلويزيون هميشه مورد توجه قرار مي‌گيرد. در سال ۷۸ که ضياالدين دري به سراغ ساخت «کيف انگليسي» رفت، ليلا حاتمي هنوز به يک سوپراستار تبديل نشده بود. او که با بازي در «ليلا»ي داريوش مهرجويي و پس از آن «شيدا»ي کمال تبريزي در سينما به يک بازيگر شناخته شده تبديل شده و براي اولي ديپلم افتخار بهترين بازيگر زن را گرفته بود و براي دومي کانديداي سيمرغ بهترين بازيگر زن شده بود، با بازي در «کيف انگليسي» براي اولين بار حضور در قاب تلويزيون را تجربه کرد. حضوري که او را به بطن خانه‌هاي مردم آورد و آنها را با تصوير جديدي از دختر مرحوم علي حاتمي آشنا کرد. ليلا حاتمي در «کيف انگليسي» نقش مستانه را ايفا کرد. کاراکتري که براي رسيدن منصور اديبان با بازي علي مصفا به نمايندگي مجلس تلاش بسياري کرد اما در نهايت در عشق مغبون شد. علي مصفا هم اولين حضور تلويزيوني‌اش را با «کيف انگليسي» تجربه کرد. اين دو پس از اين سريال فقط يک بار ديگر، در سريال مناسبتي «پريدخت» به تلويزيون آمدند و ديگر پيشنهادي را در اين مديوم نپذيرفتند. ليلا حاتمي در مصاحبه‌اي درباره حضورش در «کيف انگليسي» مي‌گويد: «داستان کيف انگليسي را خيلي دوست داشتم و به نظرم قوي مي‌آمد. اما نتيجه‌اش، آنطور که مي‌خواستم نشد... موقع پخش سريال، واقعا حالم بد مي‌شد و ناراحت بودم. اما آدم‌هايي هم بودند که مي‌گفتند دراين سريال بي‌نظير بودي و اين خود يک احساس دوگانه‌اي را درمن به وجود مي‌آورد». او که دختر فردي است که به ساخت آثار تاريخي شهره است در مصاحبه ديگري اذعان مي کند که دو روز پيش از بازي در اين سريال اضطراب گرفته چون نمي‌توانسته با آن ارتباط برقرار کند. او مي‌گويد: «بخش اعظمش برمي‌گشت به اين‌که آن نقش تاريخي بود و خب آدم‌هايي که در زمان ديگري زندگي مي‌کنند، تجربه آن مقطع تاريخي را ندارند. البته آدم‌هاي اهل تاريخ مي‌توانند شناختي از همه دوران‌ها داشته باشند، ولي اين در مورد من صدق نمي‌کرد و به آن بخش تاريخي‌اش تسلط نداشتم و همين مرا مضطرب مي‌کرد. البته از مدت‌ها قبل از شروع سعي کردم به جايش با خانم‌هايي که آن مقطع تاريخي را خوب مي‌شناختند و فاصله کمي از نظر سني با آن زمان داشتند، معاشرت کنم. به خصوص اين‌که درباره آن مقطع اروپا هم بايد اطلاعاتي کسب مي‌کردم، چون مستانه در اروپا هم بود. البته حتماً آدم با مطالعه و تحقيق به اطلاعات موردنظر مي‌رسد، ولي آن‌گونه تسلطي که آدم خودش حس کند که در آن مقطع زندگي کرده، وجود ندارد. نقش اين‌شکلي هميشه به آن راحتي که آدم فکر مي کند، نيست.» فيلمنامه قوي و روح ماجرا ساخت کارهاي تاريخي هميشه آدم‌هاي خاص خودش را مي‌طلبد. کسي که هم اطلاعات کافي درباره دوران تاريخي مدنظرش داشته باشد و هم بتواند درام را با تاريخ پيوند بزند تا کارش مخاطب‌پسند شود. اين اتفاق در «کيف انگليسي» رخ مي‌دهد. سيدضياالدين دري طرح «کيف انگليسي» را از پدرش گرفته و اولين بار فيلمنامه آن را در سال۷۲ براي ساخت يک فيلم سينمايي نوشته است. فيلمنامه‌اي که درباره آن گفته است: «وقتي براي اولين بار آن را نوشتم بسيار تحت تاثير قرار گرفتم و حتي گريه کردم.» فيلمنامه «کيف انگليسي» بارها و بارها از جهات مختلف مورد توجه قرار گرفته. تقريبا از همان ابتداي پخش سريال واکنش‌هاي سياسي و حاشيه‌اي براي اين سريال به وجود آمد و از کنايه‌هاي سياسي آن به خصوص در برهه مجلس ششم گفته و شنيده شد تا همين آخرين انتخاباتي که برگزار شد با تغيير عبارت «کيف انگليسي» به «ليست انگليسي» بار ديگر نام اين سريال به گونه‌اي ديگر وارد فضاي سياسي کشور شد. اتفاقي که زنده‌ياد ضياالدين دري درباره آن در يک مصاحبه گفته بود: «اينها را من کاري نمي‌توانم بکنم اما مي‌دانم که اگر شما حرف را درست بزنيد هيچ وقت کهنه نمي‌شود. اما اگر شعاري بشود، در بستر ناآگاهانه طرح شود يا مثلا ژورناليستي و به روز گفته شود، -ببخشيد که مي گويم ژورناليستي چون شما ببينيد روزنامه‌ها و رسانه‌ها در ۲۴ ساعت از هم عقب هستند چون خبرهايشان کهنه مي‌شود. وقتي مثل روزنامه‌ها حرفت را در فيلم بزني هميشه از جامعه عقب هستي به اين دليل که جامعه جلو مي‌رود و معطل تو نمي‌شود. يک مساله سياسي روزمره را بخواهي بگويي، تا روي پرده بيايد کم‌سوادترين و عامي‌ترين افراد جامعه هم آن را مسخره مي‌کنند. حالا من به عنوان يک روشنفکر، منظورم طبقه اليتي که در حوزه فرهنگ کار مي کند، از جامعه عقب باشم؟ اما اگر روح يک موضوع گفته شود هيچ وقت کهنه نمي‌شود.» شايد براي همين است که تقريبا تمام شبکه‌هاي تلويزيون هر کدام حداقل يک بار اين سريال را پخش کرده‌اند و حالا هم نوبت به شبکه چهار رسيده است تا بار ديگر قصه منصور اديبان و مستانه را روي آنتن تلويزيون بياورد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد