منشأ قاچاق‌ فیلم؛ سازمان سینمایی یا تماشاچیان‌ VIP

صبح نو/ چند وقتی است که نسخه‌هایی غیرمجاز از فیلم موفق «متری شیش‌و‌نیم» سعید روستایی در فضای مجازی منتشر شده است. همین اتفاق باعث شد تا حواشی مختلفی ایجاد شود که یک طرف آن سازندگان این فیلم و طرف دیگر سازمان سینمایی باشند. حالا «صبح‌نو» براساس شنیده‌ها، ابعاد جدیدی را از این قضیه بررسی می‌کند.
«متری شیش‌و‌نیم» یکی از فیلم‌های موفق جشنواره فیلم فجر سال گذشته بود. این فیلم توانست سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به دست آورد. بر همین اساس در اکران نوروزی به نمایش درآمد و توانست به فروش قابل‌توجهی هم دست پیدا کند. حدود 28میلیارد تومان فروش فیلم جدید سعید روستایی است که احتمالا برای سازندگانش هم تاحدی غافلگیرکننده بود؛ اما در اواخر اکران و درحالی‌که این فیلم در بستر vod هم به فروش رفت، نسخه‌هایی غیرمجاز از این فیلم در فضای مجازی منتشر شد. این امر باعث اعتراض شدید تهیه‌کننده فیلم به ارشاد شد. سیدجمال ساداتیان در گفت‌و گو با سینما تیکت به طور غیرمستقیم سازمان سینمایی را منشأ انتشار این نسخه دانسته بود.

داستان‌دعوا
پس از جمله ساداتیان که گفته بود«شک ندارم متری شیش‌ونیم از وزارت ارشاد قاچاق شده»، وزارت ارشاد از این تهیه‌کننده به دادسرای فرهنگ شکایت کرد. پس از این اتفاق، ساداتیان درباره ادعایش گفت:«من شهودی در این زمینه دارم. بعد از نوروز امسال، روزنامه‌ای جلسه‌ نقد و بررسی برای فیلم «متری شیش‌ونیم» برگزار کرد که چهار نفر برای آن نشست دعوت شده بودیم. قبل از اینکه مصاحبه شروع شود، فرصتی بود و من کنجکاو شدم که هر کس فیلم را کجا و با چه کیفیتی دیده است. از همه پرسیدم و پاسخ دادند، تا نوبت به یک دکتر جامعه‌شناس رسید که وی گفت: «یک نفر دیشب از وزارت ارشاد فیلم را به خانه من آورد، آن را دیدم.» ساداتیان در واکنش به نظر ارشاد درباره قاچاق فیلم از جایی خارج از این وزارتخانه نیز بیان کرد: «ما نیز معتقدیم این فیلم توسط عوامل وزارت ارشاد به بیرون قاچاق شده است. من می‌گویم باید یک مرجع صالحه شهود ما را ببیند و بشنود و سپس درباره‌ همه‌چیز تصمیم‌گیری کند.» تهیه‌کننده «متری شیش‌و‌نیم» افزود: «یک‌بار برای همیشه باید به صورت مستند به این حرف‌ها رسیدگی شود. این کار بهتر از این است که گاهی اوقات این حرف‌ها زده شوند چون معمولا هرازگاهی چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد.»
در همین گیرودار، مسعود نجفی، مدیر کل روابط عمومی سازمان سینمایی در توضیح پیگیری و اقدامات مربوط به عرضه نسخه غیرقانونی فیلم «متری شیش‌ونیم» به فارس گفت: طبیعی است که اگر ادعای آقای ساداتیان مبنی بر عرضه غیرقانونی فیلم از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اثبات شود، حتما مطابق قانون با عوامل خاطی به دلیل خیانت در امانت برخورد سخت صورت خواهد گرفت. وی افزود: در صورت عدم اثبات، قاعدتاً ایشان باید تبعات حقوقی این هتک حیثیت را بپذیرند.

پای‌میلیاردرسینماوسط‌‌است؟
چه گمانه‌زنی‌هایی درباره قاچاق فیلم «متری شیش‌و‌نیم» وجود دارد؟ ادعای دو طرف را در این زمینه مرور کردیم؛ اما کدام‌یک را می‌توان به لحاظ قانونی جدی‌تر دانست؟ آیا تنها مرجعی که به جز صاحبان فیلم، نسخه‌ای از آن را داشته‌اند، سازمان سینمایی بوده است؟ این موضوع را باید ابتدا صرفا درباره مورد «متری شیش‌و‌نیم» بررسی کنیم و سپس به موارد اخیر دیگر هم اشاره خواهیم کرد. قاعدتا زمانی که یک فیلم قاچاق می‌شود باید ابتدا علل احتمالی عاملان این کار را تحلیل کرد. باید دید قاچاق آن فیلم به سود و ضرر چه کسی است؟ نکته اول درباره«متری شیش‌و‌نیم» این است که قاچاق زمانی صورت گرفت که دوره اکران این فیلم تقریبا رو به پایان بود؛ پس در نتیجه قاچاق آن آسیب خاصی به سازندگان نزده است؛ خصوصا با اطلاع از این موضوع که حق پخش vod فیلم مدت‌ها قبل توسط سازندگان فروخته شده است. حالا اجازه بدهید مراجعی که به نسخه‌های فیلم دسترسی داشته‌اند را مرور کنیم. آیا نسخه‌های فیلم -آن‌هم با لوگوی ارشاد- صرفا در اختیار سازمان سینمایی بوده است؟ طبق اطلاع خبرنگار«صبح‌نو» در ایام منتهی به جشنواره فیلم فجر و زمان رونمایی از «متری شیش‌و‌نیم»، این فیلم برای اکران به مشکلاتی برمی‌خورد که اکرانش با اما و اگر روبه‌رو می‌شود. به همین خاطر نسخه‌هایی از این فیلم که لوگوی ارشاد را هم دارند به مراجع و اشخاص مختلفی ارائه می‌شود تا آن‌ها فیلم را ببینند و نظر مثبتی درباره اکرانش ارائه کنند. ظاهرایکی از افرادی که در یکی دو سال اخیر در سینمای ایران سرمایه‌گذاری می‌کند نسخه‌ای از «متری شیش‌و‌نیم» را دریافت می‌کند تا برای افراد مختلفی نمایش دهد. طبیعتا این نسخه به دست افراد مختلفی می‌رسد و آن‌ها فیلم را می‌بینند؛ البته که نمی‌توان این موضوع را عامل اصلی انتشار نسخه قاچاق فیلم دانست اما لااقل مشخص می‌شود که نباید ارشاد را تنها منشأ احتمالی قاچاق فیلم دانست. «متری شیش‌ونیم» برای تماشا دراختیار افراد و مراجع مختلفی قرار گرفته بوده که هرکدام از آن‌ها می‌توانند منشأ قاچاق فیلم باشند؛ البته همچنان نباید گزینه ادعایی سیدجمال ساداتیان، یعنی درز از طریق ارشاد را فراموش کرد.
اما نکته آخر که دلیل اصلی نگارش این گزارش است، چیست؟ در سال‌های اخیر موارد مشابهی وجود داشته که یک فیلم به صورت غیرقانونی منتشر شده است؛ البته مواردی مثل «رحمان1400» هم بوده که براساس منطق و شواهد موجود، بیشترین احتمال این است که علت انتشار فیلم تحت فشار قرار دادن ارشاد برای اعطای مجوز به سازندگان فیلم بابت فروش آن در شبکه نمایش خانگی است. چه مواردی مثل «متری شیش‌و‌نیم» و چه مورد«رحمان1400» نشان می‌دهد وقت آن رسیده که مسوولان سازمان سینمایی با یک اقدام جدی موضوع انتشار غیرقانونی فیلم‌ها را از طریق قضایی پیگیری کنند. این اتفاق یک بازی دو سر برد برای سازمان سینمایی است. اگر منشأ قاچاق ارشاد باشد، عامل آن مشخص می‌شود و اگر خارج از مجموعه باشد، دیگر بهانه‌ای برای اتهام‌زنی برخی از سینماگران باقی نمی‌ماند.