فارس نوشت: رسول‌اف همان پناهی است؛ سیاست‌زده و سیاه‌نما

فارس/ هفتادمين جشنواره فيلم برلين به فيلم «محمد رسول‌اف»، فيلمساز مجرم ايراني جايزه داد و صندلي‌اش را خالي گذاشت؛ درست همان کاري که براي جعفر پناهي کرد؛ چون براي جشنواره برلين نام کارگردان از اثرش مهمتر است. جوايز هفتادمين جشنواره فيلم برلين موسوم به «بريناله» اهدا شد و «شيطان وجود ندارد» به کارگرداني محمد رسول‌اف جايزه خرس طلايي را دريافت کرد. اين فيلمساز ۴۷ ساله که به جرم تبليغ عليه ايران ممنوع‌الخروج شده است، در اين رويداد حضور نداشت و به همين دليل، يک صندلي خالي همراه با نامش در جشنواره قرار داشت؛ ميزانسني از برليناله که پيش‌تر نيز درباره جعفر پناهي ديده بوديم. «شيطان وجود ندارد» فيلمي ۴ اپيزودي است و داستان مأموران اعدام را روايت مي‌کند که هرکدام متأثر از اقدامشان هستند. رسول‌اف درباره فيلمش گفته است: «موضوع فيلم اعدام نيست. فيلم درباره پذيرش مسئوليت اعمالمان در يک زمينه استبدادي است. اين‌که وقتي ساختار جبّار و ظالم تک تک ما را مجبور به اعمالي مي‌کند که مي‌دانيم برخلاف اخلاق و رفتار انساني است، تصميم فردي ما در هنگام عمل کردن يا نکردن به اين دستورها چيست؟ » او مدعي است بخش زيادي از هر ۴ داستان فيلم، از مسير تجربه‌هاي شخصي‌اش يا قرار گرفتن در موقعيت‌هايي سؤال‌برانگيز به وجود آمده است: «مثلا داستان اپيزود اول فيلم را وقتي نوشتم که هنگام عبور از خيابان يکي از بازجوهاي سال ۸۸ خودم را ديدم، بي‌آن که او مرا ببيند... و حس کردم چقدر اين آدم معمولي است، چقدر اين آدم شبيه همه آدم‌هايي است که در خيابان مي‌بيني، هيچ هيولايي نيست، هيچ شيطاني نيست.» نام فيلم هم از همين موضوع گرته‌برداري شده است. رسول‌اف ادعاهاي واهي ديگري هم مي‌کند: «بعد از اولين تجربه زندان باوجود عدم ميل باطني‌ام براي مهاجرت، مجبور شدم از خانواده‌ام بخواهم از ايران بروند، تا از وحشت اذيت و آزار آنها رها شوم.» او پس از دريافت اين جايزه، به بي‌بي‌سي فارسي گفته است: موضوع فيلم توجه به نه گفتن در مقابل يک قدرت استبدادي است، و فيلم مي‌گويد اين شرايط فقط توسط خود مردم مي‌تواند تغيير کند. اين جايزه متعلق به همه سينماي مستقل ايران است که تلاش مي‌کنند شرايط را به نفع انديشه‌هاي مستقل تغييردهند. رسول‌اف طي سال جاري ۳ فيلم «هاچ‌بک قرمز»، «مادر-پسر» و «شيطان وجود ندارد» را نوشته و تهيه‌کنندگي کرده است که فقط کارگرداني يک اثر بر عهده خودش بوده است. موضوعي که براي تهيه‌کنندگان پيشکسوت و تجاري سينماي ايران هم ممکن نيست؛ اما يک سينماگر ـ که به اذعان خودش «متهم امنيتي» است ـ به راحتي در ايران بدون دريافت مجوزهاي لازم ـ نظير پروانه ساخت و اجازه فيلمبرداري‌ ـ فعاليت مي‌کند و توانايي تأمين هزينه‌هاي ۳ فيلم را در يک سال دارد! او خودش مي‌گويد: «من همواره اين شانس را داشته‌ام که فيلم‌هايم در بيرون ايران نمايش داده شوند و تا الان ۲۵ کشور فيلم «شيطان وجود ندارد» را براي پخش خريداري کرده‌اند.» موضوعي که براي کمتر فيلمساز ايراني امکان‌پذير است. اما حمايت (فاند) شهرداري هامبورگ و جشنواره سياسي فيلم برلين اين امتياز را براي يک سينماگر متهم فراهم مي‌آورد. اين سياست‌زدگي به حدي آشکار است که به نوشته راديوفردا، ساعتي پيش از برگزاري مراسم اختتاميه نشستي درباره «شيطان وجود ندارد» با حضور شماري از زندانيان سياسي دهه ۶۰ ايران و مشارکت آنلاين رسول‌اف در جشنواره برگزار مي‌شود. خبرنگار راديوفردا مهر تأييدي بر سياست‌زدگي برليناله مي‌زند و در گفتار متن خود مي‌گويد: هفتادمين دوره جشنواره فيلم برلين با حضور فيلمسازان ايراني يا ايراني‌تبار و ساخته‌هاي جسارت‌آميز آن‌ها با مضامين نگا‌ه‌هاي نظارتي حکومت، انتقاد از مذهب و همجنس‌گرايي برگزار شده است. امتياز منتقدان به فيلم‌هاي حاضر در بخش رقابتي جشنواره فيلم برلين، مؤيد ديگري بر سياسي‌بودن اين رويداد به ظاهر هنري است؛ آنجا که فيلم رسول‌اف در ميانه‌هاي جدول امتيازدهي منتقدان قرار دارد، اما خرس طلايي جشنواره را دريافت مي‌کند و فيلم قوي‌تري همچون «هرگز به ندرت، گاهي هميشه» به خرس نقره‌اي بسنده مي‌کند. اين در حالي است که فيلم «شيطان وجود ندارد» در سايت معتبر متاکريتيک، امتياز ۷۹ را کسب کرده است و منتقداني همچون لي مارشال (اسکرين ديلي) و دبورا يانگ (هاليوود ريپورتر) امتياز ۶۰ از ۱۰۰ را به اين فيلم داده‌اند. اما فيلم «هرگز به ندرت، گاهي هميشه» در متاکريتيک، امتياز ۹۲ را کسب کرده است و سه منتقد از جمله «اندرو بارکر» (ورايتي) امتياز ۱۰۰ را به اين فيلم اختصاص داده‌اند؛ تا مشخص شود اعطاي جايزه به فيلم محمد رسول‌اف نه بر مبناي ارزش که بر اساس سياست‌‌زدگي بوده است. عجيب اينکه «خانه سينما» دريافت جايزه رسول‌اف را به او تبريک گفته؛ فيلمسازي که به قوانين حاکم بر کشور پايبند نيست. اين در حالي است که در ماده ۱ اساسنامه خانه سينما آمده که «در چهارچوب قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و تحت نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي» تأسيس شده است. البته خانه سينما پيش‌تر هم خطاب به رياست قوه قضائيه نوشته بود: «خواهان توجه به پرونده جناب آقاي محمد رسول‌اف هستيم و يقين داريم همکاران ما نيز حرمت و حيثيت سينماي ايران را در همه مراحل کاري رعايت مي‌کنند.» بايد از مديرعامل و هيأت‌مديره خانه سينما پرسيد آيا «شيطان وجود ندارد» با موضوع اعدام و ظالم جلوه دادن نظام اسلامي، حرمت سينماي ايران را رعايت کرده است؟! يا صرفاً به قصد خوش‌رقصي براي جشنواره‌هاي سياست‌زده و دريافت حمايت‌هاي ويژه مادي و معنوي ساخته شده است؟