اولین مدرسه تلویزیونی در ایران کی راه افتاد؟

فارس/ خيلي‌ها حتما به ياد دارند که موضوع آموزش درس هاي مدرسه از سال‌ها پيش هم در تلويزيون رواج داشته است و متعلق به امروز نيست. تازه انقلاب شده بود و مردم داشتند شيريني آن را مزمزه مي کردند که يکباره اعلان جنگ شد. آن هم درست 31 شهريورماه و زماني که از فردا قرار بود بچه ها به مدرسه بروند. در مدت زمان کوتاهي و با به پرواز درآمدن هواپيماهاي بعثي بر فراز ايران، آرامش مردم مختل شد و با توجه به حمله هاي هوايي و موشکباران مدرسه ها هم تق و لق شدند. از طرفي هم برخي به ويژه ساکنان شهرهاي مرزنشين غرب کشورمان به دليل شرايط بحراني پيش آمده به شهرهاي ديگر مهاجرت کرده بودند و مدرسه اين شهرها تعطيل شده بودند. **راه اندازي مدرسه مجازي در دوران جنگ آن روزها امکانات و وسايل ارتباطي هم به شيوه امروز گسترده و در دسترس نبود. تنها 2 شبکه تلويزيوني داشتيم و راديو که بيشتر وظيفه اعلام شرايط جنگ را بر عهده داشت. در چنين شرايطي بود که تلويزيون تصميم گرفت مدرسه مجازي را تجربه کند. در پي اين تصميم شبکه دو سيما مسئول اين امر شد و براي مدتي برنامه هاي آموزشي ويژه محصلان در تلويزيون راه اندازي شد. حالا بيش از 35 سال از آن زمان مي گذرد و دوباره و با شيوع بيماري کرونا که منجر به تعطيلي مدارس شده، باز هم تلويزيون پاي کار آمده تا اين بار با امکانات بيشتر به بچه هاي امروز آموزش دهد و شبکه هفت سيما اين ماموريت را بر عهده گرفته است اما جالب اينجاست که امروز خيلي ها به خاطر ندارند که در دوران دفاع مقدس اين برنامه ها چگونه تهيه و توليد مي شدند و با چه فرايندي روي آنتن مي رفتند. حتي مديران تلويزيون هم خيلي در جريان نيستند. جوان ترها که آن زمان نبودند و مسن ترها هم که بازنشسته شده اند. در اين ميان يک نفر بيشتر از بقيه مي تواند به ما کمک کند. آن هم کسي نيست جز «مهدي ارگاني» که در آن زمان مديريت شبکه دو سيما را برعهده داشته است. اتفاقا برنامه هاي بسياري در زمان او ساخته شده که پاي ثابت خاطرات دهه شصتي هاست و از جمله آنها مي توان به محله بروبيا، همسران، در پناه تو، زي زي گولو و ... اشاره کرد. حتي سريالهاي اوشين (سالهاي دور از خانه) و هانيکو (داستان زندگي) هم در دوران او پخش شده اند. **آموزش تلويزيوني چگونه شکل گرفت؟ ارگاني ماجراي توليد و پخش برنامه را کامل به ياد دارد و در اين رابطه مي گويد: ماجراي آموزش از طريق تلويزيون قبل از اينکه ما بخواهيم وارد فاز درسي بشويم، از طريق وزارت آموزش و پرورش پيگيري ميشد. آنها آن زمان چند دوربين 16 يا 8 ميليمتري وارد کرده بودند که دوربين هاي بسيار با کيفيتي به شمار مي رفتند. ساختمانشان هم واقع در ميدان بهارستان بود. همين ساختمان مجلس فعلي. يک تابلوي بزرگ هم داشت که رويش نوشته بود تلويزيون ملي ايران. قصدشان هم اين بود که يک تلويزيون آموزشي راه بياندازند که هيچ وقت محقق نشد. وي ادامه مي دهد: دهه شصت ما 2 شبکه تلويزيوني بيشتر نداشتيم.شبکه يک در دل خود اصطاحا شبکه روستا و جنگ و اقتصاد و اينها را جا داده بود و شبکه دو هم بيشتر رويکرد آموزشي داشت. وقتي جنگ شروع شد، به يکباره وضعيت کشور به هم ريخت. مخصوصا در حوزه آموزش و مدارس. چون عده اي مهاجرت کرده بودند و خواه ناخواه شهر و ديارشان را ترک کرده بودند و بقيه هم که گاهي به خاطر حملات موشکي تعطيل مي شدند. اين نابساماني ها ما را وارد فاز جديد کرد که به فکر دانش آموزان بيافتيم تا از کلاس و درس و مدرسه عقب نيافتد. ارگاني البته دوره اين کلاس هاي تلويزيون را کوتاه مدت مي داند و اضافه مي کند: همان زمان خيلي سريع برنامه ريزي صورت گرفت و مشخص شد که چه روزهايي چه درس هايي پخش شوند. البته درباره انتخاب درس ها چون به اندازه امروز امکانات نبود، ترجيح بر اين بود که درس هايي که سخت تر هستند و نياز به آموزش دارند، پخش شوند. مثل عربي، فيزيک، رياضي و ... موضوع ديگر هم هماهنگي با وزارت آموزش و پرورش بود. خيلي سريع بهترين معلم ها انتخاب شدند و کار ضبط آغاز شد. **انتخاب بهترين معلم ها براي آموزش سراسري اين مدير پيشکسوت رسانه ملي البته در ميان سخنانش همچنان بر انتخاب بهترين معلم ها تاکيد مي کند، و در پاسخ به اين پرسش که تفاوت آموزشي معلم ها در چه بود؟ مي گويد: در همه شغل ها آدم هاي متفاوتي حضور دارند. بالاخره بعضي ها به بعضي ديگر به خاطر تبحر و تجربه ارجح تر هستند. اين نکته در موضوع آموزش خيلي اهميت دارد. شما فکر کنيد، اوايل انقلاب هنوز نقاط محروم بسياري داشتيم، در کنار آن جنگ هم شده بود و شرايط سامان نداشت. در اين اوضاع يک معلم زبده مي تواند اثرگذاري بسياري داشته باشد و دانش آموزان در همه جاي کشور از آموزش يک معلم درجه يک بهره مي بردند. ارگاني درباره اينکه به ياد دارد معلم ها چه کساني بودند نيز گفت: واقعيت اين است که آن زمان براي اين موضوع فردي در شبکه حضور داشت به نام آقاي باغچه سرا که الان فوت کرده اند. ايشان آدم بسيار دقيق و منظم و مرتبي بودند که کار هماهنگي معلم ها و پيگيري ضبط دروس و ... را برعهده داشتند. او همچنين در ادامه سخنانش راجع به وجه آموزشي شبکه دو نيز توضيح مي دهد: آن اوايل شبکه دو، شبکه اي آموزشي بود. چون مثل امروز نبود که ما چندين شبکه داشته باشيم. ما هم تلاش مي کرديم موضوعات مهم را در دستور کار خود قرار دهيم. همين آموزش دروس نيز تجربه متفاوتي بود. ما با افرادي مواجه بوديم که بسيار پيگير بودند و با تلفن و نامه هايشان متوجه مي شديم که برنامه ها مخاطب خوبي دارد اما اينکه آيا به اندازه مخاطبان اثرگذاري هم داشتيم يا خير، نمي دانم. او در پايان اين گفت و گو، تاکيد داشت: بعدها که تلويزيون گسترده تر شد و تب و تاب جنگ هم خوابيد، ما کم کم رويکرد شبکه دو را از آموزشي به فرهنگي تغيير داديم و در ادامه هم شبکه آموزش راه اندازي شد که در اين شبکه هم در ابتداي راه آموزش درسي وجود داشت، حتي بخشي براي بيسوادها بود و کتاب هاي نهضت سوادآموزي را به مخاطبان ارائه مي کرد، اما کم کم اين رويکرد هم شکل و شمايلش تغيير کرد. **احمدي: با امکانات به روز تلويزيون را مدرسه کرده ايم همان طور که اشاره شد، حالا با پيدا شدن سر و کله ويروس کرونا و تعطيلي مدارس، باز هم تلويزيون تصميم گرفته آموزش را سرلوحه کار خود قرار دهد و اين ماموريت را به شبکه هفت (آموزش) سپرده است. «مسعود احمدي افزادي» مدير شبکه آموزش هم در گفت و گو با فارس اشاره اي به تجربه دوران جنگ تحميلي دارد و دراين باره مي گويد: اين موضوع که ما امروز بحث آموزش را در تلويزيون دنبال مي کنيم، يک بار ديگر هم در دوران دفاع مقدس تجربه شده است. اما شرايط بسيار متفاوت با امروز بود. آن زمان تلويزيون ضريب نفوذ کمتري در ميان مردم داشت و از همه مهم تر گستردگي امروز را نداشت. هم محدوديت شبکه داشت و هم محدوديت زمان. درحالي که امروز شرايط تفاوت بسياري کرده است. ما بعد از آن زمان دوباره براي اولين بار اين موضوع را تجربه مي کنيم، ولي همان طور که گفتم شرايط تفاوت بسياري کرده تلويزيون امروز بيش از 98 درصد ضريب نفوذ دارد. **ماجرايي که کرونا به آن سرعت بخشيد وي البته در ميان گفت و گويش به اين موضوع اشاره مي کند که اين تصميم حدود 6 ماه پيش گرفته شده که ويروس کرونا سرعت انجام آن را بيشتر کرده است. احمدي درباره انتخاب معلمان هم توضيح مي دهد: ما در اين باره وظيفه رسانه‌اي و کارهاي فني را برعهده داريم و محتوا، سر فصل‌ها و معلم ها را آموزش و پرورش انتخاب مي‌کند. البته آموزش و پرورش حساسيت بسيار بالايي در انتخاب معلمان دارد و بيشتر آنها را از ميان مؤلفان و دبيران انتخاب مي کند. معلم‌هاي منتخب هم بعد از اينکه در ارزيابي حد نصاب را کسب کنند مي توانند به کارشان ادامه دهند و در غير اين صورت از معلم‌هاي جايگزين استفاده خواهد شد. **آموزش تعاملي ميان معلمان و دانش آموزان در دستور کار است در بخش ديگري از سخنانش به راه اندازي نرم‌افزار تعاملي «هفت» اشاره مي کند، موضوعي که آموزش را از حالت يک طرفه خارج مي کند و از طريق آن بچه‌ها مي توانند سوالاتشان را به‌صورت زنده و آنلاين و يا حتي بعد از آموزش تلويزيوني مطرح کنند و با معلم‌ها هم در ارتباط باشند. بعد از طرح سوالات هم دبيران هم زمان يا بعد از برنامه به پرسش ها پاسخ خواهند داد و تعاملي دو سويه شکل خواهد گرفت. **طرحي که تا پس از نوروز ادامه دارد اين طرح در فازهاي مختلف طراحي شده که به گفته مدير شبکه آموزش فاز اول آن تا ۲۹ اسفند اجرايي خواهد شد و فاز دوم به تعطيلات نوروز اختصاص دارد. با توجه به اينکه حجم سفرها در نوروز امسال کمتر خواهد بود، دانش آموزان از فرصت پيش آمده براي انجام تکليف خود استفاده خواهند کرد و البته فاز سوم هم به نيمه دوم فروردين اختصاص دارد. احمدي درباره استقبال مخاطبان از اين طرح هم گفت که خوشبختانه در همين روزهاي ابتدايي خانواده هاي بسياري بوده اند که از اين طرح استقبال کرده اند و طي تماس با شبکه خواستار ادامه دار شدن آن شده اند. پس از پاي کار آمدن شبکه آموزش، اين سوال مطرح شد که اگر دانش آموزي نتوانست سر موقع برنامه آموزشي خود را ببيند، چکار کند تا از آموزش عقب نماند؟ در همين رابطه اما صداوسيما يک راه کار ديگر را هم مد نظر قرار داده و آن استفاده از قرارگاه رسانه اي معاونت فضاي مجازي رسانه ملي هم به ميدان آمد و براي تکميل چرخه آموزش به دانش آموزان، شبکه «شيران» را راه اندازي کرد. **راه اندازي شبکه شيران در فضاي مجازي در رابطه با راه اندازي اين شبکه بر بستر وب نيز محمد مهدي خاموشيان مسئول قرارگاه رسانه اي و سرپرست اداره کل راهبري اپراتورهاي معاونت فضاي مجازي به فارس گفت: همان طور که مي دانيد، شيوع کرونا شرايط را براي همه دشوار کرده است و حالا که شبکه آموزش بناست تحصيل را به صورت مجازي پيگيري کند، ما هم تصميم گرفتيم همزمان با شبکه آموزش سيما برنامه هاي آموزشي را به صورت زنده پخش کنيم. وي درباره اينکه اين کار چگونه صورت خواهد گرفت نيز عنوان داشت: شايد فردي نتواند سر ساعت مقرر پاي برنامه آموزشي خود بنشيند به همين خاطر ما طبق جدول زمانبندي و در مقاطع ابتدايي، متوسطه دوره اول، متوسطه دوره دوم کليه دروس را براي علاقه مندان بارگذاري مي کنيم.همچنين مخاطبان مي توانند در سامانه تلوبيون هم برنامه ها را ببينند و به آرشيو دسترسي داشته باشند. به همين منظور شبکه شيران در صفحه اصلي قرار دارد و تا به حال براي پنج ميليون کاربر هم آگهي آن ارسال شده است.