هشدار «بهشتی» در تلویزیون سانسور شد!

مهر/ علي فراهاني‌صدر کارگردان مستند «يک ملت» ضمن اشاره به ابعاد مختلف شخصيت شهيد بهشتي که منجر به ساخت اين مستند پرتره شد، از حذف بخش‌هايي از اين مستند در پخش تلويزيوني خبر داد. علي فراهاني صدر کارگردان مستند سريالي «يک ملت» که اين شب‌ها از شبکه سه سيما در حال پخش است در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به تجربه مستندسازي درباره شخصيت شهيد بهشتي بيان کرد: يک نکته درباره مستندهاي پرتره وجود دارد و آن اينکه مستندساز از نزديک شدن به شخصيت‌هاي تاريخي مثبت واهمه دارد، چراکه اين شخصيت‌ها به طور معمول در همه جا مدح مي‌شوند و مردم هم از کليشه‌هايي که فقط مدح شوند خسته شده‌اند. وي ادامه داد: با اين حال شهيد بهشتي شخصيتي متفاوت داشت. در سينما معمولاً شخصيتي که نسبت به موقعيت‌هاي مختلف واکنش نشان دهد، منفعل نيست و همين واکنش‌هاست که يک شخصيت را جذاب مي‌کند. بهشتي هم شخصيتي دارد که در حوادث مختلف نه تنها واکنش نشان مي‌دهد، بلکه حتي خودش موقعيت‌هاي مختلف را مي‌سازد. از سفر به هامبورگ تا جريان ولايت فقيه، دادگاه خلخالي و… موقعيت‌هاي مختلفي در تاريخ معاصر بودند که بهشتي در آن‌ها نقش ايفا کرده است. بنابراين اين شخصيت براي ما جذاب شد و واقعاً فکر مي‌کنيم درباره او همان جمله امام خميني (ره) که «بهشتي يک ملت بود» صدق مي‌کند. او همچنين ترکيبي از شادي، غم و تراژدي است. مستند پرتره را بايد با لنز وايد ساخت نه لنز تله فراهاني درباره تصويري که تلاش کرده از شهيد بهشتي در مستند «يک ملت» به نمايش بگذارد اظهار کرد: احزاب و گروه‌هاي مختلف مي‌خواهند بهشتي را مصادره کرده و هر يک بخشي از شخصيت او را برجسته مي‌کنند. تلاش ما اين بود که به شکلي جامع به شخصيت او بپردازيم. در مستندسازي پرتره بايد با لنز وايد جلو برويد تا ابعاد کامل‌تري را نمايش دهيد، نه لنز تله. يعني اگر به اتاق خرابه‌اي وارد مي‌شويد بايد همه آن را نشان دهيد نه اينکه روي يک گل فوکوس کنيد. برخي درباره چهره‌ها به يک جمله بسنده مي‌کنند، در حالي که اين درست نيست. اين مستندساز درباره اينکه چقدر بابت پخش کامل مستندش از آنتن سيما نگراني داشته، عنوان کرد: من چند سال است با تلويزيون کار مي‌کنم و مي‌دانستم به طور مثال مستندهايي همچون «آسوده بخواب کوروش» که کار قبلي من بود از تلويزيون پخش نمي‌شود، کمااينکه وقتي خواستند آن را پخش کنند قصد داشتند از يک مستند ۸۰ دقيقه‌اي ۵۰ دقيقه را حذف کرده و ۳۰ دقيقه را روي آنتن بفرستند که ما خودمان اجازه نداديم و پخش هم نشد. اما درباره مستند «يک ملت» خود شبکه سه خواست که ما به عنوان سازندگان همان مستند «آسوده بخواب کوروش» اين پرتره را درباره شهيد بهشتي بسازيم. توافق با شبکه براي پخش مباحث حساس وي درباره اين پروسه سفارش و چگونگي توليد کار عنوان کرد: ما درباره موضوعات و مقاطع مختلف مستند صحبت کرديم و حتي توافق کرديم که به طور مثال بايد دادگاه انقلاب و مباحث مرتبط با خلخالي، دادگاه روحانيت، حجاب اجباري و يا بحث ولايت فقيه هم در مستند مطرح شود و به پخش برسد. ما اين بخش‌ها را طي پژوهش و فيلمنامه به شبکه ارسال مي‌کرديم و تا قسمت سوم همه پخش شده است. در قسمت سوم تصاويري از خلخالي پخش شد و من فکر مي‌کنم تصوير صادق خلخالي تاکنون در تلويزيون به اين شکل ديده نشده بود. فراهاني صدر درباره اين مقاطع حساس از توضيح داد: اين مقاطع در تاريخ معاصر وجود دارد و نبايد خودسانسوري کنيم ما در تاريخ مي‌بينيم وقتي صادق خلخالي اشتباه مي‌کند همان زمان شخصيت‌هايي چون شهيد مطهري، شهيد بهشتي و يا امام خميني (ره) به اشتباه او واکنش نشان مي‌دهند پس چرا بايد ما اين مسائل را سانسور کنيم. سکانسي که سانسور شد وي در ادامه با اشاره به قسمت پخش‌شده شب گذشته (جمعه ۶ تيرماه) ادامه داد: روز جمعه ششم تيرماه قسمت چهار مستند «يک ملت» پخش شد که متأسفانه در زمان پخش دچار سانسور شد. اين بخش مربوط به صحبت‌هاي شهيد بهشتي درباره نگاه اسلام به وضعيت اقتصادي جامعه بود و نمي‌دانم اگر خود شهيد بهشتي هم امروز زنده بود، اين جنس سخنان انتقادي‌اش امکان پخش از تلويزيون را داشت يا خير؟ کارگردان «يک ملت» درباره بخش حذف‌شده توضيح داد: در اين بخش بهشتي يک سخنراني دارد که انگار متعلق به سال ۹۹ است. او در اين سخنراني درباره فساد اقتصادي حرف مي‌زند و آنچه مي‌گويد به همين امروز ما و شرايطي که تجربه مي‌کنيم، مربوط مي‌شود. چالش دسترسي به تصاوير آرشيوي فراهاني صدر درباره چالش تأمين بخشي از تصاوير آرشيوي مورد نياز در اين مستند، يادآور شد: يکي از مشکلاتي که در سازمان صداوسيما وجود دارد در زمينه دسترسي به تصاوير آرشيوي است که بايد حل شود، يک روز ويدئو آزاد نبود اما آزاد شد و يا خيلي از اتفاقات به مرور زمان حل شد. ما هنوز بخشي از آرشيو قسمت پنجم را تحويل نگرفته‌ايم اما بايد اين قسمت را تا امشب (شنبه ۷ تير) تحويل دهيم. نوعي بروکراسي براي دريافت آرشيو سازمان وجود دارد که بايد نامه بياوريد، تصاوير انتخاب شود، کپچر شود، مديريت اين بخش، تصاوير را ببيند و بعد تصميم مي‌گيرند که تصوير مورد نظر در مستند باشد يا خير. در صورتيکه اگر تصاوير آرشيوي زودتر به دستمان مي‌رسيد قطعاً فيلمنامه تقويت مي‌شد. شهيد بهشتي در مقطعي به هامبورگ مي‌رود و با بازسازي مسجدي شيعه و سني را کنار هم جمع مي‌کند. بعد از آن به او تهمت‌هايي مي‌زنند که شايد اگر من جاي او بودم آنقدر ضعيف‌النفس بودم که از مواضعم کنار مي‌کشيدم اما او عقب ننشست و فعاليتش را ادامه مي‌دهداين مستندساز درباره اينکه چند دقيقه از مستند او با تصاوير آرشيوي ساخته شده است، گفت: حدود ۱۵ دقيقه از مستند بازسازي است که بخش‌هاي اعدام هويدا و ترور شهيد مطهري و همچنين انفجار يک ماشين را شامل مي‌شود. همچنين در قسمت پنجم که امشب پخش مي‌شود انفجاري که منجر به شهادت بهشتي مي‌شود را هم در کار داريم. باقي تصاوير آرشيوي است که بخش عمده‌اي هم ديده نشده است. وي درباره تلاش براي بازسازي حرفه‌اي اين بخش‌ها براي مخاطب اظهار کرد: ما سعي کرديم جمع و جور کار کنيم چون تلويزيون پول چنداني براي مستند ندارد. اين کارگردان همچنين درباره تفاوت رويکردش در اين مستند نسبت به «ترور سرچشمه» ساخته محمدحسين مهدويان که آن هم به پرونده ترور شهيد بهشتي مي‌پردازد، گفت: «ترور سرچشمه» به خود ترور مي‌پردازد و اساساً مستند پرتره نيست. اما در بازسازي مستند ما غير از ترور، بخش‌هايي درباره ساواک، لانه جاسوسي، روزنامه‌ها و… نيز بوده است. غير از اين مستند، مستندهاي ديگري را هم ديده‌ايم که البته کمک چنداني نمي‌کرد و به صورت مقطعي به زندگي شهيد بهشتي پرداخته بودند. خود ما دوست داشتيم مستندمان پرتره محض باشد اما آنچه مي‌بينيد حادثه‌محور است و در پرتره محض مخاطب خسته مي‌شود. ماجراي سفر بهشتي به هامبورگ و تهمت‌هايي که باعث نشد عقب بنشيند وي درباره ويژگي مهم آيت‌الله بهشتي که در مسير ساخت اين مستند برايش جالب بوده است، يادآور شد: برخورد او با دوستان و دشمنان براي ما خيلي جالب بود و اينکه افراط و تفريط نداشته است. شهيد بهشتي در مقطعي به هامبورگ مي‌رود و با بازسازي مسجدي شيعه و سني را کنار هم جمع مي‌کند. بعد از آن به او تهمت‌هايي مي‌زنند که شايد اگر من جاي او بودم آنقدر ضعيف‌النفس بودم که از مواضعم کنار مي‌کشيدم اما او عقب ننشست و فعاليتش را ادامه مي‌دهد. اين مستندساز اضافه کرد: امام خميني (ره) در يک سخنراني مي‌فرمايند «بهشتي مظلوم بود» و دوباره تاکيد مي‌کنند «او خيلي مظلوم بود» من خودم بهشتي را تا قبل از اين مستند نمي‌شناختم و حالا فکر مي‌کنم نکات زيادي درباره او وجود دارد که دوست دارم مستند کامل‌تري درباره او بسازم. فکر مي‌کنم همه مباحث درباره او موشکافي نشده است و دعواها يي که با بني‌صدر و مجاهدين داشت جا دارد بيشتر پرداخته شود. سعي کرديم روايت‌هاي مختلف را نمايش دهيم وي درباره روايت خود و تلاش براي جامع بودن روايتش گفت: از لحاظ محکم بودن اسناد يک طرفه آن‌ها را نخوانديم و سعي کرديم روايت‌هاي مختلف را نمايش دهيم. مثلاً مقطعي داشتيم که با خود فکر مي‌کرديم بهشتي اينجا ممکن است سقوط کند اما آن را هم مي‌گذاشتيم و اصلاً جزو شروط ما بود. در يکي از مقاطع حتي اسم بهشتي در لانه جاسوسي آمريکا مطرح مي‌شود به عنوان جاسوس که اين يک شبهه است و بعد بهشتي خودش هم در اين باره توضيح مي‌دهد. يا در بخشي از مستند دادگاه‌هاي انقلاب وجود دارد که من با خودم فکر کردم اگر صداوسيما همان قسمت را پخش کند راضي هستم و خدا را شکر پخش شد. اين مستندساز درباره اينکه سانسور ديگري هم در کار داشته‌اند يا خير؟ گفت: سانسورهايي داشتيم اما ناشي از کج سليقگي بود و مضموني نبود مثلاً يک جا ديده بودند موسيقي زياد است و آنجا نريشن ها را به هم چسبانده بودند تا ديروز که بخشي از قسمت چهارم نيز سانسور شد. روايت يک دهه هفتادي از دهه شصت وي در واکنش به اينکه يک دهه هفتادي است و برخي اين سن و سال را از وقايع دهه ۶۰ دور مي‌دانند، گفت: دهه هفتادي‌ها امروز حدود سي سال سن دارند و من خودم ۲۸ ساله هستم اما هميشه مي‌گويم چقدر عقبيم و بايد کارهاي جدي تر بسازيم. امروز برخي از فيلم‌هاي حرفه‌اي در سينماي کشور توسط همين افراد ساخته مي‌شود اما هنوز برخي فکر مي‌کنند آنها که سي تا سي و پنج سال سن دارند بالغ نيستند. وي اضافه کرد: اگر هر قشري و در هر دهه‌اي اين کار را بسازد باز هم مستند متفاوتي چون است جهان‌بيني هر کسي فرق دارد. با اين حال تلاش من اين بود که مسائلي به روز را در اين مستند به تصوير درآورم. اين کارگردان درباره ساختار مستند که در آن از مصاحبه بهره نبرده است هم توضيح داد: من دوست دارم کار نه تنها مصاحبه بلکه نريشن هم نداشته باشد و حتي ترجيح مي‌داديم که بتوانيم صوت خود کاراکترها را استفاده کنم چون لحن روايت، هم قضاوت دارد و ترجيح مي‌دهم آن‌قدر تصاوير زياد باشد که همان تصاوير به هم کات بخورد. به مصاحبه هم تمايل چنداني ندارم چون هرکسي شخصيت مورد نظر را به ميل خود مصادره مي‌کند. ما در «آسوده بخواب کوروش» از مصاحبه بهره گرفتيم، چون دوست داشتيم آدم‌ها و حرف‌هاي جديد داشته باشيم اما اينجا هرکسي تا چندين ساعت مي‌توانست درباره بهشتي حرف بزند و ساختار کليشه مي‌شد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar