نگاهی به سینمای دفاع مقدس در گذر زمان

ميزان/ سينماي دفاع مقدس از سال ۱۳۶۰ به طور رسمي آغاز به کار کرد و اين دوران بستري بود تا برخي از بهترين آثار سينماي ايران بعد از انقلاب به وجود آيند.
در همان سال‌هاي اوليه، دو فيلم به نام «مرز» در سال ۱۳۶۰ و «برزخي‌ها» در سال ۱۳۶۱ ساخته شدند. مرز ساخته «جمشيد حيدري» روايت دفاع يکي از اهالي روستاي مرزي در برابر هجوم ارتش دشمن بود.

***سينماي دفاع مقدس در دوران جنگ تحميلي
بسياري از سينماگران، سينما را با جنگ تجربه کردند و فيلم‌هايي که در بستر جنگ ساخته شده هيجان و حادثه را با حالات عرفاني و عدالت طلبي افراد را در بطن جنگ پيوند مي‌زند که مي‌توان به فيلم‌هاي نينوا (رسول ملاقلي پور ۱۳۶۳)، آواي غيب (سعيد حاجي‌ميري ۱۳۶۳)، پرواز در شب (رسول ملاقلي پور ۱۳۶۵)، انسان و اسلحه (مجتبي راعي ۱۳۶۸) در مسلخ عشق (کمال تبريزي ۱۳۷۰) اشاره کرد.

---

بازار

---

در طرف ديگر جنگ تحميلي به مدد جلوه‌هاي ويژه تحرک بيشتري مي‌يابد ولي موضوع داستان و پايان آن کاملا مشخص است. فيلم‌هايي مانند بلمي به سوي ساحل (رسول ملاقلي پور ۱۳۶۴)، کاني مانگا (سيف الله داد ۱۳۶۷)، عقاب‌ها (ساموئل خاچيکيان ۱۳۶۴) و افق (رسول ملاقلي پور ۱۳۶۷) نمونه‌هاي موفق اين نوع سبک‌ها در زمان جنگ هستند.
در طول سالهاي جنگ تحميلي دوربين‌هاي سينماگران روي صحنه‌هاي جنگي بيشتر زوم کردند و اگر گاهي هم گوشه چشمي به پشت جبهه داشتند بازهم بيشتر مي‌خواستند، ميدان جنگ را نشان دهد.
دفاع مقدس در سينماي ايران فقط در حد يک جنگ نبوده است و در واقع جنگ تحميلي آميزه اي از اعتقادات و دفاع از ارزشها است و اين از معدود خصايصي است که فقط در سينماي ايران با عنوان «دفاع مقدس» شکل گرفته و آن را از انواع ديگر سينماهاي جنگ دنيا متفاوت کرده است.

***سينماي دفاع مقدس در دوران بعد از جنگ تحميلي
خاتمه جنگ تحميلي دوران تازه‌اي را براي فيلم‌هاي تازه دفاع مقدس رقم زد. به فيلم‌هايي که در اين دوران ساخته مي‌شوند مي‌توان گفت که توانسته‌اند هم به جبهه و هم به پشت جبهه بپردازند، يعني در واقع جنگ را در پشت خاکريزها هم نشان داده‌اند، که مي‌توان به فيلم‌هاي: ديده‌بان (ابراهيم حاتمي‌کيا ۱۳۶۸)، دندان مار (مسعود کيميايي ۱۳۶۸)، مهاجر (ابراهيم حاتمي‌کيا ۱۳۶۸)، در کوچه‌هاي عشق (خسرو سينايي ۱۳۶۹)، هور در آتش (عزيز الله حميدنژاد ۱۳۷۰)، عمليات کرکوک (جمال شورجه ۱۳۷۰)، از کرخه تا راين (ابراهيم حاتمي‌کيا ۱۳۷۱)، جنگ نفت‌کش‌ها (محمد بزرگ‌نيا ۱۳۷۲)، آخرين شناسايي (علي شاه‌حاتمي ۱۳۷۲)، حمله به اچ۳ (شهريار بحراني ۱۳۷۳)، سفر به چزابه (رسول ملاقلي‌پور ۱۳۷۴)، بوي پيراهن يوسف (ابراهيم حاتمي‌کيا ۱۳۷۴)، ليلي با من است (کمال تبريزي ۱۳۷۴)، دکل (عبدالحسن برزيده ۱۳۷۴)، سفر به چزابه (رسول ملاقلي پور ۱۳۷۴)، مردي شبيه باران (سعيد سهيلي ۱۳۷۵)، آژانس شيشه‌اي (ابراهيم حاتمي‌کيا ۱۳۷۶)، روبان قرمز (ابراهيم حاتمي‌کيا ۱۳۷۷) و متولد ماه مهر (احمدرضا درويش ۱۳۷۸) اشاره کرد.



از دهه ۸۰ توليد و ساخت فيلم‌هاي ژانر دفاع مقدس با افت روبرو بوده است اما از اين دهه به بعد سينماي دفاع مقدس با آثاري با پختگي بيشتر ساخته مواجه شد.
دوئل (احمدرضا درويش ۱۳۸۲)، طبل بزرگ زير پاي چپ (کاظم معصومي ۱۳۸۳)، شب بخير فرمانده (انسيه شاه‌حسيني ۱۳۸۴)، اتوبوس شب (کيومرث پوراحمد ۱۳۸۵)، روز سوم (محمدحسين لطيفي ۱۳۸۵)، نفوذي (احمد کاوري مهدي فيوضي ۱۳۸۷)، بدرود بغداد (مهدي نادري ۱۳۸۸)، سيزده ۵۹ (سامان سالور ۱۳۹۰) و ملکه (محمد علي باشه آهنگر ۱۳۹۱) از موفق ترين فيلم‌هاي دفاع مقدس در دهه هشتاد محسوب مي‌شوند.

سينماي دفاع مقدس ايران، اما در دهه ۹۰ با رشد شديدي کار را شروع کرد و توانست قدرت ساليان گذشته را بازپس گيرد. با اين وجود نقطه مثبت سينماي ارزشي و دفاع مقدس در ايران نوعي تغيير در نگرش و جريان فکري سينماي دفاع مقدس بود.
هرچند ميزان توليدات آثار دفاع مقدس چندان قابل مقايسه با آن سالها نبود اما برخي آثار درخشش عظيمي را در سينماي اين ژانر ايجاد کردند.

شيار ۱۴۳، اروند، آباجان، ضد گلوله، چ، تنگه ابوقريب، باديگارد از جمله آثاري بودند که به صورت مستقيم و غير مستقيم با مفهوم دفاع روبرو بوده و جزو آثار به يادماندني سينماي ايران بعد از سال ۹۰ شدند. سينمايي که حالا با نگرشي متفاوت و با حضور جوانان فيلمساز اتفاقات بسيار روشني همچون "ايستاده در غبار" و "ماجراي نيمروز" را در خود دارد.
در اين بين موضوع مدافعان حرم و اوضاع منطقه از چشم تيزبين فيلمسازان ارزشي دور نمانده و شاهد توليد برخي آثار همچون "جشن تولد" در اين زمينه هستيم.

ابراهيم حاتمي کيا شايد يکي از معدود کارگرداناني است که طي سالهاي گذشته سينماي دفاع مقدس را به تنهايي زنده نگه داشته است.
حاتمي کيا علاوه بر توليد آثاري با مضمون دفاع مقدس، سراغ موضوعات کليدي و به روزي همچون مدافعان حرم رفته و اثري را با نام «به وقت شام» کارگرداني کرده است، اثري که توانست با استقبال مخاطبان روبرو شود، وي هم اکنون اثر ديگري با موضوعي اجتماعي به نام «خروج» را جلوي دوربين دارد، اثري که بر اساس آخرين اخبار نگاهي به زندگي بازماندگان دوران دفاع مقدس دارد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar