منوی «شبکه نمایش خانگی» چگونه خالی شد؟

اتکای این سرویس‌ها به کاربرانی که با خرید حق اشتراک به مشتریانی هرچند کوتاه مدت تبدیل می‌شوند، باعث شد حتی خود سرویس‌ها در همین یکی دو سال دست به خرید آثار سازندگان بزنند و پیش‌پیش سرمایه برخی از این آثار را هم تدارک ببینند. این عرصه آنقدر پر سود و زودبازده بود که جمعی از کارگردانان سینما و حتی تلویزیون را به سمت خود کشاند و تجربه‌های مختلفی را هم در این زمینه رقم زد و حتی پای برخی از بازیگران را هم برای اولین بار به صنعت سریال سازی خانگی باز کرد.

حضور چهره‌های مختلف، قصه‌هایی به دور از محدودیت‌های سریال‌سازی تلویزیونی، روابط بی‌پروا، عشق‌های چند ضلعی از مولفه‌های ثابت برخی از این تولیدات شد و حالا مخاطبان به کاربران ثابت اینترنتی تبدیل شده بودند که نه فقط به صورت تک نفره و از طریق موبایل‌های هوشمند که به صورت خانوادگی به تماشای این آثار نشستند.

با افزایش حجم این کاربران، نگاه سازندگان به این بستر سریال‌سازی غیرتلویزیونی جدی‌تر شد و حتی برخی کارگردانان که تلویزیون پایگاه رسمی‌شان بود به این مدیوم کوچ کردند؛ همان سازندگانی که سال‌ها با پروتکل‌ها و خط قرمزهای تلویزیونی کار کرده بودند و اینجا از برخی کارگردانان سینمایی نیز گویی دست‌شان بازتر بود! این نگاه جدی به سریال سازی خانگی باعث شد شبکه نمایش خانگی در یکی دو سال گذشته شاهد محصولات متعدد نمایشی باشد و سال ۹۸ یکی از سال‌های پر خبر با تولیدات متنوع و البته پرحاشیه در زمینه سریال سازی شود. اما چه شد که این روزها دستش در عرضه و توزیع سریال خالی‌تر از همیشه شده است؟

با افزایش حجم این کاربران، نگاه سازندگان به این بستر سریال‌سازی غیرتلویزیونی جدی‌تر شد و حتی برخی کارگردانان که تلویزیون پایگاه رسمی شان بود به این مدیوم کوچ کردند؛ همان سازندگانی که سال‌ها با پروتکل‌ها و خط قرمزهای تلویزیونی کار کرده بودند و اینجا از برخی کارگردانان سینمایی نیز گویی دست‌شان بازتر بود! در این گزارش نگاهی داریم به شبکه خانگی در آنچه پیش از این داشته و عرضه کرده است، سریال‌هایی که این روزها دارد و آثاری که قرار است از راه برسند.

سریال‌هایی که مخاطب را به شبکه خانگی جذب کردند

تعداد سریال‌های در حال پخش شبکه نمایش خانگی در یکی دو سال گذشته به گونه‌ای بود که مخاطب در یک بازه زمانی می‌توانست چندین انتخاب داشته باشد درست برعکس مقطع فعلی که مخاطب سرویس‌های اینترنتی و شبکه خانگی را با نوعی خلا مواجه کرده است. خلایی که باعث شده است این روزها مخاطب در همین سرویس‌های اینترنتی وطنی و بومی به دنبال همان سریال‌های پیش از این موردانتقاد شبکه‌های ماهواره‌ای و ترکیه‌ای برود و سرویس‌ها ژانری را به نام همین آثار در ساختار خود تعریف کنند!

پخش برخی سریال‌های خانگی از سال ۹۷ شروع شده و البته تنور جذب مخاطبشان در ۹۸ گرم شد. از آثار پرحاشیه‌ای چون «ممنوعه» که نقدهایی جدی را متوجه خود کرد و در میان راه برای اصلاحات مجدد توزیعش متوقف شد تا سریال‌هایی چون «رقص روی شیشه» که به دلیل ساختارهای ضعیف قصه بازیگرانش یکی یکی پروژه را ترک کردند! تا سریال‌هایی چون «نهنگ آبی» و «مانکن» که پخش‌شان از ۹۷ شروع شد و در ۹۸ به سرانجام رسید.

سال گذشته اما شبکه نمایش خانگی تجربه‌هایی جدی تر در عرصه کمدی و فضای اجتماعی به خود دید. سریال‌هایی چون «هیولا» به کارگردانی مهران مدیری که استقبال مخاطبانش باعث شد این روزها سازندگانش در تدارک فصل دوم آن باشند و یا آثاری چون «دل»، «کرگدن» و «هم گناه» که پخش شان از سال گذشته آغاز شد و امسال به پایان رسید. از میان این سریال‌ها «کرگدن» ساختاری قوی‌تر و موفق تر در قصه و تکنیک داشت و بهتر توانست رضایت مخاطب حرفه‌ای تر را جلب کند. این سریال به کارگردانی کیارش اسدی زاده ساخته شد و بازیگرانی چون مصطفی زمانی، پانته آ پناهی‌ها، سارا بهرامی، پوریا رحیمی سام، بانیپال شومون در آن به ایفای نقش پرداختند.

«هم گناه» نیز دیگر سریالی بود که توانست با تجربه‌ای موفق در برابر مخاطبش ظاهر شود و جمعی از مخاطبان راضی را با خود همراه کرد. این سریال، برادران کیایی را به عرصه سریال سازی وارد کرد و در آن هم ترکیبی از المان‌ها مثل انتخاب بازیگران به جا، قصه، پرداختن به آسیب‌های اجتماعی و… اگرچه از ضعف‌هایی هم برخوردار بود اما به نسبت باقی سریال‌ها بهتر توانست استانداردها را حفظ کند.

از دیگر سریال‌هایی که به ایستگاه پایانی عرضه رسید و هفته پیش تمام شد «دل» بود که با اختلاف، بیشترین انتقادات را از سوی مخاطبان، رسانه‌ها و حتی مدیران متوجه خود کرد و کار به جایی رسید که خود عوامل سریال از بازیگر تا نویسنده درباره ایرادات و ضعف‌های کار لب به اعتراف گشودند. این سریال به کارگردانی منوچهر هادی ساخته شد و ترکیبی از چهره‌های سینمایی چون سعید راد، حامد بهداد، ساره بیات، افسانه بایگان و… را به کار گرفته بود. «دل» یکی از طولانی‌ترین سریال‌های شبکه نمایش خانگی بود و حدود یک سال مخاطب را در ۴۰ قسمت با خود همراه کرد.

از بدشانس‌ترین و شکست‌خورده‌ترین سریال‌های این روزهای شبکه خانگی هم «خواب‌زده» به کارگردانی سیروس مقدم بود که در حال حاضر یک فصل از آن در ۲۴ قسمت پایان یافته است اما فصل دوم آن قرار است توزیع شود. هرچند مشخص نیست چند درصد از مخاطبان سریال‌های خانگی این مجموعه را دنبال کردند با این حال حدود چند هفته‌ای هست فصل یک سریال پایان یافته است و هنوز فصل دوم برای مخاطبان هرچند معدود سریال عرضه نشده است. فرض معدود برای مخاطب این سریال از این حیث است که نه در شبکه‌های اجتماعی و میان مردم و نه حتی در رسانه‌های رسمی و جدی حرف و سخنی از این سریال دیده و خوانده نمی‌شود.

«آقازاده» و «موچین» تنها انتخاب این روزها

همزمان با قسمت‌های پایانی «هم گناه»، سریال «آقازاده» وارد چرخه توزیع و عرضه شد. سریالی که اولین قسمت آن با اتفاقاتی جذاب و غافلگیرکننده شروع شد و البته در ادامه قسمت‌های بعدی، کمتر به کشش و جذابیت قسمت اولیه رسید. با این حال این سریال هم جزو آثار پرمخاطب شبکه خانگی در چند وقت اخیر شده است و البته اکنون با پایان سریال‌هایی چون «هم گناه» و «دل» تنها گزینه‌ای است که مخاطب شبکه خانگی می‌تواند تماشا کند.

سریال «آقازاده» با نویسندگی و تهیه کنندگی حامد عنقا و کارگردانی بهرنگ توفیقی سراغ ترکیبی از بازیگران تلویزیونی، سینمایی و حتی چهره‌های جدید رفته است که در میان آنها می‌توان به جمشید هاشم پور، امین تارخ، امیر آقایی، امین حیایی، نیکی کریمی و… اشاره کرد. «آقازاده» در میان سریال‌های خانگی دغدغه‌هایی اجتماعی‌تر دارد که به اتفاقات روز جامعه در مورد آقازادگی می‌پردازد.

«آقازاده» هر جمعه برای مخاطب شبکه نمایش خانگی عرضه می‌شود و تاکنون حدود نیمی از قسمت‌های این سریال توزیع شده است.

در کنار این سریال البته سریال‌هایی با مخاطبان کمتر مثل «موچین» هم هست که هم در ساختار هم در ترکیب بازیگری و هم محتوا و قصه حتی از سریال‌های تلویزیونی هم عقب‌تر است و در حال حاضر صرفاً همین دو سریال در شبکه خانگی عرضه می‌شوند.

کدام سریال‌سوزی؟

اینجا یادآوری یک نکته خالی از لطف نیست که چندی پیش بهمن حبشی در حالی یک باره از توقف صدور مجوز تولید سریال‌های خانگی خبر داد که دلیل آن را سریال‌سوزی دانسته بود. دلیلی که همان زمان هم نه کسی از آن استقبال نکرد بلکه بیشتر مورد انتقاد قرار گرفت و از اساس به عنوان یک توجیه و بهانه محسوب شد. سبد مصرفی مردمی که مشترک سرویس‌های اینترنتی شده‌اند خالی است و باز هم سریال‌های خارجی از ترکیه‌ای تا دیگر آثار به کمک این سرویس‌ها آمده‌اند تا نگذارند مخاطبی که به این پلتفرم‌ها عادت کرده است از آن‌ها غفلت کند.

رجبی‌فروتن: سه ماه پیش که در تصمیمی غافلگیرکننده صدور پروانه ساخت سریال برای پیشگیری از سریال‌سوزی متوقف شد، شاید تصمیم‌گیرندگان تصور نمی‌کردند بزودی روزی را شاهد باشند که شبکه در هفته یک سریال را به خود ببیند و از تراکم و انبوهی سریال‌ها خبری نباشد سعید رجبی فروتن مدیرکل حوزه ریاست سازمان سینمایی که به تازگی حکم معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی را نیز دریافت کرده است، چندی پیش در یادداشتی به همین سبد خالی اشاره کرد و نوشت «سه ماه پیش که در تصمیمی غافلگیرکننده صدور پروانه ساخت سریال برای پیشگیری از سریال‌سوزی متوقف شد، شاید تصمیم‌گیرندگان تصور نمی‌کردند بزودی روزی را شاهد باشند که شبکه در هفته یک سریال را به خود ببیند و از تراکم و انبوهی سریال‌ها خبری نباشد.»

فروتن در ادامه یادداشت خود با اشاره به اینکه حدود ۱۰ سریال باید در حال تولید یا پیش تولید باشد از چالش آماده‌سازی سریال‌ها برای تولید نوشت و اینگونه نتیجه‌گیری کرد «این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که در سریال‌های غیرتلویزیونی برخلاف سریال‌های تلویزیونی، برای صیانت از سرمایه خصوصی برنامه‌ریزی تولید با دقت کافی صورت می‌گیرد تا خواب سرمایه به کمترین مدت تقلیل یابد. با این ترتیب برخلاف نظر مرجع دولتی صدور پروانه ساخت، نه تنها سریال‌سوزی رخ نداد بلکه با مانع تراشی صداوسیما و اختلافات اداری بین سازمان سینمایی و صداوسیما سرمایه‌سوزی رخ داد و از شتاب اولیه چرخ تولید محتوا کاسته شد.»

نگاه‌ها به سمت یک «قورباغه» پرحاشیه

با توجه به سریال‌هایی که در پیش تولید یا تولید قرار دارند فعلاً تا چند ماه آینده قرار نیست سریالی به سریال‌های این روزهای نمایش خانگی اضافه شود. تنها سریالی که از چند ماه قبل نوید پخش و توزیع آن در شبکه خانگی داده شده بود و قرار بود در تابستان به توزیع برسد «قورباغه» به کارگردانی هومن سیدی بود که هنوز پخش آن قطعی نشده است.

چندی پیش یکی از رسانه‌ها از اختلافات مالکیتی این سریال نوشت و اینکه این اختلافات باعث تاخیر در توزیع سریال شده است. نکته‌ای که روابط عمومی سریال تکذیب و اطلاع رسانی کرد که از آبان ماه انتشار این سریال قطعی خواهد شد. با این حال درست به فاصله‌ای کوتاه از خبر روابط عمومی، محمدرضا فرجی مدیرکل نظارت بر عرضه و نمایش سازمان سینمایی به یکی از رسانه‌ها اعلام کرد که از سوی سازندگان قورباغه تقاضای بازبینی به ارشاد داده شده و در همین راستا ۶ قسمت اولیه سریال نیز ارائه شده اما پروانه نمایشی صادر نشده است.

وی در این سخنان بیان کرد که بازبینی هم در دستور کار شورا قرار گرفته است اما پروانه به معنای صدور هنوز انجام نشده ولی در دستور کار قرار دارد.

با این حال مشخص است که حتی اگر انتشار این سریال در آبان ماه قطعی باشد فعلاً از سریال دیگری سخنی در میان نیست.

این روزها چند سریال کار خود را در سکوت خبری شروع کرده‌اند و فقط تولید سریال «گیسو» به کارگردانی منوچهر هادی که به‌نوعی فصل دوم سریال قبلی او با عنوان «عاشقانه» محسوب می‌شود و «ملکه گدایان» به کارگردانی حسین سهیلی زاده به صورت رسمی ادامه دارد که تا چند ماه دیگر به طول خواهد کشید.

فارغ از محتوا و ساختار «قورباغه» و کیفیت محتوایی آن و حتی بدون در نظر گرفتن سریال‌های اخیر که در میان هر چند سریال یک اثر شاید از استانداردهای لازم قصه و تکنیک برای جلب رضایت خانواده‌ها برخوردار بود. شبکه خانگی این روزها با یک خلا جدی مواجه است که مخاطب و «مشترک» خود را بی هیچ برنامه‌ریزی ای در سرویس‌های اینترنتی رها و سرگردان کرده است.

عکس کنار خبر نمایی از سریال «قورباغه» به کارگردانی هومن سیدی است.
نویسنده: عطیه موذن