منوی «شبکه نمایش خانگی» چگونه خالی شد؟

اتکاي اين سرويس‌ها به کاربراني که با خريد حق اشتراک به مشترياني هرچند کوتاه مدت تبديل مي‌شوند، باعث شد حتي خود سرويس‌ها در همين يکي دو سال دست به خريد آثار سازندگان بزنند و پيش‌پيش سرمايه برخي از اين آثار را هم تدارک ببينند. اين عرصه آنقدر پر سود و زودبازده بود که جمعي از کارگردانان سينما و حتي تلويزيون را به سمت خود کشاند و تجربه‌هاي مختلفي را هم در اين زمينه رقم زد و حتي پاي برخي از بازيگران را هم براي اولين بار به صنعت سريال سازي خانگي باز کرد.

حضور چهره‌هاي مختلف، قصه‌هايي به دور از محدوديت‌هاي سريال‌سازي تلويزيوني، روابط بي‌پروا، عشق‌هاي چند ضلعي از مولفه‌هاي ثابت برخي از اين توليدات شد و حالا مخاطبان به کاربران ثابت اينترنتي تبديل شده بودند که نه فقط به صورت تک نفره و از طريق موبايل‌هاي هوشمند که به صورت خانوادگي به تماشاي اين آثار نشستند.

با افزايش حجم اين کاربران، نگاه سازندگان به اين بستر سريال‌سازي غيرتلويزيوني جدي‌تر شد و حتي برخي کارگردانان که تلويزيون پايگاه رسمي‌شان بود به اين مديوم کوچ کردند؛ همان سازندگاني که سال‌ها با پروتکل‌ها و خط قرمزهاي تلويزيوني کار کرده بودند و اينجا از برخي کارگردانان سينمايي نيز گويي دست‌شان بازتر بود! اين نگاه جدي به سريال سازي خانگي باعث شد شبکه نمايش خانگي در يکي دو سال گذشته شاهد محصولات متعدد نمايشي باشد و سال ۹۸ يکي از سال‌هاي پر خبر با توليدات متنوع و البته پرحاشيه در زمينه سريال سازي شود. اما چه شد که اين روزها دستش در عرضه و توزيع سريال خالي‌تر از هميشه شده است؟

با افزايش حجم اين کاربران، نگاه سازندگان به اين بستر سريال‌سازي غيرتلويزيوني جدي‌تر شد و حتي برخي کارگردانان که تلويزيون پايگاه رسمي شان بود به اين مديوم کوچ کردند؛ همان سازندگاني که سال‌ها با پروتکل‌ها و خط قرمزهاي تلويزيوني کار کرده بودند و اينجا از برخي کارگردانان سينمايي نيز گويي دست‌شان بازتر بود! در اين گزارش نگاهي داريم به شبکه خانگي در آنچه پيش از اين داشته و عرضه کرده است، سريال‌هايي که اين روزها دارد و آثاري که قرار است از راه برسند.

سريال‌هايي که مخاطب را به شبکه خانگي جذب کردند

تعداد سريال‌هاي در حال پخش شبکه نمايش خانگي در يکي دو سال گذشته به گونه‌اي بود که مخاطب در يک بازه زماني مي‌توانست چندين انتخاب داشته باشد درست برعکس مقطع فعلي که مخاطب سرويس‌هاي اينترنتي و شبکه خانگي را با نوعي خلا مواجه کرده است. خلايي که باعث شده است اين روزها مخاطب در همين سرويس‌هاي اينترنتي وطني و بومي به دنبال همان سريال‌هاي پيش از اين موردانتقاد شبکه‌هاي ماهواره‌اي و ترکيه‌اي برود و سرويس‌ها ژانري را به نام همين آثار در ساختار خود تعريف کنند!

پخش برخي سريال‌هاي خانگي از سال ۹۷ شروع شده و البته تنور جذب مخاطبشان در ۹۸ گرم شد. از آثار پرحاشيه‌اي چون «ممنوعه» که نقدهايي جدي را متوجه خود کرد و در ميان راه براي اصلاحات مجدد توزيعش متوقف شد تا سريال‌هايي چون «رقص روي شيشه» که به دليل ساختارهاي ضعيف قصه بازيگرانش يکي يکي پروژه را ترک کردند! تا سريال‌هايي چون «نهنگ آبي» و «مانکن» که پخش‌شان از ۹۷ شروع شد و در ۹۸ به سرانجام رسيد.

سال گذشته اما شبکه نمايش خانگي تجربه‌هايي جدي تر در عرصه کمدي و فضاي اجتماعي به خود ديد. سريال‌هايي چون «هيولا» به کارگرداني مهران مديري که استقبال مخاطبانش باعث شد اين روزها سازندگانش در تدارک فصل دوم آن باشند و يا آثاري چون «دل»، «کرگدن» و «هم گناه» که پخش شان از سال گذشته آغاز شد و امسال به پايان رسيد. از ميان اين سريال‌ها «کرگدن» ساختاري قوي‌تر و موفق تر در قصه و تکنيک داشت و بهتر توانست رضايت مخاطب حرفه‌اي تر را جلب کند. اين سريال به کارگرداني کيارش اسدي زاده ساخته شد و بازيگراني چون مصطفي زماني، پانته آ پناهي‌ها، سارا بهرامي، پوريا رحيمي سام، بانيپال شومون در آن به ايفاي نقش پرداختند.

«هم گناه» نيز ديگر سريالي بود که توانست با تجربه‌اي موفق در برابر مخاطبش ظاهر شود و جمعي از مخاطبان راضي را با خود همراه کرد. اين سريال، برادران کيايي را به عرصه سريال سازي وارد کرد و در آن هم ترکيبي از المان‌ها مثل انتخاب بازيگران به جا، قصه، پرداختن به آسيب‌هاي اجتماعي و… اگرچه از ضعف‌هايي هم برخوردار بود اما به نسبت باقي سريال‌ها بهتر توانست استانداردها را حفظ کند.

از ديگر سريال‌هايي که به ايستگاه پاياني عرضه رسيد و هفته پيش تمام شد «دل» بود که با اختلاف، بيشترين انتقادات را از سوي مخاطبان، رسانه‌ها و حتي مديران متوجه خود کرد و کار به جايي رسيد که خود عوامل سريال از بازيگر تا نويسنده درباره ايرادات و ضعف‌هاي کار لب به اعتراف گشودند. اين سريال به کارگرداني منوچهر هادي ساخته شد و ترکيبي از چهره‌هاي سينمايي چون سعيد راد، حامد بهداد، ساره بيات، افسانه بايگان و… را به کار گرفته بود. «دل» يکي از طولاني‌ترين سريال‌هاي شبکه نمايش خانگي بود و حدود يک سال مخاطب را در ۴۰ قسمت با خود همراه کرد.

از بدشانس‌ترين و شکست‌خورده‌ترين سريال‌هاي اين روزهاي شبکه خانگي هم «خواب‌زده» به کارگرداني سيروس مقدم بود که در حال حاضر يک فصل از آن در ۲۴ قسمت پايان يافته است اما فصل دوم آن قرار است توزيع شود. هرچند مشخص نيست چند درصد از مخاطبان سريال‌هاي خانگي اين مجموعه را دنبال کردند با اين حال حدود چند هفته‌اي هست فصل يک سريال پايان يافته است و هنوز فصل دوم براي مخاطبان هرچند معدود سريال عرضه نشده است. فرض معدود براي مخاطب اين سريال از اين حيث است که نه در شبکه‌هاي اجتماعي و ميان مردم و نه حتي در رسانه‌هاي رسمي و جدي حرف و سخني از اين سريال ديده و خوانده نمي‌شود.

«آقازاده» و «موچين» تنها انتخاب اين روزها

همزمان با قسمت‌هاي پاياني «هم گناه»، سريال «آقازاده» وارد چرخه توزيع و عرضه شد. سريالي که اولين قسمت آن با اتفاقاتي جذاب و غافلگيرکننده شروع شد و البته در ادامه قسمت‌هاي بعدي، کمتر به کشش و جذابيت قسمت اوليه رسيد. با اين حال اين سريال هم جزو آثار پرمخاطب شبکه خانگي در چند وقت اخير شده است و البته اکنون با پايان سريال‌هايي چون «هم گناه» و «دل» تنها گزينه‌اي است که مخاطب شبکه خانگي مي‌تواند تماشا کند.

سريال «آقازاده» با نويسندگي و تهيه کنندگي حامد عنقا و کارگرداني بهرنگ توفيقي سراغ ترکيبي از بازيگران تلويزيوني، سينمايي و حتي چهره‌هاي جديد رفته است که در ميان آنها مي‌توان به جمشيد هاشم پور، امين تارخ، امير آقايي، امين حيايي، نيکي کريمي و… اشاره کرد. «آقازاده» در ميان سريال‌هاي خانگي دغدغه‌هايي اجتماعي‌تر دارد که به اتفاقات روز جامعه در مورد آقازادگي مي‌پردازد.

«آقازاده» هر جمعه براي مخاطب شبکه نمايش خانگي عرضه مي‌شود و تاکنون حدود نيمي از قسمت‌هاي اين سريال توزيع شده است.

در کنار اين سريال البته سريال‌هايي با مخاطبان کمتر مثل «موچين» هم هست که هم در ساختار هم در ترکيب بازيگري و هم محتوا و قصه حتي از سريال‌هاي تلويزيوني هم عقب‌تر است و در حال حاضر صرفاً همين دو سريال در شبکه خانگي عرضه مي‌شوند.

کدام سريال‌سوزي؟

اينجا يادآوري يک نکته خالي از لطف نيست که چندي پيش بهمن حبشي در حالي يک باره از توقف صدور مجوز توليد سريال‌هاي خانگي خبر داد که دليل آن را سريال‌سوزي دانسته بود. دليلي که همان زمان هم نه کسي از آن استقبال نکرد بلکه بيشتر مورد انتقاد قرار گرفت و از اساس به عنوان يک توجيه و بهانه محسوب شد. سبد مصرفي مردمي که مشترک سرويس‌هاي اينترنتي شده‌اند خالي است و باز هم سريال‌هاي خارجي از ترکيه‌اي تا ديگر آثار به کمک اين سرويس‌ها آمده‌اند تا نگذارند مخاطبي که به اين پلتفرم‌ها عادت کرده است از آن‌ها غفلت کند.

رجبي‌فروتن: سه ماه پيش که در تصميمي غافلگيرکننده صدور پروانه ساخت سريال براي پيشگيري از سريال‌سوزي متوقف شد، شايد تصميم‌گيرندگان تصور نمي‌کردند بزودي روزي را شاهد باشند که شبکه در هفته يک سريال را به خود ببيند و از تراکم و انبوهي سريال‌ها خبري نباشد سعيد رجبي فروتن مديرکل حوزه رياست سازمان سينمايي که به تازگي حکم معاونت ارزشيابي و نظارت سازمان سينمايي را نيز دريافت کرده است، چندي پيش در يادداشتي به همين سبد خالي اشاره کرد و نوشت «سه ماه پيش که در تصميمي غافلگيرکننده صدور پروانه ساخت سريال براي پيشگيري از سريال‌سوزي متوقف شد، شايد تصميم‌گيرندگان تصور نمي‌کردند بزودي روزي را شاهد باشند که شبکه در هفته يک سريال را به خود ببيند و از تراکم و انبوهي سريال‌ها خبري نباشد.»

فروتن در ادامه يادداشت خود با اشاره به اينکه حدود ۱۰ سريال بايد در حال توليد يا پيش توليد باشد از چالش آماده‌سازي سريال‌ها براي توليد نوشت و اينگونه نتيجه‌گيري کرد «اين اتفاقات در شرايطي رخ مي‌دهد که در سريال‌هاي غيرتلويزيوني برخلاف سريال‌هاي تلويزيوني، براي صيانت از سرمايه خصوصي برنامه‌ريزي توليد با دقت کافي صورت مي‌گيرد تا خواب سرمايه به کمترين مدت تقليل يابد. با اين ترتيب برخلاف نظر مرجع دولتي صدور پروانه ساخت، نه تنها سريال‌سوزي رخ نداد بلکه با مانع تراشي صداوسيما و اختلافات اداري بين سازمان سينمايي و صداوسيما سرمايه‌سوزي رخ داد و از شتاب اوليه چرخ توليد محتوا کاسته شد.»

نگاه‌ها به سمت يک «قورباغه» پرحاشيه

با توجه به سريال‌هايي که در پيش توليد يا توليد قرار دارند فعلاً تا چند ماه آينده قرار نيست سريالي به سريال‌هاي اين روزهاي نمايش خانگي اضافه شود. تنها سريالي که از چند ماه قبل نويد پخش و توزيع آن در شبکه خانگي داده شده بود و قرار بود در تابستان به توزيع برسد «قورباغه» به کارگرداني هومن سيدي بود که هنوز پخش آن قطعي نشده است.

چندي پيش يکي از رسانه‌ها از اختلافات مالکيتي اين سريال نوشت و اينکه اين اختلافات باعث تاخير در توزيع سريال شده است. نکته‌اي که روابط عمومي سريال تکذيب و اطلاع رساني کرد که از آبان ماه انتشار اين سريال قطعي خواهد شد. با اين حال درست به فاصله‌اي کوتاه از خبر روابط عمومي، محمدرضا فرجي مديرکل نظارت بر عرضه و نمايش سازمان سينمايي به يکي از رسانه‌ها اعلام کرد که از سوي سازندگان قورباغه تقاضاي بازبيني به ارشاد داده شده و در همين راستا ۶ قسمت اوليه سريال نيز ارائه شده اما پروانه نمايشي صادر نشده است.

وي در اين سخنان بيان کرد که بازبيني هم در دستور کار شورا قرار گرفته است اما پروانه به معناي صدور هنوز انجام نشده ولي در دستور کار قرار دارد.

با اين حال مشخص است که حتي اگر انتشار اين سريال در آبان ماه قطعي باشد فعلاً از سريال ديگري سخني در ميان نيست.

اين روزها چند سريال کار خود را در سکوت خبري شروع کرده‌اند و فقط توليد سريال «گيسو» به کارگرداني منوچهر هادي که به‌نوعي فصل دوم سريال قبلي او با عنوان «عاشقانه» محسوب مي‌شود و «ملکه گدايان» به کارگرداني حسين سهيلي زاده به صورت رسمي ادامه دارد که تا چند ماه ديگر به طول خواهد کشيد.

فارغ از محتوا و ساختار «قورباغه» و کيفيت محتوايي آن و حتي بدون در نظر گرفتن سريال‌هاي اخير که در ميان هر چند سريال يک اثر شايد از استانداردهاي لازم قصه و تکنيک براي جلب رضايت خانواده‌ها برخوردار بود. شبکه خانگي اين روزها با يک خلا جدي مواجه است که مخاطب و «مشترک» خود را بي هيچ برنامه‌ريزي اي در سرويس‌هاي اينترنتي رها و سرگردان کرده است.

عکس کنار خبر نمايي از سريال «قورباغه» به کارگرداني هومن سيدي است.
نويسنده: عطيه موذن