صوت/ منظور از «وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ» در قرآن چیست؟

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَٰکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَٰکِنَّ اللَّهَ رَمَىٰ ۚ وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ

(اي مؤمنان) نه شما بلکه خدا کافران را کشت و (اي رسول)، چون تو تير (يا خاک) افکندي نه تو بلکه خدا افکند (تا کافران را شکست دهد) و براي آنکه مؤمنان را به آزموني نيکو از سوي خود بيازمايد، که خدا شنوا و داناست.

تفسير آيه ۱۷ سوره انفال

در روز جنگ بدر، پيامبر (ص) به علي (ع) فرمودند:مشتي خاک و سنگريزه از زمين بردار و به من بده. علي (ع) چنين کرد و پيامبربا خواندن دعايي آن‌ها را به سوي دشمن پرتاب کرد و به صورت معجزه آسايي، طوفاني به پا کرد وباعث وحشتي عجيب در دل دشمن شد.

آري، عامل مهم پيروزي در جنگ بدر، اراده و امداد الهي بود، نه نيروي مادّي و قواعد و تاکتيک‌هاي نظامي و گرنه لشگري اندک و تنها با يک يا دو اسب سوار، چگونه بر سپاهي انبوه و کاملاً مجهّز و داراي يکصد اسب سوار، پيروز مي‌شد؟

«بَلاءٌ»، به معناي آزمايش است که اگر با نعمت و پيروزي باشد، «بلاء حَسَن» است و اگر به وسيله‌ي مصيبت و مجازات باشد «بلاء سيّيء»، چنانکه قرآن درباره بني اسرائيل مي‌فرمايد: «وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ»

انسان اگر با اعتقاد صحيح و در مسير حقّ حرکت کند و به فرمان الهي تلاش و کوشش کند، امداد‌هاي خداوند را در پي خود دارد، «لِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً» و وجود او وجودي خدايي مي‌گردد، چنانکه در روايتي خداوند مي‌فرمايد:بنده با نافله و کار‌هاي مستحب به مقام قرب رسيده، دست او دست من، گوش او گوش من و تمام اعضا و جوارح او خدايي مي‌شود و آنچه بخواهد، همان مي‌شود.

پس اگر حرکتي نيز انجام دهد، آن حرکت از خداوند است. «وَ ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَ لکِنَّ اللّهَ رَمي»، امّا در مقابل اگر در مسير غير الهي و به فرمان ديگران حرکت کند، در حقيقت وجودي شيطاني پيدا نموده است، چنانکه عايشه در رويارويي با سپاه اميرالمؤمنين علي (ع) در جنگ جمل، به تأسّي از پيامبر (ص) مشتي خاک به سوي آنان پرتاب کرد و دعا کرد، پس از آن حضرت علي (ع) به او فرمودند: «اين شيطان بود که چنين کرد. «و ما رميتَ اذ رميت و لکنّ الشّيطان رمي»

پيام‌هاي آيه ۱۷ سوره انفال

۱-پيروزي در جنگ موجب غرور و عُجب شما نشود، خداوند و امداد‌هاي او را فراموش نکنيد. «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ»

۲-انسان در افعال خود، نه مستقل از اراده خداوند است و نه مجبور. کارها، از آن جهت که با اختيار از انسان سر مي‌زند، به او نسبت داده مي‌شود، ولي، چون نيرو وتأثير از خداست، به خدا نسبت داده مي‌شود. «ما رَمَيْتَ ... وَ لکِنَّ اللّهَ رَمي»

۳-وجود پيامبر و رهبر، نقش بسزايي در جلب امداد‌هاي غيبي خداوند دارد. «وَ ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ»

۴-جنگ و جهاد، از وسايل آزمايش الهي است تا مؤمنان واقعي از افراد سست ايمان و يا بي ايمان شناخته شوند. «بَلاءً حَسَناً»

۵-امداد الهي و پيروزي مؤمنان و شکست دشمنان اتّفاقي و بي حساب نيست، بلکه از روي علم وآگاهي خداوند است. «إِنَّ اللّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»