همایون در راه پدر؛ با تلویزیون قهر می‌کند؟

آغاز سيل اعتراض

کاربران پرشماري در فضاي مجازي خواستار عکس‌العمل همايون شجريان در قبال استفاده سياسي از قطعه «ايران من» شده‌اند، اما بي‌ترديد پربازتاب‌ترين پيام در اين ميان پيامي بود که ترانه‌سراي اين قطعه منتشر کرده- که در ضمن به‌عنوان آغازگر اين کمپين نيز شناخته مي‌شود.

در حقيقت ساعاتي پس از پخش اولين مناظره، پوريا سوري، شاعر و ترانه‌سرا با اعتراض به سوءاستفاده تبليغاتي از ترانه «ايران من» همايون شجريان آغازگر سيل توييت‌ها و پست‌هايي شد که به پخش قطعه شجريان از صداوسيما اعتراض داشتند. پوريا سوري در توييتر نوشت: «برخلاف اعلام‌نظر صريح⁧ همايون شجريان⁩ و ⁧سهراب پورناظري⁩ مبني بر اينکه صداوسيما حق پخش و هرگونه استفاده تبليغي از ترانه ايران من⁩ را ندارد، بخشي از اين ترانه (نه همه آن با همه مفاهيمش) در ⁧ مناظره⁩ ⁧ انتخابات۱۴۰۰⁩ پخش شد، که من هم به‌عنوان شاعر اين اثر نسبت به پخش اين قطعه معترضم».اين توييت در ادامه با سيل توييت‌ها و پست‌هايي با موضوع مشابه همراهي شد.

سکوت همايون؟

با اينکه همايون شجريان در زمان رونمايي از آلبوم «ايران من» به صراحت خواست از سوءاستفاده سياسي و تبليغاتي از اين قطعه خودداري شود، اما اين خواننده تاکنون در قبال اعتراضات سکوت کرده و چه در اعتراض به صداوسيما و چه در راستاي همدلي با روش و منش اين مهم‌ترين نهاد رسانه‌اي رسمي کشور صحبت و سخني بر زبان نياورده است. با اين حال صحبت‌هاي قبلي اين خواننده خوشنام (که بار سنگيني، چون نام شجريان بر دوش دارد) مبين مخالفت او با هر نوع سوءاستفاده سياسي از هنر است. صحبت‌هايي که در ۲۴ ساعت اخير به‌عنوان اسنادي براي اثبات مخالفت همايون با سوءاستفاده از حضور و صداي پدرش و خودش در فضاي مجازي دست به دست شده است.

به هرحال زياد از روز‌هاي درگذشت خسروي آواز ايران در بيمارستان جم نگذشته- که آنجا همايون شجريان فرزند ارشد محمدرضا شجريان طي سخناني هنر را برتر از سياست خوانده بود: «دلم نمي‌خواهد اين اتفاق تبديل به صحنه طرح مسائل سياسي شود. جايگاه پدرم بالاتر از اينهاست. نمي‌خواهم اين اتفاق تبديل به کارزار کشمکش‌هاي سياسي شود. چه اينکه پدر در کنسرت‌هايشان هم اجازه اين اتفاق را نمي‌داد. به احترام پدر به اين نکته توجه داشته باشيم که احترام هنر فراتر از سياست است».

همايون حتي در واکنش به کساني که شعار‌هاي سياسي و بيشتر عليه صداوسيما سر مي‌دادند نيز، خواسته بود که مردم به هنر احترام بگذارند و موضوع را سياسي نکنند.

مکتب شجريان

همايون وارث بار سنگيني، چون نام شجريان است. به هرحال اين واقعيت به اين زودي فراموش نخواهد شد که محمدرضا شجريان بزرگ‌ترين و مهم‌ترين هنرمند ممنوع‌التصوير و ممنوع‌الصداي ۱۴-۱۳ سال اخير صداوسيما بوده که حتي قطعات مذهبي خاطره‌انگيزش، چون «ربنا» هم در اين سال‌ها مجوز پخش نداشتند. اتفاق به اين دليل رخ داد که شجريان در جريان يک دوراهي سياسي- انتخاباتي در کنار معترضان به رويه سياسي مورد تأييد صداوسيما ايستاد و از راديو و تلويزيون خواست از پخش سرود‌هاي انقلابي پيشين او (که شجريان اين سرود‌ها و ترانه‌ها را براي روز‌هاي انقلابي سال ۵۷ و با آرزوي پيروزي مردم خوانده بود) خودداري کند. موضع‌گيري صريحي که حالا شماري از کاربران فضاي مجازي مي‌گويند که انتظار دارند همايون نيز آن را تکرار کند و به صراحت و تأکيد بگويد که «ايران من» را براي ايران خوانده، نه براي نامزد‌هاي انتخابات!

ايران من

«ايران من» يکي از بهترين آلبوم‌ها و البته يکي از بهترين قطعات همايون شجريان است که با همکاري سهراب پورناظري توليد شده است. نتيجه همکاري دو هنرمند شهير، که پيشتر در يک‌سري قطعات سينمايي مانند «رگ خواب» و «آرايش غليظ» به سطح و استاندارد جديدي در موسيقي فيلم رسيده بودند و بعد در سال ۹۷ با توليد اين آلبوم يکي از خاطره انگيزترين آلبوم‌هاي سال‌هاي اخير را حاصل آوردند.

«ايران من» که از نظر کارشناسان موسيقي از جهات گوناگوني با آثار پيشين همايون شجريان و سهراب پورناظري تفاوت دارد، از نظر حاشيه‌سازبودن نيز با رويه غالب همايون شجريان و سهراب پورناظري متفاوت بوده و از زمان انتشار همراه با حاشيه‌هاي بسياري بوده و اين در حالي است که همايون و سهراب هميشه از حاشيه فراري بوده‌اند.

واکنش‌هاي مجازي

پخش قطعه «ايران من» در مناظره اول انتخابات واکنش‌هاي پرشماري در فضاي مجازي به وجود آورده است و کاربران زيادي به اين اتفاق اعتراض دارند. کاربراني که با توجه به اعلام صريح همايون در مراسم رونمايي از اين آلبوم مبني بر مخالفت با هر نوع استفاده سياسي از قطعه «ايران من» استفاده صداوسيما از اين قطعه را از نظر اخلاقي و حتي سياسي زير سوال مي‌برند.

کاربري در اين مورد نوشته: «اين ‏بار اول نبود و بار آخر هم نخواهد بود. تا وقتي ‎استاد شجريان بود، آثار ايشان بدون اجازه از ‎صداوسيما پخش مي‌شد و اعتراض و شکايت هم به جايي نمي‌رسيد. حالا نوبت به آثار فرزندش ‎همايون شجريان رسيده است».

کاربراني هم به خود همايون شجريان انتقاد دارند- که چرا به‌طور صريح واکنش نشان نمي‌دهد، از جمله کاربري که گفته: «کاش جناب همايون به جاي اينکه بگه از قطعه من استفاده تبليغاتي نکنيد و اين همه صغري کبري بچينه، يک کلمه مثل پدر بزرگوارش بگه کلا هيچ کدوم از کار‌هاي منو از صداوسيما پخش نکنيد. واقعا من نمي‌فهمم ديده‌شدن چقدر براش ارزش داره»؟

شماري هم صحبت‌هاي قبلي همايون را يادآوري کرده بودند: «‏مگه ‎همايون شجريان توي مراسم رونمايي آلبومش نگفته بود ‎صداوسيما اجازه پخش قطعه ‎ايران من رو نداره؟! الان چرا؟!»؛ و البته عده‌اي نيز به پست‌ها و توييت‌هايي، چون «پسر کو ندارد نشان از پدر؟» بسنده کرده بودند. نظراتي که بي‌شک فشار‌هاي موجود روي همايون شجريان را افزايش مي‌دهد و چه بسا منجر به واکنش‌هاي تندتري از او شود.

به هر حال، حالا ديگر نگاه‌ها به همايون شجريان دوخته شده. وضعيتي که مي‌تواند تا حد زيادي ميزان محبوبيت اين خواننده را در ماه‌ها و حتي سال‌هاي آتي مشخص کند.