مستندی از جزئیات شنیدنی زندگی شخصی امام خمینی(ره)

گفت‌وگویی با این کارگردان و مستندساز داشته‌ایم که در زیر منتشر می‌شود.

 مستند "رازهای جماران" از زاویه جدیدی به امام خمینی نگاه می‌کرد و سراغ محافظین ایشان رفته بود. چه شد که سراغ ساخت این مستند رفتید؟‌

نوع نگاهم در این مستند این بود که امام خمینی را از دریچه جدیدی ببینیم. خیلی از مردم، امام خمینی را بارها و بارها در بالکن حسینیه جماران دیده بودند، اما حتماً برایشان جذاب است که بدانند در پشت این حسینیه چه خبر است و امام چگونه زندگی می‌کرده است؟ من هم دوست داشتم سراغ افرادی بروم که امام را از نزدیکِ نزدیک می‌شناختند. برای این موضوع باید سراغ دو گروه می‌رفتم؛ یکی، همسر و فرزندان امام بود که دسترسی بهشان برای من سخت بود و گروه دوم، محافظین امام خمینی بودند که 24 ساعته و شبانه‌روز در کنار ایشان بودند. به همین دلیل سراغ این افراد رفتم.

این محافظین، زندگی امام خمینی را مستقیم دیده بودند و به همین دلیل راویان بسیار خوبی برای مستند بودند. البته ما هم برای اینکه بتوانیم روایت دست اولی به مخاطب ارائه بدهیم فقط سراغ حلقه اول محافظین رفتیم؛ کسانی که بدون هیچ واسطه‌ای زندگی امام خمینی را دیده بودند.

- راضی‌کردن آنها سخت نبود؟‌ آیا به راحتی قبول کردند که سخن بگویند؟‌

راضی کردنشان خیلی سخت بود و چه بسا گله‌مند هم بودند که چرا طی این سال‌ها هیچ کسی ازشان سراغی نگرفته است. حتی می‌گفتند حرف‌های ما برای کسی جذاب نیست. خود من هم در ابتدا فکر نمی‌کردم که این افراد حرف جذابی برای گفتن داشته باشند، اما وقتی پای صحبت‌ها و خاطراتشان نشستم، متوجه لایه‌های جدیدی از سبک زندگی امام شدم که احساس کردم نه تنها برای من، بلکه برای مردم ایران و بسیاری از مردم جهان جذاب است. فرض کنید یکی از بزرگترین رهبران جهان در اندرونی خانه خود چگونه زندگی می‌کرده، در مواجهه با اخبار مهم آن روزها چه برخوردی داشته و چه رفتاری با همسر، فرزندان و نوه‌هایش داشته است؟‌

دقت داشته باشید که امام خمینی یک شخصیت جهانی است و خیلی از جوان‌ها دوست دارند درباره ایشان بدانند، اما متأسفانه تاکنون محتوای دقیقی درباره ایشان به دست مخاطبان داخلی و خارجی داده نشده است. مردم ایران قبل از پیروزی انقلاب چه چیزی به جز سخنرانی‌های امام و نامه‌های ایشان دیده بودند که این طور عاشقش شده بودند؟ حتماً سبک زندگی او برای مردم جذاب بوده است. بیان این سبک زندگی موضوع مهمی است.

خاطرم هست در همان روزهای قبل از پیروزی انقلاب عکسی از امام خمینی منتشر شد که ایشان پای سماور نشسته و در حال ریختن چای برای خودش یا اطرافیانش است. همین عکس فضای جدیدی را در جامعه آن روز نسبت به ایشان باز کرد. جالب است بدانید وقتی سراغ محافظین رفتیم، تعریف می‌کردند که امام خمینی همیشه عادت داشت خودش برای مهمانانش یا بقیه اعضای خانواده‌اش چای بریزد. استکان‌ها را هم خودش می‌شسته و از کسی برای این موضوع کمک نمی‌گرفته است. در حقیقت، شأن و جایگاه مهمان و پذیرایی از او این قدر برایش مهم بوده است. با این حال من فکر می‌کنم که درباره نمایش سبک زندگی امام خمینی کم‌کاری کرده‌ایم.

- مهم‌ترین ویژگی محافظین امام خمینی چه بود که سراغشان رفتید؟

علاوه بر ارتباط مستقیم و 24 ساعته با امام خمینی، این محافظین یک ویژگی مهم دیگر نیز داشتند و آن هم این بود که هیچ اتیکت و برچسبی نداشتند. در حقیقت حرف‌هایشان بدون هیچ ملاحظه سیاسی زده می‌شد. همین موضوع باعث می‌شد که حرف‌هایشان در صادقانه‌ترین وجه ممکن بیان شود و مخاطب نیز این حرف‌های صادقانه را به راحتی بپذیرد.

اگر می‌خواستم پای حرف سیاسیون بنشینم و روایت آنان درباره امام خمینی را بشنوم، ماجرا کمی‌ متفاوت می‌شد. اول آنکه ممکن بود گرایش‌های سیاسی‌شان روی حرف‌شان تأثیر بگذارد و دوم اینکه، برخلاف تصور، آنها زمان بسیار کمی را با امام سپری می‌کردند. جلسه‌ای پیش امام خمینی می‌رفتند و نهایتاً یکی دو ساعت در روز ایشان را می‌دیدند اما این محافظین 24 ساعته پیش امام بودند. علاوه براین، نکته مهم برایم این بود که همه آن محافظین را جلوی دوربین بیاورم، با هر عقیده  و سلیقه‌ای که داشتند. ازشان خواستم هر آن چیزی که دیده‌اند را بیان کنند. حتی بهشان گفتم شما تحلیلگر نیستید!

- به نظر شما چرا بیان سبک زندگی امام خمینی برای نسل جوان مهم است؟‌

درست است که بیان اندیشه سیاسی و عرفانی امام خمینی برای نسل جوان کار درستی است، اما معتقدم قبل از آن، برای اینکه نسل جوان این اندیشه را پذیرا شوند باید علقه عاطفی و احساسی بین آنها با امام خمینی ایجاد کرد؛ در حقیقت، در ابتدا باید نسل جوان را به امام علاقه‌مند کنیم و سپس سراغ بیان موضوعات اندیشه‌ای برویم. نمونه این موضوع را در شهید سلیمانی می‌بینید. مردم ما قبل از اینکه با اندیشه او آشنا شوند، به سبک زندگی او علاقه‌مند شدند و به همین دلیل بود که این چنین عاشقانه او را دوست داشتند. بدون شک بیان سبک زندگی آدم‌های بزرگ می‌تواند یک الگو برای نسل جوان باشد.

- به نظر شما چرا تاکنون آثار سینمایی بسیار کمی درباره امام خمینی ساخته شده است؟

به نظرم نگاه ما به امام، نگاه جامعی نیست و سلیقه‌ای و موردی نگاه می‌کنیم. دقت داشته باشید که امام خمینی هم طرفدار آزادی در چارچوب دین است و هم طرفدار رأی مردم. هم اهل مبارزه با آمریکا و اسراییل است و هم به جوانان و مردم اعتماد دارد. فکر می‌کنم اگر همین نگاه جامع را از ایشان در نظر بگیریم، می‌توان به سوژه‌های بسیار زیادی برای ساخت مستند و فیلم سینمایی دست پیدا کرد.

من فکر می‌کنم رسانه‌های ما به ویژه صدا و سیما، وزارت ارشاد و سازمان سینمایی واقعاً یک بدهکاری بزرگ به امام خمینی دارند. چرا بعد از سی و اندی‌ سال از رحلت امام خمینی، هنوز یک فیلم جهانی درباره امام نساخته‌ایم. حتی یک سریال مناسب هم درباره ایشان ساخته نشده است که امام خمینی را به جوانان معرفی کند. جالب است در بین مستندهایی که ساخته شده، یک مستند خارجی به اسم «روح الله» که لبنانی‌ها آن را ساختند بیش از بقیه نزدیک‌تر به امام بوده است. نگاه مقطعی و سلیقه‌ای به امام خمینی باعث شده بازنمایی درستی از ایشان در آثار سینمایی خود ارائه ندهیم.

- اگر قرار باشد فیلمی درباره امام خمینی ساخته شود، بهتر است پرتره مستقیم از خود ایشان باشد یا نگاهی به اطرافیان ایشان باید داشته باشیم؟ کدامیک اثرگذارتر است؟‌

بدون شک مواجه شدن با آدم‌های بزرگ و تاریخ‌ساز به صورت مستقیم کار بسیار سختی برای فیلمساز است. فکر می‌کنم هر چه قدر بیشتر سراغ اطرافیان ایشان برویم و امام را از زاویه نگاه آنها روایت کنیم، موفق‌تر خواهیم بود.

مثلاً بد نیست سراغ آن تصویربرداری برویم که 10 روز پایانی عمر امام خمینی در بیمارستان، پشت دوربین بود و کارهای امام در آن روزها را ضبط می‌کرد. او چه روایتی از امام دارد؟ چه تصاویری ضبط کرده و چه چیزی مشاهده کرده است؟ اینها مهم است. به عنوان یک پیشنهاد دیگر، بد نیست سراغ سیاستمداران و مسئولین خارجی برویم که به ایران آمدند و با امام خمینی ملاقات کردند. آنها درباره امام چه نظری داشتند و چه می‌گویند؟‌

جالب است بدانید وقتی با این محافظین صحبت می‌کردم، به نکته جالبی درباره امام خمینی اشاره می‌کردند و می‌گفتند وقتی کنار امام بودیم نیازی به ساعت نداشتیم. ایشان به قدری منظم بود که ملاقات‌ها و کارهای شخصی روزانه‌اش دقیقه‌ای این طرف و آن طرف نمی‌شد. به گفته آنها، نظم امام یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایش بود.

- مستند «رازهای جماران» هفت قسمتی است اما 3 قسمت آن هنوز ساخته نشده است. آیا در حال تولید است؟

از این مجموعه، تاکنون 4 قسمت آماده و پخش شده و 3 قسمت دیگر مانده که هنوز ساخته نشده است. به زودی ساخت این 3 قسمت را نیز شروع خواهم کرد.

"خیلی دور، خیلی نزدیک"، نخستین قسمت از این مجموعه بود که ماجرای آشنایی محافظین با امام خمینی را روایت می‌کرد. "خط مقدم" قسمت دوم از این مجموعه است که درباره زندگی امام در حسینیه جماران است و اتفاقات مربوط به این بخش، از زبان محافظان روایت می‌شود. "احمد عزیز" نیز درباره حاج احمد، فرزند امام و سومین قسمت از این مجموعه است. چهارمین قسمت نیز با عنوان "قدس خمینی" درباره همسر امام خمینی و زندگی عاشقانه‌ای است که امام با ایشان نزدیک به 60 سال داشته است.

قسمت پنجم و ششم به صورت اختصاصی درباره امام خمینی و حضرت آقا است و قسمت پایانی نیز با عنوان "مثل خورشید" به انتخاب آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی بعد از امام خمینی می‌پردازد. همانطور که می‌دانید مثل خورشید لقبی است که امام به آقای خامنه‌ای داده بودند.

- سخن پایانی؟

علاوه بر مجموعه رازهای جماران، مستندهای دیگری نیز درباره امام ساخته‌ام. یکی از اینها مستند "عیسی خمینی" است. این فیلم درباره خادم امام به نام "حاج عیسی جعفری" است که امام او را بسیار دوست می‌داشته. جالب است بدانید امام دعا می‌کرده که "خدایا مرا با حاج عیسی محشور کن" و حاج احمد آقا این دعای امام را می‌شنود. در ابتدا فکر می‌کند منظور امام، حضرت عیسی مسیح است اما متوجه می‌شود که امام حاج عیسی را می‌گوید. دلیل این دعا را از امام می‌پرسد و امام خمینی می‌گوید: "نوری در وجود او هست که در کس دیگری ندیده‌ام."

مستند دیگر هم "آقا رضای خودمون" نام دارد که پرتره‌ای از حاج رضا فراهانی، یکی از عکاسان و محافظان امام خمینی است.