خوب‌ زیستن به چه معناست؟

متخصصان اخیرا بر شکوفایی متمرکز شده‌اند. شکوفایی صرفا حول محور شادی و موفقیت نمی‌گردد و به نوعی «کامیابی» چندوجهی شامل احساسات مثبت، روابط معنادار و دستاوردهای فردی اشاره دارد.

شکوفایی صرفا به معنای برخورداری از رفاه و احساس درونی خوب نیست بلکه خوبی، کل جنبه‌های زندگی را شامل می‌شود از جمله خانه، مدرسه، محل کار و زندگی و حتی اطرافیان و دوستان.

گزارش اخیر نشریه «کانورسیشن» به کار گروهی از روان‌شناسان، پژوهشگران اجتماعی و اپیدمیولوژیست‌ها پرداخته است که به بررسی شکوفایی در جهان مشغولند. هدف مشترک این متخصصان یافتن الگوهای شکوفایی انسان در فرهنگ‌های مختلف است. آیا ساکنان برخی کشورها بیش از دیگران شکوفا می‌شوند؟ چه چیزی باعث می‌شود که فردی به کامیابی برسد و فرد دیگری به آن نرسد؟ آیا راهی برای بهبود زندگی هست؟ درک چنین روندی در طول زمان می‌تواند به در پیش گرفتن برنامه‌ها و سیاست‌هایی که در شکوفایی انسان موثرند، بینجامد.

مطالعه جهانی شکوفایی نوعی نظرسنجی سالانه است که طی پنج سال روی ۲۰۰ هزار شرکت‌کننده از ۲۲  کشور جهان انجام شده است و ۴۰ پژوهشگر از رشته‌ها، فرهنگ‌ها و موسسات مختلف با پشتیبانی شرکت گالوپ از مردم درباره زندگی، شادی، سلامت، تجربیات دوران کودکی و احساسی که نسبت به موقعیت مالی‌شان دارند، پرسیده‌اند. این مطالعه به شش جنبه زندگی شکوفا یا کامیاب می‌پردازد.

۱. خوشحالی و رضایت از زندگی: اینکه افراد چقدر راضی و خوشحالند.

۲. سلامت جسمی و روانی: اینکه افراد از نظر جسمی و ذهنی چقدر احساس سلامت می‌کنند.

۳. معنا و هدف: آیا افراد احساس می‌کنند که زندگیشان معنادار است و جهت مشخصی دارد؟

۴. شخصیت و فضیلت: اینکه افراد در شرایط دشوار چه عملکردی دارند و چطور پیش می‌روند؟

۵. روابط اجتماعی نزدیک: اینکه افراد چقدر از دوستی‌ها و پیوندهای خانوادگی رضایت دارند؟

۶. ثبات مالی و موقعیت اقتصادی: آیا افراد در مورد نیازهای اولیه از جمله خوراک و مسکن و درآمد احساس امنیت دارند؟

متخصصان، میزان پیشرفت شرکت‌کنندگان در هر یک از این شش زمینه را از صفر تا ۱۰ اندازه‌گیری کردند. همچنین با استفاده از طرح شکوفایی فردی دانشگاه هاروارد و برای بررسی دیگر عوامل موثر بر شکوفایی فردی مجموعه پرسش‌هایی تکمیلی را در برنامه خود گنجاندند. برای مثال، این متخصصان کامیابی را با پرسش‌هایی درباره خوش‌بینی، آرامش و تعادل در زندگی و سلامت را با پرسش‌هایی درباره احساس درد و رنج، افسردگی و میزان ورزش ارزیابی کردند.

به گزارش ایندیپندنت، متخصصان با رجوع به نخستین مرحله از نتایج متوجه شدند که افراد برخی گروه‌ها و کشورها عملکردی بهتر از بقیه دارند. آن‌ها از اینکه در بسیاری از کشورها عملکرد جوانان به خوبی مسن‌ترها نیست متعجب شدند، زیرا مطالعات قبلی نشان می‌داد که کامیابی در طول عمر نوعی منحنی یو شکل (U) را دنبال می‌کند و در میان‌سالی به پایین‌ترین حد خود می‌رسد. اما نتایج جدید نشان داد که جوانان امروزی در زمینه سلامت روانی، امنیت مالی و خلا معنا چالش فزاینده‌ای دارند و این باعث تغییر شکل منحنی کامیابی شده است.

مطابق نتایج اخیر، افرادی که دست‌کم یک‌بار در هفته‌ در نوعی مراسم مذهبی و معنوی شرکت می‌کنند معمولا در تمامی زمینه‌های شکوفایی به‌ویژه میزان شادی، یافتن معنا و داشتن روابط بهتر، امتیاز بالاتری کسب می‌کنند. این نتیجه تقریبا در همه کشورها حتی در جوامع بسیار سکولار مانند سوئد صادق بود. به‌ نظر می‌رسد که جوامع مذهبی پیرو چهار اصل‌ هستند که روان‌شناسان بر اهمیت آن‌ها در این زمینه تاکید دارند: تعلق، به شکل حمایت اجتماعی؛ پیوند، به شکل ارتباط معنوی؛ رفتار، به شکل پرورش شخصیت و فضیلت با شیوه‌ها و هنجارهای جوامع مذهبی؛ و ایمان، به شکل پذیرش امید، بخشش و باورهای معنوی مشترک.

از طرف دیگر سال‌های اولیه عمر نحوه عملکرد فرد را در آینده شکل می‌دهند. با این حال اگر از ابتدا با چالش‌های بسیار مواجه بوده‌اید، بنا نیست تا آخر عمر به همین منوال باقی بمانید. برخی افراد که کودکی سختی داشته‌اند و تجربه فقر یا آزار را از سر گذرانده‌اند در بزرگسالی توانسته‌اند معنا و هدفی پیدا کنند. به نظر می‌رسد که کودکی دشوارِ برخی افراد در برخی کشورها از جمله در ایالات متحده و آرژانتین به تاب‌آوری و هدفمندی آنان در بزرگسالی انجامیده است.

طبق نتایج به‌دست‌آمده، عملکرد مردم برخی از کشورها در زمینه شکوفایی، بهتر از عملکرد دیگر کشورهاست.

کارشناسان در این مطالعه مدعی شدند، ژاپن و ترکیه امتیاز کمتری داشتند. مردم ژاپن به‌رغم اقتصاد قوی این کشور از شادی کمتر و ارتباطات اجتماعی ضعیف‌تر خبر داده‌اند. البته ساعات طولانی کار و استرس زیاد تا حدودی می‌تواند دلیل این امر باشد. در ترکیه هم چالش‌های سیاسی و مالی به احساس امنیت و اعتماد مردم آسیب زده است. یکی از نتایج جالب این پژوهش این است که کشورهای ثروتمندتر نظیر ایالات متحده و سوئد به اندازه برخی از دیگر کشورها شکوفایی نداشته‌اند. این کشورها با اینکه در تلاش برای ثبات مالی هستند اما در زمینه معنا و روابط، نمره کمتری گرفته‌اند.

از سوی دیگر اندونزی در حال شکوفایی است و مردم این کشور در بسیاری زمینه‌ها از جمله در مورد معنا، هدف، روابط و شخصیت، امتیاز بالایی کسب کرده‌اند. اندونزی در بیشتر شاخص‌های مطالعه امتیاز بالایی دارد. مکزیک و فیلیپین هم با اینکه اقتصادشان از برخی کشورها بحرانی‌تر است، نتایج بسیار خوبی داشته‌اند و در این موارد پیوند محکم خانوادگی، وجود زندگی معنوی و برخورداری از حمایت جامعه در امتیاز بالای آنان نقش داشته است.