اسباب‌بازی دیجیتال؛ سرگرمی یا خطر پنهان؟

خراسان/ ویدئویی در شبکه‌های‌اجتماعی پربازدید شده که مدعی است استفاده از اسباب‌بازی‌های دیجیتال که نور و صدا دارد مانع رشد مغز نوزاد می‌شود؛ این ادعا را از منظر روان‌شناسی بررسی کردیم 


احتمالاً شما هم در شبکه‌های اجتماعی، پستی را دیده‌اید که درباره استفاده از اسباب‌بازی‌های دیجیتال برای نوزادان و کودکان زیر دو سال هشدار داده است. در این پست گفته می‌شود که این اسباب‌بازی‌ها به همان اندازه‌ گوشی و تلویزیون برای بچه‌ها مضرند؛ چون مغزشان را بیش‌ازحد با نور و صدا بمباران می‌کند و جلوی رشد دیگر حواس را می‌گیرد. سوال این جاست: آیا این هشدار مبنای علمی دارد و اگر دارد، والدین باید چه نوع اسباب‌بازی‌هایی را برای کودک‌شان انتخاب کنند؟ بیایید از نگاه روان‌شناسی رشد کودک به این موضوع نگاه کنیم.

 ​​​​​​​

---

بازار

---

مغز کودک زیر ۲ سال تشنه‌ تجربه‌های واقعی است
سال‌های اول زندگی، دوران طلایی رشد مغز کودک است. در این دوره، مغز با سرعت فوق‌العاده‌ای در حال ساختن ارتباطات عصبی است. هر تجربه‌ای که کودک با بدن و حواسش تجربه می‌کند، به مغزش یاد می‌دهد چگونه ببیند، بشنود، حرکت کند، ارتباط برقرار کند و فکر کند. برای همین است که نوزاد و کودک نوپا باید بتواند دنیای اطرافش را لمس کند، بشنود، ببیند، بو بکشد و حتی مزه کند. مغز او از طریق تجربه‌های واقعی یاد می‌گیرد. اما اگر فقط یک یا دو حس بیش‌ازحد تحریک شوند مثلاً صدا و نورهای شدید،کودک فرصت رشد متعادل سایر حواس را از دست می‌دهد.
ظاهراً جذاب اما در عمل آسیب‌زننده
اسباب‌بازی‌های دیجیتال معمولاً پر از نورهای چشمک‌زن، صداهای ضبط‌شده، آهنگ و دکمه هستند. کودک در برخورد با آن‌ها فقط تماشاگر یا شنونده است. او کاری نمی‌کند، فقط هیجان‌زده می‌شود. این نوع سرگرمی، برخلاف بازی‌های واقعی، کودک را از نقش فعالش در یادگیری جدا می‌کند. تحقیقات علمی هم از این نگرانی حمایت می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که تحریک بیش‌از‌حد حس‌های دیداری و شنیداری در دوران نوزادی و خردسالی، می‌تواند با مشکلاتی مثل تأخیر در گفتار، بیش‌فعالی، اضطراب حسی و حتی کاهش تمرکز همراه باشد. این نکته به‌ویژه در کودکانی که زمینه‌های ژنتیکی برای اختلالاتی مثل اوتیسم دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
کودک نیاز به سرگرمی ندارد، نیاز به کشف دارد
خیلی از والدین تصور می‌کنند اسباب‌بازی باید بچه را ساکت و سرگرم کند؛ غافل از این که بهترین بازی‌ها آن‌هایی هستند که کودک را به فکر کردن، لمس کردن، امتحان کردن و تعامل وادار می‌کنند. دکمه‌ای که صدایی پخش می‌کند یا چراغی که با فشار روشن می‌شود، شاید چند ثانیه هیجان ایجاد کند، اما کودک چیزی یاد نمی‌گیرد. کودک بیشتر از وسایل پیچیده، به تجربه‌های ساده و غنی نیاز دارد؛ مثل یک توپ نرم، یک قاشق چوبی، یک آینه بی‌خطر یا بازی‌های چهره‌به‌چهره با پدر و مادر.
اسباب‌بازی خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
برای کودک زیر دو سال، یک اسباب‌بازی خوب باید این ویژگی‌ها را داشته باشد:
۱ساده باشد| بازی را کودک هدایت کند، نه این که اسباب‌بازی همه کار را انجام دهد.
۲ قابل لمس باشد| بافت‌های مختلف، وزن و شکل‌های متنوع به رشد مهارت‌های حسی کمک می‌کند.
۳ فاقد صفحه‌نمایش و نورهای تند باشد| صفحه‌نمایش‌ها ،ورودی‌های غیرطبیعی و مخربی برای مغز در حال رشد کودک‌اند.
۴ کودک را به حرکت و کنجکاوی تشویق کند| دنبال کردن، گرفتن، خزیدن یا پرتاب کردن بخشی از رشد طبیعی اوست.
۵ تعامل‌پذیر باشد| بهترین اسباب‌بازی، آن است که بهانه‌ای برای ارتباط بیشتر کودک با مراقب باشد.
نکته پایانی
در دنیای پرزرق‌وبرق امروز، ساده‌زیستی شاید بزرگ‌ترین هدیه‌ای باشد که والدین می‌توانند به فرزندشان بدهند. کودکان در این سنین به بازی‌های پر نور و صدا نیازی ندارند. آن‌ها به دنیای واقعی، به تعامل و به والدینی نیاز دارند که با آن‌ها بازی کنند، نه اسباب‌بازی‌ که جایگزین والد شود. یادمان باشد، برای کودک زیر دو سال، هیچ اسباب‌بازی شیرین‌تر و آموزنده‌تر از چهره، صدای گرم و آغوش پدر و مادر نیست.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله