لاله و لادن سرندیپیتی های عصر ما

همشهري جوان/اسماعيل رمضاني: سلبريتي در دنياي سينما، ورزش و رسانه واژه نام آشنايي است. ما به ستاره تعبيرش کرده ايم، ستاره هايي که بر ساخته رسانه هاي جديد و صنايع فرهنگي مدرن هستند اما من هر وقت به اين اصطلاح فکر مي کنم، به ياد سرنديپيتي مي افتم، همان حيوان خوش صورت صورتي رنگ دنياي کارتوني کودکي ما. او هم براي خودش يک سلبريتي بود. ستاره اي که به برکت برنامه هاي تلويزيوني در نوستالژي ما ايراني جا خوش کرد و در ياد ما ماندگار شد. دنيا رسانه اي شده امروز ما دنياي سلبريتي هاست. حالا به جز تلويزيون، رسانه هاي جديدتري هم در ساختن ستاره هاي محبوب مردم نقش مهمي ايفا مي کنند و علاوه بر آن حوزه ساخت اين ستاره ها هم بسيار گسترده تر از پيش شده. از فوتبال بگير تا سينما و موسيقي. اصلاً به ماجراي تحليل هاي جامعه شناختي از سيستم هاي ستاره سازي و تأثيرات منفي آن کاري ندارم. اين موضوع جداگانه اي است. من راجع به آن چه هست صحبت مي کنم بدون اين که راجع به آن ارزش گذاري خوب يا بد داشته باشم. به نظر من ميزان ستاره هاي هر ملتي نشانگاني براي توسعه و پيشرفت آن در سطح جامعه جهاني و سرمايه اي اجتماعي براي آن کشور است. مردم دنيا امروز پرتغال را با کريستيانو رونالدو مي شناسند و آرژانتين را با ليونل مسي. آن ها بدون ترديد سرمايه هاي اجتماعي بزرگ کشورشان هستند. هر ملت و کشوري که توانايي ساختن و توليد ستاره داشته باشد، بي شک نام و آوازه بيشتري هم در دنيا خواهد يافت و حتي در همراه سازي افکار عمومي و ديپلماسي بين المللي هم مي تواند نقش موثرتري داشته باشد. اصولاً هر کشوري که توانسته کمي از دغدغه معاش براي ملتش فارغ شود، بلافاصله سراغ توليدات رسانه اي و صنايع ستاره سازي رفته تا بدين ترتيب بتواند وجهه خودش را در سيماي دنيا بهبود ببخشد. تنها در اين صورت است که حتي مي تواند فروش توليدات اقتصادي اش را هم بهبود ببخشد. شما کره جنوبي و ترکيه را ببينيد. کاري که يانگوم براي کره اي ها کرد با هيچ چيزي قابل مقايسه نيست. همه اين مقدمات را چيدم تا دو چيز را بگويم. اول اين که در حال حاضر براي بهبود چهره و سيماي خودمان در دنيا چاره اي جز رفتن به سمت چنين الگوهايي نداريم. دوم اين که ۱۷ تيرماه سالگرد درگذشت تنها و تأکيد مي کنم تنها سلبريتي هاي ايراني دنياست. سرمايه هاي اجتماعي بزرگي که به راحتي آن ها را از دست داديم و از فرصت کوتاه زندگي شان هيچ بهره اي نبرديم! ذهنتان جاي دوري نرود؛ لاله و لادن را مي گويم. سلبريتي ها محبوب عامه مردم هستند. محبوبيت آن ها هم بر ساخته رسانه هاست. رسانه هايي که مدام مجبورند محبوبيت آن ها را بازتوليد کنند. اگر شما امروز ليونل مسي يا آنجلينا جولي را در يکي از خيابان هاي تهران ببينيد چه مي کنيد؟ سرتان را پايين مي اندازيد و به راحتي از کنار آن ها عبور مي کنيد؟ سلبريتي ها آهن رباهايي هستند که هر نگاهي را به خود جلب مي کنند. لاله و لادن به واسطه شکل جسماني شان به صورتي خدادادي از چنين خاصيتي برخوردار بودند. چند سال پيش که مشغول جمع و جور کردن پرونده اي براي لاله و لادن بوديم به همه جايي سرک کشيديم. از محل تولد و دفن آن ها در يروزآباد گرفته تا محل کلينيک پدر خوانده شان در خيابان ستارخان تهران. پدر و مادرشان حرف چنداني براي گفتن نداشتند اما پدر خوانده شان که آن ها را بزرگ کرده بود، دلي پردرد داشت. خاطرات او از زندگي آن ها نشان بزرگي از بي توجهي ما به سرمايه اي بود که در اختيار داشتيم. کدام انساني روي زمين قادر بود با ديدن آن ها در خيابان چشمانش را ببندد و بي تفاوت عبور کند؟ کدام رسانه اي مي توانست از چنين انسان هايي که تنها يک نمونه مشابه در اين سن و سال داشتند، چشم پوشي کند. پدرخوانده شان بيش از هر کسي اين موضوع را خوب مي دانست. آن ها حقوق خوانده بودند و او هم پيشنهاد کرده بود از آن ها به عنوان سفير فرهنگي و نماينده ايران در سازمان ملل متحد استفاده کنيم. شما فکرش را بکنيد ساختمان سازمان ملل با حضور آن ها بر کرسي ايران چه وضعيتي مي توانست داشته باشد؟ روزهاي عمل جراحيشان در سنگاپور را يادتان هست؟ حتي اگر حادثه ۱۱ سپتامبر هم رخ مي داد، کسي متوجه آن نمي شد. سوژه اول تمام رسانه هاي دنيا بودند. پدرخوانده شان حتي بعد از مرگشان هم سعي کرده بود آن ها را در کنار تهران دفن شوند تا به واسطه شهرت جهاني شان بشود درآمدي کسب کرد و با آن به بقيه بچه هاي ناتوان کمکي کرد. حالا آن ها در گوشه اي قبرستان روستاي آرياسب از توابع فيروزآباد استان فارس آرميده اند و جز مسافران عبوري کسي حال و احوالي از آن ها نمي گيرد. لاله و لادن امسال، ده سال است که از ميان ما رفته اند، به راحتي و خود خواسته. شايد اگر ما توجه بيشتري به آن ها داشتيم، آن ها هم چنين تصميم بزرگي در زندگي شان نمي گرفتند. شايد اگر ما به آن ها مي فهمانديم که بزرگي آن ها را درک مي کنيم و آن ها را براي خود گنجي ذي قيمت مي دانيم، امروز آن ها براي عظمت نام ايران زندگي مي کردند. ولي متأسفانه اين خاصيت ماست که الماس ها را به ذغال هايي براي سوختن و گوهرهاي گرانبها را به آب نباتي براي ليسيدن و تمام شدن تبديل کنيم. لاله و لادن نه تنها سلبريتي هاي ما که سرنديپيتي هاي عصر ما هم بودند. موجودات عجيب و غريبي که حالا مثل واتو واتو و سرنديپيتي تنها جزئي از خاطرات ما هستند، فقط همين.