چگونه از کارت پایش رشد کودک استفاده کنیم؟

بانو/ با به دنيا آمدن کودک و تغييرات جسمي و رواني او در جهت رشد، دغدغه والدين به‎خصوص مادران درباره سلامت فرزندشان افزايش مي‎يابد. آيا فرزندم رشد مناسبي دارد؟ قد و وزنش طبيعي است؟ چرا پسرخواهرم وزن بيشتري دارد؟ اين سوال‎ها تقريبا براي بيشتر مادران پيش مي‎آيد. کارت_پايش_رشد وسيله مناسبي براي پاسخگويي به اين سوال‎هاست. نمودار رشد يا جاده سلامتي، نموداري براي اندازه‎گيري تغييرات رشد جسماني کودک در طول يک دوره زماني است و اولين اندازه‎گيري در زمان تولد کودک صورت مي‎گيرد. کارشناس با اندازه‌‎گيري دوره‌اي قد، وزن و دور سر کودک، نمودار رشد او را ترسيم مي‎نمايد و با تفسير نمودارها از طبيعي بودن رشد او اطلاع مي‌يابد و درصورت وجود اختلالي در رشد به آن پي برده و درمان‎هاي لازم را توصيه مي‎نمايد. زمان‎هاي مراجعه به مراکز بهداشت براي ارزيابي سلامت رشد کودک • در سال اول هر يک ماه يک بار • در سال دوم هر دو ماه يک بار • در سال سوم هر سه ماه يک بار • تا شش سالگي هر 6 ماه يک بار • نمودار وزن: اين نمودار تغييرات پيشين و کنوني وزن‌گرفتن را نشان مي‌دهد. اختلالات تغذيه و بيماري‌هاي گوناگون از مهم‌ترين علت‌هاي وزن ‌نگرفتن هستند. • نمودار قد: نشان‎دهنده تغييرات قد به سن است. يعني نمودار قد نسبت به سن، اختلالاتي که ريشه در عوامل ژنتيک و يا بيماري‌هايي که بر رشد قد اثر منفي دارند را نشان مي‎دهد. • نمودار دور سر نسبت به سن: مواردي مثل عوامل ژنتيکي، بيماري‌هاي آسيب‌رسان به مغز، بيماري‌هاي کروموزومي و ساير بيماري‌هاي مادرزادي، سوءتغذيه‌ بسيار شديد باعث بروز مشکل در اين نمودار مي‎شوند. قسمت‎هاي مختلف کارت پايش رشد • کارت پايش رشد داراي حداقل سه خط منحني به عنوان مرجع و خطوط افقي و عمودي است. • در هر نمودار خطوط و رديف افقي نشان‎دهنده سن کودک بر اساس ماه است. سن از عدد صفر يا هنگام تولد شروع مي‎شود. • رديف عمودي نشان‎دهنده وزن و يا قد کودک است. وزن براساس معيار کشورمان يعني کيلوگرم اندازه‎گيري مي‎شود و قد نيز بر اساس سانتي‎متر تعيين مي‎شود. • روي خطوط منحني نيز اعداد 5، 10، 25، 50، 75، 90 و 95 را مي‎بينيد که صدک رشد است. اگر وزن يا قد کودک کمتر از صدک 5 (منحني داراي عدد 5) باشد دچار کمبود وزن يا قد است و اگر بيشتر از صدک 95 باشد، دچار اضافه وزن يا قد است. بين صدک 5 تا 95 کودک داراي رشد مناسب است. • صدک 50 نشان دهنده قد يا وزن بر اساس رشد طبيعي و نرمال است. نحوه استفاده از کارت پايش رشد رسم اين خطوط بسيار ساده است، براي مشخص کردن مقدار رشد کودک‎تان بايد سن دقيق او را به ماه روي خط افقي و وزن يا قد او را بر روي محور عمودي مشخص کنيد، سپس از تلاقي خط عمودي که از نقطه سن کودک به بالا مي‎رود با خط افقي که از نقطه وزن و يا قد او به داخل منحني مي‎رود، نقطه‎اي به دست مي‎آيد. تقاطع دو خط افقي و عمودي، روي منحني‎ها (صدک‎ها) يا بين منحني‎‌ها مي‎افتد. نکاتي که هنگام کار با کارت پايش رشد بايد در نظر بگيريد: • براي دختران و پسران نمودارهاي جداگانه‌اي به کار مي‌رود. • در کشور ما دور سر را تا دو سالگي، ولي وزن و قد را تا شش سالگي پايش مي‌کنند. • نکته مهم اين است که بچه بايد موازي خطوط از قبل چاپ شده در نمودار يا منحني مرجع، رشد کند. اگر يک کودک در هنگام تولد، وزنش کم باشد و حتي زير خط صدک سوم قرار بگيرد، اما موازي خطوط رشد کند، مشکلي ندارد و سالم است. اگر زماني رشد متوقف شود و خط منحني به جاي اينکه موازي خطوط مرجع پيش رود، به صورت افقي يا نزولي جلو برود، نشانه کمبود مواد مغذي در کودک است و او مشکل دارد. • منحني هميشه کاملا صاف و يکنواخت نيست و ممکن است با نواسانات جزيي همراه باشد. به طور مثال سرعت رشد در طي فصل‌ها تغيير مي‌کند و در بهار و تابستان سريع‌تر است. • محروم کردن کودک از شير مادر، زود يا دير شروع کردن غذاي کمکي، ندادن غذاي کافي و مفيد به کودک، بيماري کودک، مشکلات عاطفي و رواني، رعايت نکردن بهداشت و استفاده از آب ناسالم از مهم‎ترين علل تاخير رشد کودکان هستند. مادران گرامي پايش رشد به تنهايي کافي نيست، پس از فهميدن اختلال در رشد بايد دنبال يافتن علت و برطرف کردن آن باشيد.