دکتر سلام/ «تيک» از آن دست اختلالاتي است که بسياري از مردم در دورههايي از زندگي آن را تجربه ميکنند. در بسياري از افراد تيکها به پلک و يا بخشهايي از صورت محدود ميشود اما در بسياري ديگر نيز اين حرکات ناگهاني و متناوب در ساير اندامها، حتي پاها نيز ديده ميشود.
واکنش اطرافيان نسبت به کودکي که براي مدتي کوتاه گرفتار چنين شرايطي شده چگونه بايد باشد؟
«تيک» از آن دست اختلالاتي است که بسياري از مردم در دورههايي از زندگي آن را تجربه ميکنند. در بسياري از افراد تيکها به پلک و يا بخشهايي از صورت محدود ميشود اما در بسياري ديگر نيز اين حرکات ناگهاني و متناوب در ساير اندامها، حتي پاها نيز ديده ميشود. خوشبختانه در اغلب موارد تيکها موقتي بوده و خطري براي سلامت عمومي بدن به همراه ندارند. با اين حال کم نيستند مواردي که اختلالات عصبي به شکلگيري تيکها منجر ميشود. البته همزمان با پيشرفت شاخههاي مختلف علم پزشکي، تقريبا ميتوان گفت انواع تيکها درمانپذير هستند. همچنين به ايجاد تغييرات در سبک زندگي به عنوان يکي از راهکارهاي مؤثر در درمان تيک اشاره ميشود.
اما زماني که صحبت از تيک در کودکان ميشود معمولا هر پدر و مادري با وسواس خاصي درباره آن صحبت ميکند زيرا آنها بيم آن را دارند که با تداوم اين وضعيت، تکانهاي ريز و درشت يا کششهاي ماهيچهاي در بخشهاي مختلف بدن کودک به رويهاي هميشگي و ماندگار تبديل شود که اين خود ميتواند زمينهساز بروز برخي ناراحتيها در اجتماعات بزرگتر از خانواده نظير محيط آموزشي و کار باشد.
از ديدگاه علم پزشکي، تيک به حرکات سريع و غيرقابل پيشبيني در بخشهاي مختلف بدن از جمله صورت، دستها، گردن و پاها گفته ميشود. حتي در بسياري از موارد قسمتي از سيستم حلق و حنجره دچار اين اختلال ميشود تا آنجا که فرد يا حتي کودک براي آرام ساختن خود تغييراتي در صدايش ايجاد ميکند. با اين حال آنچه که در ظاهر ديده ميشود معمولا بيشتر از ساير موارد در ذهن ميماند. تيکهاي صورت که شامل بالاانداختن ابرو و پلک و همچنين باز و بسته کردن گوشههاي چشم ميشود و حتي توليد صداهاي مبهمي از گلو، همگي از جمله شناخته شدهترين انواع تيک به شمار ميآيند.
از ديد بسياري از کارشناسان علوم رفتاري کودک، تيک در کودکان به دو گروه اصلي تيک حرکتي و صوتي تقسيم ميشود. در کودکان مختلف تيکهاي گوناگوني بروز ميکند که معمولا هم موقتي هستند. اما نکته مهم اين است که واکنش اطرافيان نسبت به کودکي که براي مدتي کوتاه گرفتار چنين شرايطي شده چگونه بايد باشد؟
در بسياري از موارد ديده شده که والدين کودک با مشاهده ناگهاني تکانهاي متناوب کودک، از موضع منفي و انتقادي جلو آمده و با طرح چنين سؤالها و خطابهاي گزندهاي نظير «اين ديگر چه حرکاتي است؟» و«تا حالا اين مدلش را نديده بودم، مايه خجالت هستي!» عملا نه تنها اقدامي براي کشف علت بروز اين رفتار انجام نميدهند بلکه کودک را هر چه بيشتر در موضع انفعالي قرار ميدهند!
کودکي که متوجه تيکهايش شده و به هر دليل از بيان آن در ميان اعضاي خانواده احساس شرمساري ميکند، خود را در چالشي فکري گرفتار ميبيند و از آنجا که تجربه و دانشي در اين زمينه ندارد، معمولا با انتخاب شيوههاي نادرست به وضعيت وخيم خود دامن ميزند. از سوي ديگر با مشاهده رفتارهاي تند اعضاي خانواده و در سطح بعدي دوستان، هر چه بيشتر اعتماد به نفس خود را از دست رفته ميبيند. چنين کودکي مانند فرد ضعيفي ميماند که در آستانه ابتلا به انواع بيماريهاي سخت و مهلک قرار دارد و اگر هرچه زودتر کاري براي حف سلامتي او انجام نشود، ابتلايش به انواع بيماريهاي خطرناک دور از ذهن نخواهد بود.
در چنين مواقعي وظيفه پدر و مادر به عنوان اعضاي باتجربهتر خانواده بيش از ساير افراد اين است که در ابتدا پله عاطفي مستحکمتري با کودک برقرار کرده و در ادامه ضمن درخواست از کودک براي حفظ آرامش، از او بخواهند که درباره اتفاقات و حال و روزش صحبت کند. در اين موارد توصيه ميشود که هرگز در انديشه تذکر زباني نباشيد. بايد تلاش کنيد ذهن کودک را به انجام فعاليتهاي مثبتي نظير نقاشي و انواع بازيها منحرف کنيد تا به تدريج ريشههاي تکانهاي خواسته و ناخواسته بدنش خشکانده شود.
برخي از والدين به اشتباه کودک را در برابر آينهاي قرار داده و به او ميگويند که خود را در حال تکان دادن مشاهده کند. درحالي که آنها به اشتباه تصور ميکنند کودک از اين وضعيت متحول شده و تلاش ميکند تا هرطور شده خود را آرام و درمان کند اما واقعيت چيز ديگري است. کودک با مشاهده خود در آينه خيلي سريعتر از آنچه حتي تصورش را هم ميکنيد دچار سرخوردگي ميشود.
در برخي موارد ديده شده که همزمان با تمرکز زياد کودک بر روي موضوعاتي خاص، تيکها نيز آغاز ميشوند. توصيه ميشود ضمن درک درست و منطقي از توانمنديهاي کودک، هيچگاه کاري نکنيد که تحت فشار قرار داشته باشد. افراد بزرگسال براي رهايي از فشارهاي دروني و محيطي شيوههاي مختلفي را آموختهاند اما کودک هنوز در ابتداي راه قرار دارد و آشنايي چنداني با تکنيکهاي مورد استفاده بزرگسالان ندارد. به او فرصت دهيد تا بر مشکل خود غلبه کند.
با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد