کاربردها و مخاطرات استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی حاوی «زغال فعال»

جام جم/ نام زغال‌فعال اين روزها در تبليغات محصولات آرايشي و بهداشتي بسيار به گوش مي‌رسد. اگر نگاهي به اين تبليغات انداخته باشيد، حتما تحت تاثير اثرات اين ترکيب در کرم‌هاي روشن‌کننده پوست، ماسک‌هاي صورت، خمير دندان‌هاي سفيدکننده، مکمل‌هاي خوراکي و... قرار گرفته‌ايد. توليد کنندگان اين محصولات ادعا مي‌کنند که زغال‌فعال ماده‌اي سم زداست و مي‌تواند بدن را از شر سموم مختلف خلاص کند. شايد زماني که نام زغال‌فعال را براي اولين‌بار شنيديد ياد زغال‌هايي افتاديد که براي کباب کردن استفاده مي‌کنيم. اما آيا اين همان زغال روسياه است که روي همه را سفيد مي‌کند؟ آيا واقعا اين ماده به اندازه‌اي که تبليغات مي‌گويد بي‌نظير است؟ بر خلاف تصور بسياري از افراد زغال فعال از قطعات زغالي که براي کباب کردن يا درست کردن آتش استفاده مي‌شود، توليد نمي‌شود. زغال فعال معمولا از مواد غني از عنصر کربن مانند زغال‌سنگ، تورب، چوب، پوسته نارگيل و نفت خام تهيه مي‌شود. براي توليد اين ترکيب که جاذب بسيار قوي مولکول‌ها و يون‌ها است، از حرارت بسيار بالا همراه با فشار گاز استفاده مي‌شود. در اين فرآيند که به آن فعالسازي مي‌گويند، فاصله بين مولکولي افزايش يافته و حفره‌هاي زيادي در ساختار پودري زغال فعال ايجاد مي‌شود. اين افزايش خلل و فرج باعث افزايش سطح مي‌شود، به همين علت زغال فعال به خوبي مي‌تواند مولکول‌ها و يون‌هاي مختلف را از محلول‌ها جداسازي کند. يار ديرينه مسموميت دارويي زغال فعال با ساختار اسفنج مانندي که جذب زيادي دارد، کاربرد بسيار وسيعي در آزمايشگاه‌هاي شيمي و تصفيه کننده‌ها داشته است. اولين استفاده پزشکي اين ماده مربوط به سال‌هاي خيلي دور است که از آن براي رفع مسموميت جيوه استفاده شده است. اين ماده جاذب ترکيبات مختلف در دستگاه گوارش جذب نشده و مستقيما از بدن دفع مي‌شود. بنابراين ماده موثري براي خارج کردن مواد سمي از بدن خواهد بود. به همين علت، همچنان در بيمارستان‌ها در بسياري از مسموميت‌هاي دارويي، پيش از شست‌وشوي معده، قرص‌هاي زغال‌فعال به فرد مسموم خورانده مي‌شود تا ترکيبات سمي را به خود جذب کند و از بدن دفع شود. سياه، اما پاکسازي‌کننده اين روزها بسياري از کارخانه‌هاي توليد لوازم آرايشي و بهداشتي از اين پودر سياه‌رنگ براي توليد ماسک‌هاي پاکسازي پوست و کرم‌هاي روشن‌کننده استفاده مي‌کنند. براساس مطالعات انجام شده اين ماده مي‌تواند ذرات کوچک مانند غبار، آلودگي هوا و باکتري‌ها را به سطح پوست بياورد تا راحت‌تر شسته شود. اگرچه بسياري از اين محصولات داراي مجوزهاي رسمي براي توليدات خود هستند، اما تعداد شرکت‌هاي متفرقه‌اي که با توليد محصولات سياه‌رنگ از اين آب گل‌آلود ماهي مي‌گيرند نيز کم نيست. بنابراين اگر قصد استفاده از خواص پاکسازي‌کننده اين ماده شيميايي داريد حتما از محصولات معتبر و شناخته شده استفاده کنيد و گول تبليغات خوش‌رنگ و لعاب و حرف‌هاي فروشندگان دستفروش را نخوريد. خمير دندان سياه براي دندان‌هاي سفيد در چندسال اخير، سفيد کردن دندان‌ها به صنعتي جهاني تبديل شده است. خميردندان‌هاي داراي زغال‌فعال از جديدترين محصولات اين حوزه هستند که اين روزها به شدت در قفسه فروشگاه‌ها جلب توجه مي‌کنند. اگرچه محصولات متعددي بر پايه زغال فعال توانسته‌اند مجوز سازمان غذا و دارو کسب کنند، اما تا به حال انجمن دندانپزشکي آمريکا هيچ يک از خميردندان‌هاي زغالي را تاييد نکرده است. البته بر اساس ساختار و عملکرد زغال‌فعال، خمير دندان‌هاي حاوي اين ماده مي‌تواند پلاک‌هاي دنداني و ديگر مواد را به خود جذب کرده و دندان‌ها را سفيدتر کنند. اين خميردندان‌ها مي‌توانند اثرات سايشي روي دندان‌ها داشته باشند. از آنجا که ميناي دندان‌ها توانايي خود ترميمي و ساخت دوباره ندارند، استفاده مداوم از محصولاتي که ميزان سايش و خوردگي را افزايش دهد توجيه نخواهد داشت. بنابراين قبل از استفاده از اين محصولات حتما با دندانپزشک خود مشورت کنيد و زيبايي موقت لبخند را به بهاي از بين بردن دندان‌ها به دست نياوريد. نوشيدني‌ها و مکمل‌هاي سم‌زدا يکي ديگر از محصولات زغالي که بتازگي توانسته جاي خود را در بازار جهاني بخوبي باز کند، نوشيدني‌هاي سم‌زدا و مکمل‌هاي غذايي زغال‌فعال هستند. به ادعاي توليدکنندگان اين محصولات، با مصرف اين نوشيدني‌ها يا مکمل‌هاي غذايي، سموم و مواد مضر جذب زغال فعال شده و از بدن دفع خواهد شد. گرچه تاکنون گزارشي از اثرات زيان‌آور مصرف کوتاه‌مدت زغال فعال براي افراد بزرگسال گزارش نشده است، اما با توجه به نوظهور بودن اين محصولات، هنوز مطالعه بلندمدت اثرات جانبي آنها نيز انجام نشده است. البته با توجه به خواص اين ماده شيميايي به نظر مي‌رسد که مصرف آن به‌صورت محدود عوارض‌جانبي براي مصرف‌کننده ايجاد نکند. اما بايد توجه داشت که اين ماده پرکاربرد و فعال فقط قرار نيست به صورت انتخابي مواد مضر و راديکال‌هاي آزاد را به خود جذب کند. به‌عنوان مثال اگر اين نوشيدني‌ها يا مکمل‌ها را زماني استفاده کنيد که در حال مصرف داروي خاصي هستيد، ميزان زيادي از داروي شما همراه زغال فعال دفع خواهد شد. يا حتي ممکن است بسياري از ترکيبات مفيد مانند ويتامين‌ها را نيز به همين ترتيب از دست بدهيد. در مجموع گرچه اين روزها بازار اين ماده سياه پرتلاش خيلي داغ است، اما مانند هر محصول ديگري نبايد بي‌رويه و بدون مشورت با پزشک متخصص از اين محصولات معجزه‌آسا استفاده کرد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد