آرتمیس نخستین زن دریانورد ایرانی

بيتوته/ آرتميس يا آرتميز در لغت به معني راست گفتار بزرگ است. تاريخ نويسان يونان او را در زيبايي و برجستگي و متانت، سرآمد همه زنان آن روزگار ناميده اند. پدر آرتميس لوگداميس نام داشت. وي فرماندار شهر هاليکارناس، مرکز کاريا بود و مادرش در جزيرهٔ کرت به دنيا آمده بود. آرتميس يکم، ملکه هاليکارناس در کاريا و فرماندهٔ بخشي از نيروي دريايي ايران در نبرد سالاميس در زمان لشکرکشي خشايارشاه پادشاه هخامنشي، در ۴۸۰ پيش از ميلاد به يونان بود. آرتميس در سال ۴۸۰ پيش از ميلاد، توسط خشايارشا عنوان درياسالاري را از آن خود کرد در اين جنگ که ايرانيان موفق به تصرف آتن شدند، نيروي زميني ايران را 800 هزار پياده و 80 هزار سواره تشکيل مي داد و نيروي دريايي ايران شامل 1200 ناو جنگي و 300 کشتي ترابري بود. همچنين آرتميس در سال 480 پيش از ميلاد در جنگ سالامين Salamine که بين نيروي دريايي ايران و يونان درگرفت شرکت داشت و دلاوري هاي بسياري از خود نشان داد و با ستايش دوست و آشنا روبرو شد. او در يکي از دشوارترين شرايط در جنگ سالامين، بادليري و بيباکي کم مانند توانست بخشي از نيروي دريايي ايران را از خطر نابودي نجات دهد و به همين دليل به افتخار دريافت فرمان درياسالاري از سوي خشايارشاه رسيد. او به خشايارشاه پيشنهاد ازدواج نيز داد که بدلايلي اين پيوند صورت نگرفت. در سالهاي دهه شصت ميلادي (دهه چهل خورشيدي) نيروي دريايي ايران، براي نخستين بار ناو شکن بزرگي را به نام يک زن نام گذاري کرد و او «آرتميس» بود. ناو شکن آرتميس در دوران خدمت «درياسالار فرج الله رسايي» به آب انداخته شد و سالها بر روي آبهاي خليج هميشه فارس پاسدار سواحل ايران بود. آرتميس يکي از فرمانروايان سرزمين کاريه با 5 فروند کشتي جنگي هردوروت شگفتي خود از عملکرد آرتريس را پنهان نکرده بود و بيان کرد که : هيچ يک از فرمانروايان ايران به اندازه آرتميس به خشايارشاه کمک نکرد و راهنمايي‌هاي ارزشمند به او عرضه نداشت. آرتميس در سال ۴۸۰ پيش از ميلاد، توسط خشايارشا عنوان درياسالاري را از آن خود کرد. او نخستين زني است که فرماندهي دريايي را برعهده گرفته است. هنگامي که خشايارشا فرمان بسيج دريايي براي جنگ با يونان را صادر کرد، آرتميس که در آن زمان فرمانروايي سرزمين کاريه را برعهده داشت، با ۵ فروند کشتي جنگي خود به نيروي دريايي ايران پيوست. پيش از وقوع اين جنگ، خشايارشا فرمانروايان مناطق گوناگون را فراخواند و نظر آنان را در رابطه با جنگ دريايي خواست. تمام اميران جنگ دريايي را تاييد کردند مگر آرتميس. او چنين گفت: من از لحاظ شجاعت و فداکاري در جنگ‌ها از هيچ کسي کمتر نبوده‌ام، اما سخن من اين است که از جنگ دريايي بپرهيزيد و نيرو‌هاي خود را تلف نکنيد. به اين خاطر که يونانيان در جنگ بر روي آب برتر از ما هستد. چه لزومي وجود دارد که ما از طريق دريا وارد اين جنگ شويم؟ آيا راه‌يابي به ساير نقاط يونان با استفاده از خشکي امکان‌پذير نيست؟ همراهان آرتميس چنين پنداشتند که خشايارشا، او را به خاطر نهي شاه از جنگ مجازات خواهد کرد. اما خشايارشا از اين سخن آرتميس خشنود شد و آن را به مناسب و معقولانه ديد. باوجود اين فرمان‌بر آن شد که رأي اکثريت به کار بسته شود و خود شاه شخصاً ناظر جريان جنگ باشد. آرتميس پنج کشتي فراهم ساخته که در بحريهٔ خشايارشا بعد از ناوهاي فنيقي از معروفترين به‌شمار مي‌رفته‌است. هرودوت در اين باره مي‌نويسد، در هنگام نبرد آرتميس در حالي که کشتي‌هاي آتني در تعقيب او بودند و فرارش از آن تنگنا غيرممکن مي‌رسيد، چاره‌اي انديشيد. او يک کشتي همدست را از کار انداخت. با غرق کردن اين کشتي آرتميس با يک تير دو نشان زد زيرا فرماندهٔ کشتي يوناني با مشاهدهٔ صدمه‌اي که آرتميس به کشتي پارسي وارد ساخته بود، پنداشت که با يک کشتي يوناني طرف است بنابراين از تعقيب او بازايستاد و هدف ديگري را تعقيب کرد. هيچ يک از فرمانروايان ايران به اندازه آرتميس به خشايارشاه کمک نکرد از طرف ديگر بر قدر و احترام خويش در پيشگاه خشايار بيفزود زيرا نقل کرده‌اند که خشايارشا که شخصاً ناظر عمليات جنگي بود، آن جريان توجهش را جلب کرد و يکي از نديمان عرض کرد «اعلياحضرتا، ملاحظه مي‌کنيد آرتميسيا با چه مهارتي نبرد مي‌کند؟ او يکي از کشتي‌هاي دشمن را از کار انداخت.» خشايارشا پرسيد «آيا واقعاً او آرتميس است؟» مخاطب پاسخ داد «هيچ گونه شکي نيست زيرا علامت جهاز او برجسته و پيداست.» هر چند که خيال مي‌کرد، کشتي دشمن را صدمه زده‌است. مي‌گويند شاه با مشاهدهٔ آن صحنه فرمود «مردانم زن شده‌اند و زنها مرد.» در داستاني که هرودوت دربارهٔ غرق کردن کشتي خودي توسط آرتميس بيان کرده، تناقضاتي به چشم مي‌خورد. در چنين جنگ عظيمي که صدها کشتي جنگي از هر دو طرف شرکت داشته‌اند، انتظار مي‌رود که مانند هر پيکار ديگري، کشتي‌هاي طرفين جنگ، پرچم و علامت‌هاي مخصوصي به همراه داشته باشند، تا قواي دوست از دشمن قابل تفکيک باشد. همچنين بعيد به نظر مي‌رسد واقعيت چنين حادثه‌اي همزمان هم از نظر سپاهيان يوناني و ايراني حاضر در ميدان جنگ و هم از نظر شاه و همراهانش که در ارتفاعات مشرف به ميدان جنگ سالاميس ناظر بوده‌اند، پنهان مانده باشد. اگر همراهان خشايار در فاصله‌اي بوده‌اند که بتوانند يک زن را از مرد تشخيص بدهند، چطور در تميز دادن يک کشتي خودي، از کشتي دشمن دچار خطاي ديد، شده‌اند. بطورکلي در ذکر وقايع پيرامون آرتميس، توسط هرودوت، حس مباهات و ستايش از يک زن شجاع و باقدرت که همشهري او بوده و تمايل جهت دور کردن احساس خشم و کينه‌توزي يونانيان عليه آرتميس، توأماً ديده مي‌شود. اين احتمال مي‌رود که هرودوت با تمحيداتي سعي در برآوردن هر دو خواستهٔ خود کرده‌باشد. معروفيت آرتميس در تمام دوران ادامه داشت و حتي در دوره ساساني و اسلامي نام بسياري از دختران دربار حتي سلاطين سلجوقي آرتميس بود و او بسيار محبوب شاهان ميهن دوست مثل ملکشاه سلجوقي، جلال الدين خوارزمشاه، و شاه عباس بود و چه بسا نام بسياري از دختران ايراني آرتميس بود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد