سیکس‌پک؛ رویای جوانان ایرانی!

روزنامه شهروند/ زندگي سالم به سبک ورزشکاران يا روياي بدني حجيم و زيبا؟ به نظر مي‌رسد، پرطرفدارترين ورزش اين روز‌هاي ايران؛ يعني بدنسازي به دلايل مختلفي افراد را به باشگاه‌ها مي‌کشاند و اگر چه گروهي به ورزشي جذاب و مداوم و حتي قهرماني در ايران و دنيا مي‌انديشند، اما بخشي ديگر از اين جمعيت کثير که روزانه راهي باشگاه‌ها مي‌شوند، سوداي عضلاتي حجيم و بازو‌هايي برآمده آن هم در مدت زماني کوتاه را در سر دارند. يک زيبايي ظاهري که متاسفانه بيشتر براي جلب توجه دنبال مي‌شود و جاي بسياري از فعاليت‌هاي مفيد و ارزش‌هاي فرهنگي را گرفته است. اين تفاوت نگاه‌ها را هم مي‌توان در گفتگو با خود اين افراد شنيد و هم از گرايش کم‌سابقه به اين ورزش که حالا بيشترين باشگاه و ورزشکار در ايران را دارد، متوجه شد. روزگاري نه چندان دور، حوالي دهه شصت، اين کشتي بود که هوش از سر نوجوانان و جوانان ايراني مي‌برد و در هر خيابان و منطقه‌اي يک باشگاه کشتي وجود داشت، اما در سال‌هاي بعد فوتبال گوي سبقت را ربود و بچه‌ها را دنبال توپ پلاستيکي راهي کوچه‌ها و زمين‌هاي خاکي کرد تا اين‌که نوبت به برنامه‌اي تازه در کنداکتور تعطيلات نوروزي صداوسيماي ايران رسيد؛ «مردان آهنين». اين برنامه نزديک به يک دهه جزو پرطرفدارترين يا دومين برنامه پرمخاطب تعطيلات نوروز صداوسيما شد تا خيلي زود پرورش اندام و بدنسازي جاي خود را در ذهن ايراني‌ها باز کند و روياي بدن‌هاي «سيکس‌پک» ساخته شود. حالا آمار و ارقام رسمي مي‌گويد که بدنسازي بيشترين ورزشکار را در ايران دارد و روزانه نزديک به يک‌ميليون و۲۰۰هزار نفر نوجوان، جوان، ميانسال و حتي کهنسال در باشگاه‌هاي ورزشي و ساعاتي در روز با وزنه‌ها و دستگاه‌ها روزگار مي‌گذرانند. با اين اعداد جدا از تجارت بالاي اين ورزش مي‌شود محاسبه کرد که چه وقتي از ورزشکاران گرفته مي‌شود. ورزشي که به اعتراف اغلب اين ورزشکاران تنها براي بالا بردن اعتماد به‌نفس و ظاهر بهتر است و حتي به بالا رفتن روحيه ورزشي هم نمي‌انجامد. آمار بدنسازان و باشگاه‌هاي ايران موضوع بدنسازي و انتظارات نادرست از اين ورزش تا چه اندازه در بين ايراني‌ها رايج است؟ اگر چه در پاسخ به اين پرسش نمي‌توان به عدد دقيقي رسيد، اما در گام اول مي‌توان تعداد افراد فعال در اين زمينه را بررسي کرد. پيش از اين «ناصر پورعلي فرد» رئيس فدراسيون بدنسازي‌وپرورش‌اندام از فعاليت روزانه يک‌ميليون و ۲۰۰هزار ايراني در بيش از ۱۲‌هزار باشگاه ورزشي خبر داده بود. پورعلي فرد گفته بود: «۱۲‌هزار باشگاه بدنسازي در کشور فعاليت دارند که به‌طور ميانگين روزانه يکصد نفر در هر يک از باشگاه‌ها تمرين مي‌کنند؛ يعني يک‌ميليون و ۲۰۰‌هزار ايراني فعاليت روزانه در اين باشگاه‌ها دارند. ورزش بدنسازي و پرورش اندام جزو رشته‌هاي پرطرفدار در کشور است که علاوه بر رشد قابل توجه در عرصه قهرماني، در بخش همگاني هم جهش قابل توجهي دارد.» البته ميانگين حضور افراد در هر باشگاه و در طول يک روز معمولا بيشتر از صد نفر است و مي‌تواند عدد بيان‌شده از زبان پورعلي فرد، رئيس فدراسيون بدنسازي‌وپرورش‌اندام، را کف آمار دانست. موضوع ديگر اين‌که درصد بالايي از افرادي که به ورزش بدنسازي مي‌پردازند در هفته به طور متوسط دو تا سه جلسه به باشگاه مي‌روند. علاوه‌براين بسياري از افراد آماتور در حوزه اين ورزش، بعد از چند ماه آن را کنار مي‌گذارند و شايد بر همين اساس بتوان تخمين زد که سالانه بيش از ۲ تا ۳ ميليون ايراني چند ماهي از سال را به ورزش بدنسازي مشغولند؛ آمار ورزشکاران حرفه‌اي اين رشته البته بسيار پايين‌تر از اين عدد است. پورعلي فرد پيش از اين در اين‌باره گفته بود: «۲۰۰‌هزار ورزشکار به صورت سازمان‌يافته تحت پوشش فدراسيون بدنسازي و پرورش اندام کشور فعاليت دارند.» معناي ديگر اين اعداد، اين است که در بالاترين حالت ۵درصد از اين ورزشکاران به صورت حرفه‌اي فعاليت مي‌کنند. سوال اينجاست که در کنار همه مخاطرات و دوپينگ‌ها، دستاورد اين ورزشکاران چيست و منش پهلواني و ايده‌هاي عالي ورزش و رقابت چه مفهومي برايشان دارد؟ چرا باشگاه مي‌رويم؟ «سارا» نزديک به دو سال است که به باشگاهي نزديک خانه خود مي‌رود. مي‌گويد يکي از دلايل انتخاب اين ورزش همين نزديک‌بودن به خانه است. او ۲۷سال دارد و از اين‌که بدنش فيت باشد، لذت مي‌برد: «ببين اولش خيلي برام فرق نمي‌کرد. مي‌خواستم يه ورزشي را انتخاب کنم، چون باشگاه بدنسازي تقريبا همه جا هست، خيلي‌ها سراغ بدنسازي مي‌روند. البته اين‌که باشگاه همه‌جا هست هم نشون مي‌ده که علاقه به اين ورزش زياد شده ديگه.» او مي‌گويد در بين افرادي که به اين باشگاه مي‌آيند، اهداف مختلفي ديده مي‌شود: «يکي براي اين‌که خوش‌لباس بشه مياد، يکي ورزشکاره و عضو تيم قايقراني و خب نياز به بدنسازي داره، ولي اکثريت که آماتور هم هستن دوست دارند که بهتر به نظر برسند. مرتب و فيت باشند.» براساس گفته‌هاي سارا شبکه‌هاي اجتماعي و در رأس آن‌ها شبکه عکس‌محور اينستاگرام تأثير فراواني در جذب افراد به باشگاه‌هاي بدنسازي دارد: «از يک طرف همه اين روز‌ها با يک کليک يا چهارتا حرکت انگشت اشاره توي گوشي، کلي آدم با بدن‌هاي خيلي سر حال مي‌بينيم و اين به ما مي‌گه که چقدر بدنسازي خوبه و اگر ما هم بريم ممکنه بدني اين شکلي يا شبيه به آن پيدا کنيم. از طرف ديگه الان همه توي اينستاگرام از خودشون عکس مي‌ذارن و دوست دارند که اين عکس براي بقيه زيبا و جذاب باشه، خب ميان سراغ بدنسازي.» اگر چه سارا مي‌خواهد اين ورزش را به همين شکل و بدون استفاده از مواد مکمل ادامه دهد، اما «مرجان» برنامه‌اي کوتاه‌مدت دارد. او که زني سي‌ودوساله است، مي‌گويد براي کاهش وزن و همچنين مناسب‌سازي بدنش به باشگاه مي‌رود: «من بعد از بارداري هم چاق شدم و هم حس خوبي نسبت به بدنم ندارم. فرصت و شرايط اين‌که هميشه باشگاه برم را ندارم. اول از اين دوره‌هاي بدنسازي با دستگاه رفتم که انگيزه بگيرم و خُب بدنم خيلي تغيير کرد. الان هم هفته‌اي دو جلسه باشگاه مي‌روم.» او مي‌گويد که از يک مربي براي هر ماهش برنامه ورزشي و همچنين غذايي مي‌گيرد: «به مربي گفتم مي‌خوام نهايتا ۶ ماه باشگاه برم. خب اولش مخالفت کرد که ادامه بده و اين حرفا، ولي شرايطش را ندارم. خلاصه بر همين اساس هم برنامه گرفتم. اين مدت هم به تغذيه‌ام مي‌رسم و تخم‌مرغ و سيب‌زميني را توي برنامه‌ام دارم، ولي براي چند ماه.» او مي‌گويد که اين ورزش چندان جذابيتي برايش ندارد: «چه جذابيتي آخه؟ مگه مي‌شه با زور و فشار وزنه زد و خوشحال هم بود؟ من هدفم مشخصه. مي‌خوام بدنم تغيير کنه، همين. الان هم دارم براي اين کار سختي مي‌کشم.» در بين مرداني که به صورت آماتوري باشگاه مي‌روند، اما يک پاسخ بيشتر از همه تکرار مي‌شود: داشتن ظاهري بهتر. «علي» ۲۲‌ساله نزديک به ۸ ماه است که به‌طور مرتب باشگاه مي‌رود. او درباره هدف خود مي‌گويد: «بالاخره الان سيکس‌پک بودن براي همه جالبه. منم دوست دارم، جامعه دوست داره، فقط من تنها نيستم، وقتي همه به بدن حجيم و ماهيچه‌اي علاقه دارند، من نمي‌توانم اين نگاه را تغيير دهم.» او پيش از اين هم در ۱۹ سالگي باشگاه مي‌رفت، اما با شروع سربازي آن را کنار گذاشت: «بدي باشگاه همينه که اگر يه مدت کنار بگذاري بدنت آب مي‌رود. انگار نه انگار که اين همه جون کندي و وزنه زدي. يکي دو ماه قبل از سربازي و چند ماه بعد سربازي من باشگاه نرفتم و بدنم از روز اول بدتر شد. الان دوباره شروع کردم، ولي فعلا ادامه مي‌دم.» آن طور که علي مي‌گويد اين ورزش جذابيتي براي او ندارد: «خب بدنسازي که فوتبال نيست گل بزني و خوشحال بشي، هيجاني نداره، اما من موقع وزنه‌زدن به بدن ماهيچه‌اي فکر مي‌کنم، يعني يک رويا دارم و دارم براش سختي مي‌کشم. ما که نمي‌خوايم قهرمان بشيم. عرق مي‌ريزيم که جذاب به نظر برسيم. بالاخره هرکسي براي اين جذاب‌بودن يک هزينه‌اي مي‌کند، من هم به همين شکل عرق مي‌ريزم و هزينه‌اش را مي‌دهم.» او البته مثل بسياري از ديگر علاقه‌مندان اين ورزش از مواد مکمل هم استفاده مي‌کند: «خب ما روزي دو روزي يه شونه تخم‌مرغ و دو سه کيلو سيب‌زميني مي‌خوريم. بايد هم به بدن اين مواد برسه، اما کافي نيست. همه‌جا از مکمل و پروتيين استفاده مي‌شه و اين‌جا هم ما استفاده مي‌کنيم. فقط آدم بايد حواسش باشه که تاريخ مصرف داشته باشند.» مشابه اين نظرات را مي‌توان در گفتگو با ديگر افراد حاضر در باشگاه‌هاي ايران هم شنيد. اين اظهارات درحالي است که برخي گزارش‌ها نشان مي‌دهد بدنسازي در بسياري از کشور‌هاي توسعه‌يافته اگرچه علاقه‌مندان زيادي دارد، اما اغلب با هدف تناسب فيزيکي با نظارت شديد و بدون استفاده از مواد مکمل رواج دارد. کودکان از چه سني بايد سمت بدنسازي بروند؟ باشگاه بدنسازياين‌روز‌ها به هر باشگاهي که سر بزنيد ممکن است با کودکي مواجه شويد که همراه پدر يا مادرش در اين مکان حضور پيدا کرده و تحت‌تاثير اين الگو به سمت ورزش سنگين بدنسازي روي آورده باشد. علاوه‌براين اگر سري به صفحات قهرمان پرورش‌اندام ايران در شبکه‌هاي اجتماعي هم بزنيد، تصاويري از فيگورگرفتن اين کودکان در کنار پدران خود مي‌بينيد. «هادي چوپان» ملقب به «گرگ ايراني»، بدنساز حرفه‌اي که تاکنون چندين‌بار قهرماني دنيا را به دست آورده، در پاسخ به اين پرسش «شهروند» که بدنسازي از چه سني بايد شروع شود، مي‌گويد که نمي‌توان سن خاصي در نظر گرفت. او رشته بدنسازي را براي هر سني مفيد مي‌داند. او که در سال ۲۰۱۷ براساس رتبه‌بندي يک پايگاه معتبر آمريکايي عنوان برترين بدنساز جهان را به دست آورد، دراين‌باره مي‌گويد: «ورزش کردن در روند فرهنگ ورزشي و سلامت جسمي و تقويت قواي سيستم امنيتي و عصبي بدن هيچ‌گاه سن‌و‌سال نمي‌شناسد. ورزش با علم و رويداد‌هاي درست نه‌تن‌ها مفيد است، بلکه باعث رشد بدن در هر سني مي‌شود.» اين ميل و علاقه اگرچه با توجه به رواج بدنسازي در جامعه ايران تا اندازه‌اي ممکن است عادي به نظر برسد، اما از نظر کارشناسان نادرست است و مي‌تواند منجر به آسيب‌هاي اساسي شود. پيش از اين «منيره قهرماني»، رئيس انجمن روش‌هاي تمريني فدراسيون ورزش‌هاي همگاني از رواج بدنسازي کودکان انتقاد کرده و دراين‌باره گفته بود: «متاسفانه در بعضي از باشگاه‌ها به واسطه ناآگاهي مربي، رده‌هاي سني پايين‌تر از ۱۲‌سال به سوي دستگاه‌هاي بدنسازي سوق داده مي‌شوند که نبايد چنين باشد. کودک در اين سن بايد بازي کند و به فعاليت‌هاي توأم با شادي و نشاط ويژه اين دوره بپردازد.» او درباره آسيب‌هايي که کودکان از اين وضع مي‌بينند هم گفته بود: «زماني که کودکان به باشگاه ورزشي مراجعه مي‌کنند، هيجان زيادي دارند تا از دستگاه‌هاي ورزشي استفاده کنند، اما نبايد اين‌گونه باشد. دستگاه‌هاي آمادگي جسماني به‌طور مثال وايپر ۲ کيلوگرمي براي يک کودک کافي است. به همين دليل با انجام اين‌گونه تمرين‌ها کودکان ميل اين را دارند که به سوي شيوه‌هاي نوين حرکت کنند و علاوه بر ورزش شاهد آسيب‌ديدگي کودک نخواهيم بود.» اين اطلاعات درحالي است که سنين مختلفي از سوي کارشناسان براي آغاز دوران بدنسازي تعريف مي‌شود و البته کمتر فرد صاحب‌نظري سن پايين‌تر از ۱۲‌سال را پيشنهاد دهد. درباره دوره بين ۱۲ تا ۱۸‌سال هم متخصصان هشدار مي‌دهند که کودک نبايد سمت دستگاه‌ها و حتي وزنه‌ها برود که به‌طور خلاصه مي‌توان دراين‌باره از سن ۱۸‌سال به‌عنوان زمان مناسب آغاز بدنسازي نام برد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد