وقتی کودک دچار تهوع و استفراغ می‌شود، چه کنیم؟

برترين ها/ تهوع و استفراغ کودک در بيشتر مواقع با هم اتفاق مي‌افتد؛ يعني به دنبال تهوع معمولا شاهد استفراغ هستيم. اگرچه ممکن است اين دو جداگانه هم رخ دهند، ولي به هر حال تهوع و استفراغ علائمي هستند که بايد پيگيري شوند، به خصوص اگر از نوع خاص يا ادامه دار باشد. تهوع و استفراغ بين کودکان شايع است و مي‌تواند به عنوان يک علامت خفيف و خود بهبود يابنده و گاهي هم ناشي از بيماري شديد و کشنده باشد. تهوع بدون استفراغ، استفراغ بدون تهوع و تهوع توأم با استفراغ در کودکان علائمي هستند که پزشک را به سوي تشخيص بيماري سوق مي‌دهند، چون بيماري‌هايي که موجب اين دو وضعيت مي‌شوند علائم خاص خود را دارند. رنگ استفراغ کودک مي‌تواند به پزشکان کمک کند تا دليل بروز تهوع و استفراغ کودک را حدس بزنند. وقتي انقباض عضلات معده زياد مي‌شود، محتويات آن را با فشار به بيرون مي‌راند و در نتيجه استفراغ اتفاق مي‌افتد. رنگ استفراغ معمولي تا حدودي زرد و به علت برگشت صفرا به معده است. در صورتي که رنگ آن کاملا صفراوي يعني زرد روشن يا سبز باشد مي‌تواند علامت انسداد روده باشد. گاهي حالت تهوع ممکن است منفرد باشد و بدون بروز هرگونه استفراغي رخ دهد. اين حالت براي کودک ناراحت کننده و معمولا با علائم ديگري مثل افزايش بزاق، افزايش ضربان قلب و تنفس و کاهش تون عضلات معده همراه است. استفراغ بدون تهوع گاهي هم استفراغ بدون تهوع است؛ يعني کودک بدون علائم قبلي ناگهان دچار استفراغ مي‌شود. در اين مواقع بايد به علائم افزايش فشار داخل جمجمه که گاهي به دليل وجود تومور مغزي است، مشکوک شد، ولي به طور کلي علت تهوع و استفراغ در کودکان بسيار متنوع است. علل ممکن است شامل بيماري‌هاي نورولوژيک، مسموميت، گرمازدگي، مشکلات گوارشي، حساسيت و مشکلات کليوي و رواني باشد. البته علل تهوع و استفراغ بر اساس سن کودک گروه بندي مي‌شود. تهوع و استفراغ در نوزادان و شيرخواران ۱. در نوزادان و طي ماه‌هاي اول، استفراغ شايع است، اما در صورتي که استفراغ به طور مکرر اتفاق بيفتد و با کاهش وزن، شير نخوردن و تب مکرر همراه باشد نياز به پيگيري دارد. ۲. گاهي مادر‌ها از اينکه نوزادشان در روز اول تولد دچار استفراغ خوني مي‌شوند، نگران هستند، ولي جاي نگراني نيست و خون موجود در استفراغ همان خوني است که کودک هنگام تولد مي‌بلعد. اين مسئله با يک يا دو بار شستشوي معده برطرف مي‌شود. ۳. مورد بعدي استفراغ بعد شير خوردن است که علت آن بلعيدن هوا طي خوردن شير است. مادران بايد بعد از هر بار شيردهي کودک را وادار به آروغ زدن کنند. در غير اين صورت کودک بخشي از شير را بالا خواهد آورد. ۴. تهوع و استفراغ در اثر غذا خوراندن بيش از حد به کودک نيز رخ مي‌دهد. چنين کودکاني معمولا وزن بالايي هم دارند. ۵. انسداد‌هاي موجود در دستگاه گوارش نيز باعث استفراغ مي‌شود. در اين کودکان دفع مدفوع وجود ندارد و شکم برجسته و متورم است. ۶. عفونت نيز مي‌تواند موجب تهوع و استفراغ شود. ۷. بيماري‌هاي متابوليک ارثي از علل نادر تهوع و استفراغ در نوزادان و شيرخواران است. ۸. ريفلاکس به طور طبيعي در ماه‌هاي اول تولد وجود دارد و مشکلي هم ايجاد نمي‌کند و با توصيه‌هايي در مورد نحوه تغذيه و تغيير وضعيت کودک در شيردهي و بعد از آن تا حدود زيادي کنترل شونده است. ريفلاکس‌هايي که با علائمي مانند سرفه، عدم وزن گيري، شير نخوردن و ... همراه هستند نياز به درمان دارند. ۹. حساسيت به پروتئين شير نيز در بعضي از کودکان، به خصوص آن‌هايي که از شير گاو تغذيه مي‌کنند ممکن است باعث تهوع و استفراغ شود. تهوع و استفراغ در کودکان بزرگ‌تر ۱. شايع‌ترين علت تهوع و استفراغ در کودکان ويروسي است. چنين کودکاني مشکلي ندارند، ولي به طور ناگهاني دچار استفراغ مي‌شوند. در اين کودکان به تدريج عفونت و تب هم به استفراغ افزوده مي‌شود. ۲. عفونت‌هاي چرکي گلو، مننژيت و عفونت ادراري هم از مواردي هستند که مي‌توانند باعث ايجاد تهوع و استفراغ در کودک شوند. ۳. در اين سن نيز کودکان ممکن است دچار ريفلاکس شوند که با حالت تهوع همراه است. ۴. تو رفتگي روده‌ها داخل هم که جزو موارد اورژانسي است باعث ايجاد درد، تهوع و استفراغ مي‌شود. تهوع و استفراغ در نوجوانان ۱. در نوجوانان شايع‌ترين علت تهوع و استفراغ ابتلا به بيماري گاستروآنتريت است. همچنين در اين سن احتمال عفونت آپانديس وجود دارد. آپانديسيت باعث تهوع و استفراغ همراه با درد شديد شکم و دور ناف مي‌شود. ۲. کودکاني که نزديک سن بلوغ قرار دارند دچار تهوع و استفراغ از نوع سايکوژنيک مي‌شوند. چه زماني بايد کودک دچار تهوع و استفراغ را به پزشک ارجاع داد؟ در صورتي که استفراغ مکرر باشد. به خصوص در نوزادان و کودکان کم سن لازم است کودک را به متخصص کودکان ارجاع داد. تهوع و استفراغ با رنگ زرد يا سبز، همراه با درد شکم و تب نياز به بررسي دارد. کودکاني که علائم کم آبي دارند، بيشتر از ديگران در معرض خطر هستند. براي تشخيص دقيق‌تر بايد به مخاط دهان کودک نگاه کرد و ديد که چقدر حالت خشکي دارد. همچنين چشم‌ها گود مي‌شود و گونه‌ها بيرون مي‌زند. کودک دچار کاهش حجم ادرار مي‌شود و ممکن است پوست سرد و افزايش ضربان قلب هم داشته باشد. تهوع و استفراغي که با تغيير رفتار کودک همراه باشد هم نياز به بررسي بيشتري دارد. درمان والدين نبايد خوددرماني کنند. استفاده از هر نوع دارو‌هاي ضد تهوع ممکن است. هر چند ظاهرا داروي بي خطري باشد. دارو‌هاي ضد تهوع مي‌توانند در کودکان علائم ايجاد کنند. اگر تهوع و استفراغ علت خاصي نداشته باشد، بدون درمان هم بهبود مي‌يابد، ولي در صورتي که دارو تجويز شود و بيماري هم خطرناک باشد، مصرف دارو باعث پنهان کردن علائم مي‌شود و تاخير درماني رخ مي‌دهد. تجويز دارو فقط بايد با نظر پزشک معالج باشد. حتما بايد دنبال جبران آب از دست رفته بدن کودکاني که سن شان پايين است و استفراغ مکرر دارند، باشيم. تهوع و استفراغ ناشي از گرمازدگي و مسموميت غذايي در کودکان شايع است. اين بيماري نياز به درمان حمايتي دارد و به مرور و ظرف مدت چند ساعت برطرف خواهد شد. استفاده از نوشابه به عنوان جايگزين آب بدن ممنوع است، ولي آب ميوه‌هايي مانند آب سيب، دوغ، آب معمولي و محلول او آر اس مفيد هستند. غذا‌هاي چرب و شيرين باعث تشديد علائم مي‌شوند، چون اين دو به مدت طولاني تري داخل معده مي‌مانند. غذا بايد با حجم کم، با قاشق‌هاي کوچک به کودک داده شود. محلول او آر اس نيز بهتر است خنک باشد. معده ناراحت، غذا‌هاي سرد را بهتر از غذا‌هاي گرم تحمل مي‌کند. کودکاني که در سنين مدرسه هستند گاهي دچار تهوع صبحگاهي مي‌شوند. اين نوع تهوع معمولا ناشي از استرس است، زيرا والدين کودک را با عجله بيدار مي‌کنند و با عجله هم قصد دارند به او صبحانه بخورانند. اين کار تهوع را تشديد مي‌کند. براي جلوگيري از اين عارضه بايد کودک اوايل شب بخوابد و صبح زودتر بيدار شود تا وقت کافي براي حاضر شدن و صبحانه خوردن داشته باشد و استرس کمتري را تحمل کند. اگر تهوع طولاني باشد حتما بايد علت اصلي يافت شود. *متخصص بيماري‌هاي کودکان و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد