چطور/ دکتر مليسا دُفت، جراح پلاستيک ميگويد: «لکههاي تيره يا هايپرپيگمنتيشن (بيشرنگريز)، بهدليل توليد بيشازاندازهٔ ملانين از ملانوسيتها يا سياهياختهها در پوست به وجود ميآيند.» توليد اين ملانينِ اضافه ميتواند دلايل مختلفي داشته باشد. دکتر دُفت در ادامه توضيح ميدهد: «هورمونهاي استروژن و پروژسترون ميتوانند ميزان ملانين را افزايش دهند. به همين دليل، اين لکهها در خانمهاي باردار در دوران بارداري به وجود ميآيند و بعد از زايمان بيرنگ ميشوند. آفتاب هم ميزان ملانين را افزايش ميدهد. به همين دليل، بعد از تابستان تعداد اين لکهها بيشتر ميشود. ملانوسيتها با افزايش سن بزرگتر ميشوند. به همين دليل، اين لکهها در افراد مسن بيشتر ديده ميشوند.» عوامل ديگري مانند التهاب پوستي نيز در تشکيل لکه هاي تيره روي پوست مؤثر هستند. التهابات پوستي معمولا براثر جوش، اپيلاسيون يا خارش شديد پديدار ميشوند.
راههاي از بين بردن لکه هاي قهوه اي پوست
حالا که منشأ لکههاي تيره را پيدا کرديم، بايد ببينيم چطور ميتوانيم از شرشان خلاص شويم.
۱. ويتامين C
استفاده از ويتامين C بهصورت موضعي مانع ايجاد آسيب اکسيداتيو بهوسيلۀ راديکال هاي آزاد بر پوست ميشود. آسيب اکسيداتيو باعث بهوجودآمدن چين و چروک پوست و مات شدن آن ميشود. دکتر سومايا جمال، متخصص پوست، درباره مصرف موضعي ويتامين سي ميگويد: «اين ويتامين فرايندهاي آنزيمي را ـ که در پوست ملانين توليد ميکنند ـ مهار ميکند. به همين دليل ميتواند به کاهش تيره شدن پوست کمک کند.» دکتر فران اي. کوکبولدن، متخصص پوست و جراح پلاستيک ميگويد: «فايدهٔ ديگر ويتامين C اين است که فقط رنگ مناطق تيرۀ پوست را روشن ميکند نه همۀ قسمتها.»
نحوه استفاده: روزي چند قطره از آن را روي پوست تميز ماساژ دهيد. ترجيحا اين کار را صبحها و قبل از استفاده از کرم ضدآفتاب انجام دهيد.
۲. هيدروکينون
پنجاه سال است هيدروکينون استاندارد طلايي ازبينبردن لکه هاي تيره روي پوست بوده است. هيدروکينون ۲ درصد را ميتوانيد بدون نسخه تهيه کنيد. معمولا براي دريافت هيدروکينون ۴ درصد به نسخۀ پزشک نياز داريد. بهگفتهٔ دکتر کوکبولدن، «از نظر بيولوژيکي، هيدروکينون آنزيم تيروزيناز را مهار ميکند. تيروزيناز آنزيمي است که به توليد ملانين کمک ميکند.» بهطور طبيعي، هرقدر تيروزيناز کمتري توليد شود، ملانين کمتري نيز توليد ميشود.
در بعضي از موارد، تأثير هيدروکينون کمتر از دو هفته ديده ميشود. بااينحال، بيشتر افراد براي مشاهدهٔ تغييرات ناشي از استفادۀ هيدروکينون بايد ۸ تا ۱۲ هفته صبر کنند. عوامل مختلفي بر زمان تأثيرگذاري هيدروکينون مؤثر هستند مثل ميزان هايپرپيگمنتيشن و ميزان عمق نفوذ هيدروکينون در پوست نفوذ و مدت باقيماندن آن روي پوست.
دکتر کوکبولدن ميگويد: «هيدروکينون نيز مانند ديگر محصولاتي که روي پوست اعمال ميشوند، ممکن است باعث خشکي پوست، قرمزي پوست و سوزش شود. اين موارد معمولا نشاندهندهٔ واکنش آلرژيک به اين ماده هستند. به همين دليل، بهتر است ابتدا آن را روي ناحيهٔ کوچکي از پوست تست کنيد.» يکي ديگر از اثرات احتمالي هيدروکينون، سايهاندازي است؛ يعني قسمتهاي بيروني لکه بهطور ناخواسته روشن ميشوند. براي جلوگيري از اين اثر، مقدار کمي از هيدروکينون را در مرکز لکه بگذاريد و آن را بهآرامي به گوشهها پخش کنيد.
نحوه استفاده: ابتدا بهتر است روزي ۱ بار و ترجيحا شبها بماليد؛ سپس براي تأثير بيشتر روزي ۲ بار از آن استفاده کنيد. در طول روز بهتر است همراه کرم ضد آفتاب مناسب باشد، زيرا ممکن است در نور آفتاب حساسيت پوستي ايجاد کند.
۳. کوجيکاسيد
کوجيکاسيد (که از قارچ يا برنج تخميرشده گرفته ميشود) معمولا در روشن کننده هاي پوست به کار ميرود و براي تأثيرگذاري بيشتر در ترکيب با هيدروکينون استفاده ميشود. بهگفتۀ دکتر کارلوس چارلز، متخصص پوست، «کوجيکاسيد عامل مهمي را در فعاليت سلولهاي رنگدانه مهار ميکند. استفاده موضعي از کوجيکاسيد سبب بروز خطر التهابات پوستي آلرژيک ميشود؛ به همين دليل، معمولا در تراکم پايين يافت ميشود.» افرادي که پوستهاي حساس دارند بايد شبها در دُز کم از آن استفاده کنند تا دچار اثرات جانبي آن يعني التهابات پوستي نشوند. همچنين، تأثير مثبت آن ممکن است ماهها طول بکشد؛ پس توقع نداشته باشيد سريع بهنتيجه برسيد.
نحوه استفاده: شبها، فقط روي لکه هاي تيره روي پوست يا نواحي موردنظر.
۴. سويا
دکتر جاشوآ زايچنر، مدير مرکز تحقيقات پوست و زيبايي در بيمارستان مونت سيناي نيويورک ميگويد: «ثابت شده است که عصاره سويا ـ که از دانههاي گياه سويا گرفته ميشود ـ به سفيد شدن پوست کمک ميکند.» بههمين دليل عصاره سويا در تهيۀ بسياري از محصولات روشنکنندهٔ پوست استفاده ميشود. طبق نظريه آکادمي متخصصان پوست آمريکا، سويا از ورود ملانين به لايهٔ رويي پوست جلوگيري ميکند و بدين شکل در درمان لکه هاي تيره روي پوست مؤثر است.
نحوه استفاده: صبح و شب و قبل از استفاده از مرطوب کننده پوست، روي لکههاي تيره بماليد.
۵. آزلائيکاسيد
آزلائيک اسيد، محصولي کمترشناختهشده است. معمولا متخصصان پوستي آن را براي درمان لکههاي تيره صورت تجويز ميکنند. دکتر زايچنر ميگويد: «آزلائيکاسيد عصارهاي است که بهطور طبيعي در جوي دوسر، گندم و چاودار يافت ميشود. اين اسيد مانع توليد رنگدانههاي غيرطبيعي در پوست ميشود.» امتياز برترِ آن داشتن خصوصيات آنتيباکتريالي است. اين ويژگي به درمان آکنه و از بين بردن جاي جوش نيز کمک ميکند.
نحوه استفاده: روزي ۱ يا ۲ بار آن را روي تمام صورتتان بماليد. ميتوانيد آن را بهتنهايي يا بههمراه مرطوبکننده به کار ببريد. در طول روز، حتما بعد از استعمال آن، کرم ضدآفتاب بزنيد.
۶. ليزر
ااز بين بردن لکه هاي قهوه اي پوست - ليزر مطمئن ترين راه از بين بردن دائمي لکه هاي تيره روي پوست است
درمان با ليزر گرانترين و البته مؤثرترين روش درمان لکههاي تيره پوست است. دکتر کوکبولدن ميگويد: «تابش نور متمرکز رنگدانههاي خاص را هدف ميگيرد؛ در نتيجه، ذرات رنگي پوست را ميشکند و از بين ميبرد.» آي.پي.ال (پالس نوري شديد) نيز ميتواند رنگدانههاي ناخواسته را درمان کند؛ اما نور متمرکز کمتري ايجاد ميکند و ممکن است تأثيرات نامطلوبي بر ناحيه اطراف لکه، بهويژه در پوستهاي تيرهتر و برنزه داشته باشد.
بهترين درمان ليزر براي هايپرپيگمنتيشن، تابشي خنک (يا دستکم با ميزان گرماي محدود) ايجاد ميکند. از متخصص پوست يا تکنسين ليزرِ خود بپرسيد آيا ليزر مورداستفادهشان تابش سريع با اشعۀ متمرکز دارد يا خير. بهگفتۀ دکتر کوکبولدن، اين نوع ليزر از التهاب، سوختگي يا آسيبهاي جانبي جلوگيري ميکند.
توصيه متخصص پوست: ۶ جلسه (يا بيشتر) با فاصلۀ ۳ تا ۴ هفته وقت بگيريد.
۷. لايهبرداريهاي شيميايي
دکتر جمال معتقد است: «انواع لايه برداري پوست مانند لايهبرداريهاي شيميايي لايههاي رويي پوست مرده را برميدارند و به کاهش ماتي پوست کمک ميکنند. در نتيجهٔ اين لايهبرداري، پوستْ نور را بهتر منعکس ميکند و درخشانتر به نظر ميرسد. بهمرور زمان، اين درمانها کلاژن سازي پوست را تحريک و تجديد سلولي را تسريع ميکنند؛ در نتيجه، تيرگي لکههاي پوستي را کاهش ميدهند.» اما مراقب لايهبرداري شيميايي قوي باشيد؛ چون پوست را ميسوزاند. مواد فعال رايج در لايهبرداريهاي حرفهاي عبارتاند از: گليکوليک، ماندليک، ساليسيليک، اسيدلاکتيک و اسيدتريکلرواستيک. دکتر جمال در ادامه ميگويد: «لايهبرداريهاي خانگي هم وجود دارند؛ اما آنها بيشتر پوست مرده را جدا ميکنند و به اندازهاي عميق نيستند که بتوانند لکههاي تيره را بيرنگ کنند.»
البته، به خاطر داشته باشيد که لايهبرداريهاي شيميايي ممکن است بهخصوص براي پوستهاي حساس شديد باشند. قبل از اينکه تصميم به اين کار بگيريد حتما با متخصص پوستتان مشورت کنيد.
توصيه متخصص پوست: ۳ تا ۶ جلسه درمان (يا بيشتر) با فواصل ۳ تا ۴ هفته براي رسيدن به نتيجه لازم است.
نکته: لايهبرداريهاي عميقتر ريسک بالاتري دارند، اما احتمالا فقط به يکي دو جلسه درمان نياز دارند.
۸. ميکرودرمابراسيون
ميکرودرمابراسيون روش لايهبرداري شناختهشدۀ ديگري در درمان لکههاي تيره پوستي است. در اين روش، براي برداشتن پوست مرده از ذرات ريز استفاده ميشود. دکتر کوکبولدن ميکرودرمابراسيون را اينطور توصيف ميکند: «فرايندي غيرشيميايي اما فرسايشي است يعني بافتهاي پوست را از بين نميبرد؛ در نتيجه، نياز به دورۀ نقاهت جدي ندارد.» ميکرودرمابراسيون براي هايپرپيگمنتيشنهاي ملايم بهتر است؛ زيرا اين روش در ازبينبردن لکههاي پوستي نتيجهٔ ضعيفي دارد.
توصيه متخصص پوست: معمولا متخصصان پوست ۳ تا ۶ جلسه درماني (يا بيشتر) با فواصل ۲ تا ۴ هفته را توصيه ميکنند.
۹. ميکرونيدلينگ
شايد خيليها دلِ استفاده از اين روش را نداشته باشند. ميکرونيدلينگ با استفاده از يک غلتک پزشکي انجام ميشود. اين غلتک از جنس فولاد ضدزنگ است و با صدها سوزن ريز پوشانده شده است. اين ابزار تعداد زيادي جراحات ريز ايجاد ميکند. هدف از ايجاد اين جراحات، بازسازي توليد کلاژن و تقويت انعطافپذيري پوست است. روشهاي خانگي ميکرونيدلينگ هم وجود دارند؛ اما دکتر دُفت پيشنهاد ميکند حتما پزشکتان بر ميزان فرورفتن سوزن نظارت داشته باشد. اين ميزان بايد حدود نيم تا ۲٫۵ ميليمتر باشد.
براي رسيدن به بهترين نتيجه، ميکرونيدلينگ معمولا با درمانهاي موضعي ترکيب ميشود. دکتر دُفت ميگويد: «وقتي پوست باز ميشود، ميتوان محصولاتي مانند ويتامين C ـ که پوست را روشن ميکنند ـ نيز به آن وارد کرد.» گاهي متخصصان پوست از سرم بهبود زخم يا ترکيب ويتامين C با اسيد هيالورونيک استفاده ميکنند. اين سرم به ازبينبردن لکه هاي تيره روي پوست (بهخصوص در افرادي که پوست تيرهتري دارند) کمک ميکند. دکتر دُفت در ادامه ميگويد: «اگر ميکرونيدلينگ عميق و تهاجمي انجام شود، خطر زخمشدن وجود دارد. ممکن است رنگدانههاي بيشتري در بيماراني که پوست تيرهتر دارند ظاهر شوند؛ اما اگر اين روش بهدرستي انجام شود، يک هفته بعد از درمان رنگدانهها بيرنگتر ميشوند.»
در آخر، کرم ضدآفتاب را فراموش نکنيد
در خيلي از موارد، فقط به سادگيِ استفاده از کرم ضدآفتاب ميتوان جلوي لکه هاي تيره روي پوست را گرفت. دکتر زايچنر ميگويد: «بهترين روش براي جلوگيري از هايپرپيگمنتيشن، استفاده از کرم ضدآفتاب است. حتي قرارگرفتن در معرض ميزان کم يو.وي (UV) بهمرور زمان ميتواند باعث بروز لکههاي تيره شود.»
دکتر آلن جي. پارکس، متخصص پوست، نيز با اين نظريه موافق است. او ميگويد: «لکههاي تيره با قرارگرفتن در معرض آفتاب تيرهتر ميشوند. کرمهاي ضدآفتاب يا مسدودکنندههاي آفتاب که اکسيدزينک يا دياکسيد تيتانيوم دارند ميتوانند بيشترِ اشعههاي تيرهکنندۀ لکههاي پوستي را مسدود کنند.»
براي مراقبت از پوست در مقابل اشعههاي يو.وي.اي (فرابنفش بلند) و يو.وي.بي (فرابنفش کوتاه) بايد از کرمهاي با طيف گسترده (دستکم اس.پي.اف ۳۰) استفاده کنيد. دکتر کوکبولدن معتقد است که «هر دو ساعت بايد ضدآفتابتان را تجديد کنيد، حتي اگر روي آن ضدآب ۲۴ساعته نوشته شده باشد.» او همچنين توصيه ميکند که تا حد ممکن از نور آفتاب، بهخصوص از ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر دوري کنيد. وقتي در زمان اوج تابش آفتاب بيرون هستيد، سعي کنيد در سايه باشيد يا از لباسهاي ضدآفتاب استفاده کنيد.
نحوه استفاده: روزانه. در صورت قرارداشتن در نور آفتاب، هر ۲ ساعت تجديد شود.
بازار