آیا درخواست معکوس بیشتر جواب می‌دهد؟!

خراسان/ به بهانه پربازديد شدن يک عکس در شبکه‌هاي اجتماعي از درخواست براي رعايت نکردن نظافت در سرويس بهداشتي، از تکنيک بيان وارونه يک درخواست گفته‌ايم «همشهريان عزيز و محترم، لطفاً نظافت را رعايت نفرماييد. در هنگام شستن دست و صورت، آب را کاملاً به آينه و اطراف بپاشيد». اين عبارت‌ها جملاتي هستند که روي يک کاغذ مکتوب و در يک سرويس‌بهداشتي نصب شده‌اند. عکس اين نوشته هم در فضاي‌مجازي منتشر شده و بازتاب زيادي داشته است. بعضي‌ها گفته‌اند که معمولا درخواست معکوس بيشتر جواب مي‌دهد و اين تصميم خوبي بوده و بعضي هم گفته‌اند که اين باعث بدترشدن رفتارهاي مردم و لجبازي بيشتر مي‌شود. از اين رو، بيشتر در اين باره و ملاحظات لازم براي استفاده از اين تکنيک خواهيم گفت که گاهي والدين، معلم‌ها، رئيس‌ها و ... از آن استفاده مي‌کنند. آيا اين تکنيک، قابل اعتماد است؟ احتمالا شما هم با پيام‌هاي نقضي مثل «لطفاً آشغال بريزيد» در بعضي کوچه‌ها، روبه‌رو شده‌ايد. گاهي از پيام‌هاي وارونه استفاده مي‌کنيم تا زودتر و بهتر به نتيجه برسيم. در اين تکنيک، از شخص مي‌خواهيم برخلاف درخواست ظاهري‌مان عمل کند. در واقع پيام اصلي نه در ظاهر جمله، بلکه به شکل پنهاني و غيرمستقيم به مخاطب منتقل مي‌شود. اما آيا مي‌شود به اين تکنيک اعتماد کرد؟ اين هم يک روش است! براي هر مشکلي(از کوچک تا بزرگ)، راه‌حل‌هاي مختلفي وجود دارد. مثلاً از سکوت تا مقابله به مثل، مي‌توانيم واکنش نشان دهيم. اما نکته مهم اين است که آيا به استفاده از يک روش عادت کرده‌ايم، يا منعطف هستيم و مي‌توانيم به شکل متنوع، متناسب با موقعيت و شخصيت طرف مقابل‌مان، نوع پاسخ را انتخاب کنيم؟ گاهي پيام‌هاي مستقيم و درخواست‌هاي شفاف، بهترين برخورد براي حل يک مسئله است. اما هميشه و همه‌جا مفيد نخواهد بود. بعضي مواقع لازم است از جواب‌هاي جدي، پرهيز و حرف‌مان را با لحن شوخي بيان کنيم. اگر دقت کرده باشيد، طنزنويس‌ها با دعوت از مسئولان براي بيشتر خوابيدن و کمتر کار کردن، توجه آن‌ها را به همت بيشتر جلب مي‌کنند و به طور غيرمستقيم، تنبلي را نکوهش مي‌کنند! چه زماني اين تکنيک جواب مي‌دهد؟ ويژگي‌هاي شخصيتي و تفاوت‌هاي هرکدام از ما باعث مي‌شود که به شکل يکساني رفتار نکنيم. مثلاً کسي که انگيزه‌هاي بيروني و رقابت‌جويي بيشتري دارد، وقتي مي‌شنود به او مي‌گويند: «تو موفق نمي‌شي، دست از اين کار بکش و ‌...»، انگيزه بيشتري براي ادامه پيدا مي‌کند. لجاجت هم عامل ديگري است که کمک مي‌کند اين روش موثر باشد و بعضي‌ها مدعي شوند که اين روش، کاربردي است و مي توان براي توصيه کردن به ديگران از آن کمک گرفت. اين روش معجزه نمي‌کند! استفاده از پيام‌هاي متناقض و معکوس، در تبليغات و متن‌هاي شوخ‌طبعانه تاثير دارد و باعث جلب توجه مخاطب مي‌شود اما اگر بخواهيم اثر مثبت آن را اغراق شده بدانيم، اشتباه کرده‌ايم زيرا تکنيک پيام‌هاي معکوس هم يک روش مثل بقيه روش‌هاست و قرار نيست هميشه و در هر موقعيتي معجزه کند. به طور کلي و هميشه به ياد داشته باشيد که هرگز در موقعيت‌هاي جدي و خطرناک از پيام‌هاي معکوس استفاده نکنيد چرا که معمولا آسيب زا خواهد شد. مثلاً هرگز به کسي که قصد خودکشي دارد، نگوييد: «برو خودکشي کن، تو از پسش برمياي!» اگر فرد، به هر دليلي نخواهد پيام اصلي شما را جدي بگيرد، با دست کم گرفتن، شوخي و هم جهت شدن با پيام ظاهري، کار نادرست را انجام مي‌دهد. درنتيجه، با توجيه «آخه خودت گفتي اين کار رو انجام بدم»، مصرانه رفتار اشتباهش را دنبال مي‌کند و به طور قطع اين نتيجه اي نيست که شما به دنبالش بوده ايد. در ارتباط با کودکان، بي‌خيال اين تکنيک شويد به خصوص در ارتباط با کودکان، لازم است با دقت بيشتري از اين شيوه استفاده کنيد. اگر مدام به آن‌ها بگوييد: «درس نخون، مدرسه نرو، داد بزن، فحش بده و ...»، نه ‌تنها متوجه پيام اصلي شما نمي‌شوند، بلکه عادت مي‌کنند خودشان هم با ديگران به همين شکل صحبت کنند زيرا فقط با يک سبک رفتاري آشنا شده‌اند. درحالي‌که آن‌ها از کودکي بايد ياد بگيرند پاسخ‌هاي متنوع و کارآمدي داشته باشند. همچنين در مواقعي که موضوع سلامتي درميان است، استفاده از اين پيام‌ها، غيرمنطقي و ناکارآمد خواهد بود. مثل وقتي که شخصي به خاطر ترس، به پزشک مراجعه نمي‌کند و شما مي‌گوييد «دکتر نرو». درنهايت شايد ترس او افزايش پيدا کند و رفتار اهمال‌کاري در او تقويت شود. به‌هرحال ما درباره انسان با طيفي از رفتارهاي پيچيده صحبت مي‌کنيم و نمي‌توانيم به آساني، مُهر تاييد روي يک تکنيک رفتاري بزنيم يا به طور قطع، آن را غلط بدانيم. بنابراين لازم است در استفاده از اين تکنيک احتياط کنيم. نويسنده : نگار فيض‌آبادي|کارشناس‌ارشد روان شناسي‌باليني ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد