تا چند سال پیش کلمه «مد» ممنوع بود

جام جم/ آيا لازم است درباره اهميت زيبايي در اسلام مقدمه‌چيني کنيم و متوسل شويم به روايت‌هايي درباره ائمه و معصومين؟ بنابراين خيلي سر راست در روزي که به نام حجاب و عفاف نامگذاري شده، اين سؤال مهم را از طرف مصرف‌کنندگان لباس اسلامي مطرح مي‌کنيم که چرا مد اسلامي در کشورمان با زيبايي نسبت چنداني ندارد و هرگز يک برند نامدار از لباس‌هاي اسلامي حتي براي مصرف داخلي ايجاد نشده است. وقتي رضاخان دستور به کشف حجاب داد و قيام مسجد گوهرشاد را در چنين روزي به دنبال داشت، لباس‌ها زيبا بودند؛ پوشيه‌ها، چادرها و حتي لباس مردان هم از زيبايي و هم از اصالت بهره داشتند، اما حالا بعد از حدود يک قرن، مهم‌ترين دستاوردي که در زمينه پوشش اسلامي داريم خودکفايي در توليد چادر ملي است و از صنعت مد و زيبايي براي زنان عفيف و محجبه هم بهره چنداني گرفته نشده چه رسد به گسترش عفاف و حجاب به کمک زيبايي و مد. طراحان ايراني را باور کنيم مريم ياسيني يکي از پيشکسوتان طراحي لباس در ايران است که در پنجمين جشنواره مد و لباس به پاس سال‌ها فعاليت مورد تقدير قرار گرفته است. او خاطره‌اي از دومين جشنواره مد و لباس در سال 1392 دارد که با بغض به آن اشاره مي‌کند و مي‌گويد: وقتي از راهروهاي مصلي عبور مي‌کردم تا به سالن مصاحبه با خبرنگاران صدا و سيما برسم، مجموعه‌اي از لباس‌هاي نامتناسب و نازيبا ديدم که جز دافعه، حسي ايجاد نمي‌کردند. همانجا بود که از هنرمندان عرصه‌هاي تجسمي، تصويري و نمايشي و هر کسي که امکاني در اين‌باره دارد، کمک خواستم که بتوانيم لباس‌هاي اسلامي زيبا به جامعه ارائه کنيم.‌ اين طراح لباس درباره دليل زيبا نبودن لباس‌هايي که به عنوان مد اسلامي عرضه مي‌شود، به چند نکته اشاره مي‌کند که در ادامه در چند سرفصل، اين موارد را نقل کرده‌ايم. کم‌سابقه بودن هنر طراحي لباس طراحي لباس به‌صورت آکادميک در ايران سابقه زيادي ندارد. قبل از انقلاب هيچ دانشگاهي اين رشته را ارائه نمي‌داد. بعد از انقلاب در 1363 براي اولين‌بار مدرسه عالي الزهرا که بعدها تبديل به دانشگاه شد، اين رشته را ارائه داد. تا آن زمان طراحي لباس پيش‌زمينه‌اي در کشورمان نداشت و تعداد معدودي طراح براي دل خودشان کار مي‌کردند. از اين بابت طراحي لباس با هنرهاي ديگري مانند سينما، موسيقي و تئاتر که ريشه‌دار هستند، فاصله زيادي پيدا کرد. کلمه مد را رهبري آزاد کردند بعد از آن‌که طراحي لباس به‌عنوان يک رشته پذيرفته شد و در حالي که بسياري از طراحان وارد ميدان شده بودند و صحبت از طراحي لباس بود و ضرورت عرضه لباس‌هاي اسلامي، هنوز اجازه نداشتيم از کلمه مد استفاده کنيم. تا سال 1389 طبق قانون نانوشته‌اي از ما خواسته مي‌شد از اين واژه استفاده نکنيم. در اين سال بود که مقام معظم رهبري به سميناري در همدان پيام دادند و در آن پيام اشاره کرده بودند که مد را دوست دارند. به اين ترتيب استفاده از کلمه مد آزاد شد. چند سالي بود که جشنواره‌هاي پراکنده‌اي مثل «زنان سرزمين من» در ارتباط با حجاب برگزار مي‌شد اما يک سال بعد از پيام حضرت آيت‌ا... خامنه‌اي يعني در سال 1390 اولين جشنواره مد و لباس فجر آغاز به کار کرد. چيزي به نام مد نداريم بعد از همه اوج و فرودها در زمينه طراحي لباس، حدود يک‌دهه پيش به نقطه‌اي رسيده بوديم که مد اهميت يافته بود اما برداشت درستي از اين واژه نداشتيم و هنوز هم نداريم؛ نشان به اين نشان که عبارت «مد و لباس» اشتباه است. عبارت درست اين است: «مد لباس». چون جريان مد به اين ترتيب عمل مي‌کند که برندهاي مطرح، شوي لباس برگزار مي‌کنند، در مجلات و نيز در شبکه‌هاي تلويزيوني، طرح‌ها و ايده‌هايشان را براي سال‌ آتي به نمايش مي‌گذارند. در واقع آنها پيشاپيش ايده‌هاي خود را به بازار لباس عرضه مي‌کنند و بعد از انتشار تصاوير مربوط به طراحي لباس اين برندهاي مطرح، توليدکنندگان در بازارهاي مختلف دست به کار مي‌شوند و طرح‌ها و ايده‌هاي آنها را بر‌مي‌دارند و اجرا مي‌کنند. به اين ترتيب مد شکل مي‌گيرد. در حقيقت مد را چند موسسه بزرگ بين‌المللي در جهان شکل مي‌دهند که تعداد زيادي طراح دارند و هزاران کارمند در زمينه‌هاي مختلف از جمله تبليغات. با اين تعريف از مد مي‌توان به‌وضوح دريافت که چيزي به اسم مد در ايران نداريم. به طراحان مجرب اعتماد کنيد وقتي مد اسلامي اهميت پيدا کرد و دولت متولي برگزاري جشنواره و سامان دادن به مد اسلامي شد، به نظر مي‌رسيد که بايد از نيروهاي متدين و معتقد در اين زمينه استفاده شود، اما مسؤولان به اين مساله توجه نداشتند که در کنار تعهد، تخصص و توانايي اين افراد هم اهميت دارد. حتي متوليان مد اسلامي دست به تربيت و آموزش طراح لباس زدند حال آن‌که هيچ دانش‌آموخته‌اي بدون حداقل 14 سال فعاليت حرفه‌اي مستمر و حضور در بازار طراحي، نمي‌تواند خودش را يک طراح حرفه‌اي بداند و طرح‌هاي اصولي و زيبا ارائه کند. مسؤولان و متوليان لباس راهي ندارند جز اين‌که به هنرمندان و طراحان پيشکسوت و مجرب اعتماد کنند يا اگر اعتماد ندارند، حداقل از ايده‌ها و انديشه‌هاي آنها استفاده کنند و فقط مسؤوليت اجرا را به جوان‌هاي متعهد بسپارند. آموزش مهم است سال 1392 هنوز مشغول تدريس بودم، اما بعد از آن ديگر اين حوزه را رها کردم، چون به قدري دانشگاه‌ها و موسسات آموزشي شروع به پذيرفتن دانشجو کردند که ديگر استاد کافي براي اين همه دانشجوي طراحي لباس وجود نداشت. در بسياري از اين دانشگاه‌ها، فارغ‌التحصيلان سال‌هاي قبل، بدون ذره‌اي تجربه عملي به دانشجويان سال‌هاي بعد آموزش مي‌دهند و در نتيجه جمع کثيري طراح صاحب مدرک داريم که در ميدان عمل موفق نيستند. بسياري از دانش‌آموختگان اين روزها اطلاعات زيادي دارند و اينترنت در اين زمينه کمک زيادي به آنها کرده، اما اطلاعات با دانش فرق دارد. تازه بعد از کسب دانش است که بايد حداقل پنج سال در يک شرکت توليدي کار کنند تا به عنوان طراح شناخته شوند. کسي مي‌تواند صاحب عنوان طراح لباس باشد که تاريخ هنر را بداند، سبک‌هاي هنري در معماري، نقاشي و مد را بشناسد، مباني هنرهاي تجسمي و مباني رنگ را خوانده باشد، تاريخ لباس ايران را بشناسد، درباره لباس محلي مطالعه کرده باشد، با نور و عکاسي آشنايي داشته باشد، جامعه‌شناسي و روان‌شناسي بداند و بعد از همه اينها، سال‌ها در زمينه طراحي فعاليت کرده باشد. پوشش نه شوخي است نه لوکس موضوع پوشش به‌خصوص در يک جامعه اسلامي اصلا شوخي نيست. لباس مي‌تواند ساختارهاي يک جامعه را تحت تاثير قرار بدهد و لازم است در اين باره به طراحان حرفه‌اي و کاردان رجوع شود. سال‌هاي زيادي به دليل مشکلات و مسائل مهم‌تر و بزرگ‌تر مثل جنگ تحميلي هشت ساله، به قدر کافي به مساله مد توجه نشده، اما حالا وقت آن است که مسؤولان، طراحان پيشکسوت را باور کنند و به دلايل اعتقادي آنها را کنار نگذارند. در کشورمان بسترهاي غني و قابل اتکا زياد داريم و همين‌طور طراحان حرفه‌اي که به مدد آنها مد لباس را در ايران ساماندهي کنيم و به زيبايي برسيم . براي مد اسلامي چه گزينه‌هايي داريم اگر علاقه‌مند به مد و زيبايي باشيد، اما در عين حال پوشش و حجاب کامل اسلامي برايتان مهم باشد، چند گزينه محدود پيش روي شماست که به اين شرح است: از ميان لباس‌هاي موجود در بازار دست به انتخاب بزنيد و يه يک ترکيب زيبا و پوشيده براي خودتان برسيد. به برخي از فروشگاه‌هاي اينترنتي عرضه‌کننده مد اسلامي يا برند حجاب سر بزنيد و از آنها خريد کنيد. لباس‌هاي مورد نظرتان را آن طور که مي‌خواهيد سفارش بدهيد يا خودتان بدوزيد. فروشگاه‌هاي لباس‌هاي عفاف و حجاب هم در کشور وجود دارند که هم تعدادشان کم است، هم اين‌که چيز زيادي براي عرضه ندارند. بيشتر اين فروشگاه‌ها چادر ملي ارائه مي‌کنند و برخي هم مانتوهايي که قاعده پوشش کامل در طراحي آنها رعايت شده، اما به ندرت زيبا هستند. در تمامي گزينه‌هاي پيش رو براي انتخاب پوشش زيبا و محجبه، جز خلاقيت فردي امکان ديگري براي مصرف‌کنندگان فراهم نيست. اگر بانوي محجبه‌اي به زيبا‌پوشيدن علاقه‌مند باشد، اما اصول زيبايي‌شناسي را نخوانده باشد و سليقه پرورش يافته‌اي نداشته باشد، شانس زيادي براي آراسته بودن، برايش فراهم نيست. کپي مي‌کنيم هر چقدر در بازار لباس دست يافتن به لباس‌هاي محجبه و زيبا سخت است در عوض فروشگاه‌هاي اينترنتي در اين باره خوب رشد کرده‌اند و برخي از آنها مجموعه‌هاي زيبايي از مد يا برند حجاب را عرضه مي‌کنند. مدير يکي از اين صفحات درباره طراحي لباس‌هاي اسلامي و محجبه مي‌گويد: واقعيت را اگر بخواهيد، هيچ کدام از لباس‌ها را خودمان طراحي نمي‌کنيم. همه آنها را کپي مي‌کنيم. به اين ترتيب که از روي لباس‌هاي خارجي الگو مي‌گيريم. بعضي لباس‌هاي خارجي را که مي‌شود با کمي تغيير اسلامي و محجبه شود انتخاب مي‌کنيم و از روي آنها مي‌دوزيم. او توضيح مي‌دهد به برخي از الگوها آستين اضافه مي‌کنند، برخي ديگر را بلندتر مي‌کنند، مدل يقه را عوض مي‌کنند و با تغييراتي از اين دست به الگوي يک لباس زيبا و پوشيده مي‌رسند. فروشگاه‌هاي اينترنتي معمولا به کپي‌کردن الگوي لباس روي مي‌آورند، چون استخدام طراح لباس باعث بالا رفتن قيمت تمام شده، لباس‌ها مي‌شود در حالي که بسياري از طراحان لباس هم در حقيقت همين کار را مي‌کنند و ارزش‌افزوده‌اي براي توليدکنندگان لباس ايجاد نمي‌کنند. به عبارت ديگر مد لباس در جاي ديگري از جهان شکل‌ مي‌گيرد، به بازار عرضه مي‌شود و اينجا در کشور ما با کمي تغيير ، ماهيت اسلامي پيدا مي‌کند. فروشگاه‌هاي اينترنتي که معمولا به صورت جزيره‌هاي پراکنده و بدون رقابت جدي مشغول به کار هستند، هرگز نمي‌توانند نقش تعيين‌کننده‌اي در صنعت مد داشته باشند و به شکل‌گيري مد اسلامي کمکي نمي‌کنند. جا مانده‌ايم زيست نزديک به دو ميليارد مسلمان در جهان، بسياري از شرکت‌هاي بزرگ طراحي مد را به عرضه مد اسلامي علاقه‌مند کرده است. کاملا طبيعي است که برندهاي بين‌المللي به چنين بازار بزرگي، بي‌اعتنا نباشند و براي لباس مسلمانان نيز برنامه‌ريزي کنند. اصلا چرا راه دور برويم، در همين همسايگي خودمان و در کشوري مانند ترکيه، برندهاي حجاب اسم و رسم پيدا کرده‌اند و الگوها و مدل‌هايشان به ايران هم راه پيدا کرده است مثلا برند سبک حجاب آرمينه Armine، برند سبک حجاب کايرا Kayra و برند سبک حجاب تکبير Tekbir که نه‌تنها مورد توجه مسلمانان ترکيه قرار گرفته‌اند، بلکه مد اسلامي از نوع ترک را به ساير کشورهاي اسلامي و از جمله ايران هم صادر مي‌کنند. لباس‌هاي برند اسلامي مثل تمام لباس‌هاي ديگري که توسط برندهاي بزرگ عرضه مي‌شوند، ارزان نيستند. حتي در کشور ما هم وقتي يک برند شکل بگيرد، محصول ارزان دست مشتري نمي‌دهد. کما اين‌که در ايران طراحان مستقلي هستند که مزون‌هاي خودشان را دارند و لباس‌هاي گران اما خاص به مشتريان ارائه مي‌دهند. اين رويه کاملا طبيعي است چون برندها هميشه گران هستند چه اسلامي باشند چه نباشند، اما نکته‌اي که درباره عملکرد برندها اهميت دارد، جريان‌سازي آنها در بازار لباس است. در واقع برندها مي‌توانند سبک و مد را ايجاد کنند چون از طرح‌هايشان الگوبرداري مي‌شود و خيلي زود به بازارهاي لباس راه پيدا مي‌کنند. همين حالا الگوهاي اسلامي بسياري از برندهاي خارجي از جمله همين برندهاي ترک در کشورمان گسترش پيدا کرده‌اند، در حالي که طراحان ايراني در حال برداشتن گام‌هاي کوچک اوليه هستند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar