مایه‌های روانشناسيِ پاییز؛ غمِ زرد و نارنجی

خراسان/ مي‌دانم که نوشتن از پاييز پيش از شروع هم پروژه‌اي شکست‌خورده است، چون آن‌قدر از پاييز گفته و نوشته‌اند که من از هر جايش شروع کنم، تکرار مکررات است، ولي بياييم کمي در اين باره فکر کنيم چه مي‌شود که ما حس‌ها و احساسات متفاوتي را در پاييز تجربه مي‌کنيم؟ واقعيت اين است در هر سني که باشيم، هواي پاييز ما را به تجربه‌ها و خاطراتي از گذشته مي‌برد.
پاييز روز‌هاي کوتاهي دارد و آفتابي که هر روز کم رنگ‌تر مي‌شود و البته مشتري‌دارتر و خواستني‌تر. گويي ما از پس يک فصل گرما و فراري بودن از آفتاب، حالا دوباره قدردان آفتابي مي‌شويم که اذيت نمي‌کند و حتي دلپذير مي‌شود. مثل لحظه افتادن نور اريب آفتاب روي فرش خانه. همين صحنه خودش به حد کافي نوستالژيک است. روز‌هاي کوتاه پاييز آن‌چنان است که پياده‌روي‌هاي عصرانه روي برگ‌هاي خشک خيلي زود به شب پيوند مي‌خورد.
شب‌گردي معني ديگري مي‌گيرد و اگر در خانه باشيم ساعات بيشتري از شب را کنار هم مي‌گذرانيم. هواي پاييز با يک سرماي غافل گيرکننده شروع مي‌شود. مايي که تا ديروز کولر روشن مي‌کرديم، ناگهان حتي مجبور مي‌شويم پنجره‌ها را ببنديم. مايي که تا چند روز قبل لباس‌هاي تابستاني داشتيم بايد کم‌کم لباس‌هاي گرم مان را بپوشيم و خود را از باد پاييز حفظ کنيم. مي‌گويند برخلاف باد بهار که طراوت و شادابي مي‌بخشد، باد پاييز پژمرده مي‌کند. من بحث علمي‌اش را نمي‌دانم، اما به نظرم مي‌رسد اين هوا، تعداد ساعات روشني و رنگ‌هاي غالب پاييز است که ما را به آدمي ديگر در پاييز تبديل مي‌کند.
آدمي کمي افسرده‌تر، کمي عاشق‌تر و شايد هم کمي منزوي‌تر. به خصوص براي آدم‌هاي گرمادوست که آن‌ها را به کنجي از خانه مي‌کشاند و ساعات بسيارِ کنار بخاري و زير پتو بودن. از نوستالژي‌هاي پاييز هم بسيار گفته شده مثل نارنگي که معمولا شهريور و پيش از خود پاييز مي‌آيد. نارنگي نماد مهمي از پاييز است، مثلا تجربه قديمي ما از بوي پوست نارنگي که روي بخاري گذاشته شده و عطر خوش آن که پيچيده است.
خيلي‌ها نوشته اند اين آخرين پاييز قرن است که البته نيست، اما سال آينده آخرين پاييز قرن است، ولي اميدوارم هر چه که هست ميان همه اين روز‌هاي سخت و نگران‌کننده، خوش باشد و خوش بنشيند. با اين حال در پرونده امروز زندگي‌سلام با «ميلاد عرفان‌پور» که رباعي‌هاي پاييزي معروفي دارد، درباره اين فصل و الهام بخش بودنش گفتگو کرده‌ايم، از رمز و راز‌هاي سلامتي در پاييز گفته‌ايم و باور‌هاي اشتباه درباره افسردگي فصلي.

---

بازار

---

توصيه‌هاي پاييزي براي حفظ سلامتي
تغيير فصل، سرد شدن تدريجي هوا و روز‌هاي کوتاه پاييز مي‌تواند براي سلامت ما به خصوص امسال که کرونا هم به آن‌ها اضافه شده است، چالش‌برانگيز باشد. براي حفظ سلامتي جسمي خود در اين فصل که مقدمه سرماي زمستان است، توصيه‌هايي به شما داريم.

از ويتامين دي غافل نشويد
بيشتر ويتامين دي دريافتي بدن ما از نور خورشيد تامين مي‌شود و در روز‌هاي سرد و کوتاه پاييز، دريافت اين ويتامين کاهش مي‌يابد؛ بنابراين لازم است مکمل ويتامين دي مصرف کنيد تا روحيه و سيستم ايمني بدن شما تقويت شود.

واکسن آنفلوآنزا بزنيد
اگر جزو گروه‌هاي پرخطر مانند بيماران صعب‌العلاج، کودکان، مادران باردار يا سالمند هستيد و اين واکسن هم برايتان مهياست، حتما آن را تزريق کنيد.

سيستم ايمني خود را بهبود بخشيد
مي‌توانيد با نوشيدن مقادير زيادي آب، شستن دست‌ها براي پيشگيري از بيماري و خوردن غذا‌هاي مغذي، به تقويت و بهبود سيستم ايمني خود کمک کنيد. تحرک خود را بيشتر و سعي کنيد از مدت روشني روز نهايت استفاده را ببريد.

خوراکي‌هاي فصل را فراموش نکنيد
چغندر، انواع کلم‌ها، بادمجان، کدو تنبل، آبگوشت، سوپ و خوراکي‌هاي گرم، گزينه‌هاي خوبي هستند مانند مغزها، انجير، کشمش و مويز.

خواب‌تان را بيشتر کنيد
در طول روز بيدار بمانيد و شب‌ها زودتر بخوابيد تا بدن استراحت بيشتري داشته باشد و توانايي مقابله با بيماري‌ها را پيدا کند. دوره تاريکي طولاني‌تر مساوي با دوره خواب طولاني‌تر است، به شرطي که تبديل به پرخوابي نشود.

برنامه‌اي براي شب‌هاي بلند داشته باشيد
اگر در اين فصل برنامه‌اي نداشته باشيد تا مشغول شويد، به مرور خسته و کسل خواهيد شد. مطالعه، صحبت با اعضاي خانواده، دوستان و تماشاي فيلم، هم روحيه شما را تقويت و هم وقت‌تان را پر مي‌کند.

پوست خود را مرطوب کنيد
سرماي شديد مي‌تواند پوست شما را خشک کند بنابراين مدام آن را مرطوب و هيدراته نگه داريد. علاوه بر کرم‌هاي استاندارد، استفاده از روغن بادام نيز بسيار مفيد است. همچنين استفاده از کرم ضدآفتاب را فراموش نکنيد.

لباس‌هاي گرم بپوشيد
يکي از دلايل علاقه خيلي‌ها به پاييز امکان پوشيدن لباس‌هاي بيشتر است! مخصوصا اگر سرمايي هستيد، مراقب باشيد سرماي موذي اين فصل شما را شکار نکند.

هواي خودتان را داشته باشيد
برخي پاييز را فصل غم و غصه مي‌دانند، پس سعي کنيد افکار منفي را به افکار مثبت تبديل کنيد و بيش از پيش به خودتان اهميت دهيد. استفاده از عطر گل‌هاي خوش‌بوي اين فصل مانند نرگس و ياس و مخصوصا گلاب را از ياد نبريد.

۶ باور نادرست درباره افسردگي فصلي
نرگس عزيزي: با شروع فصل پاييز، خيلي از افراد تغييراتي رادر خلق و خوي خود احساس مي‌کنند؛ بي‌حوصلگي، احساس غمگيني و نااميدي و پايين آمدن سطح انرژي از جمله اين تغييرات هستند. از طرفي طي سال‌هاي اخير اصطلاحاتي، چون افسردگي پاييزي و افسردگي فصلي را هم بسيار بيشتر از قبل شنيده‌ايم. در اين مطلب نگاهي به برخي از باور‌هاي نادرست افسردگي فصلي انداخته‌ايم و در زمان بررسي اين باور‌هاي نادرست، از نکاتي گفته‌ايم که به شما کمک مي‌کند با اين اختلال بيشتر آشنا شويد و راه مقابله با آن را بهتر بياموزيد.

افسردگي فصلي ويژه روز‌هاي کوتاه پاييز و زمستان است
درست است که بيشتر افرادي که از افسردگي فصلي رنج مي‌برند در طول فصول سرد سال يعني پاييز و زمستان با اين مسئله دست‌و‌پنجه نرم مي‌کنند، اما به معناي آن نيست که در بهار و تابستان هيچ خبري از اين اختلال نيست. بررسي‌ها نشان مي‌دهد افرادي که در مناطق کوهستاني زندگي يا در مشاغل شيفتي کار مي‌کنند و در نتيجه ممکن است در تابستان در طول روز بيشتر خواب باشند، احتمال دارد درگير افسردگي فصلي در بهار و تابستان شوند. بخشي از دليل اين که متخصصان از اصطلاح «افسردگي فصلي» به جاي افسردگي پاييزي استفاده مي‌کنند، همين موضوع است چراکه اين نوع افسردگي مختص فصل پاييز و زمستان نيست.

افراد مبتلا به افسردگي فصلي در کل طول سال افسرده‌اند
اگر فردي در تمام طول سال درگير نشانه‌هاي افسردگي است و تغيير فصل، تغييري در حال او ايجاد نمي‌کند، به احتمال زياد به افسردگي فصلي مبتلا نيست و بايد از نظر ابتلا به افسردگي به صورت عمومي بررسي شود. يکي از مهم‌ترين خطوط تمايز افسردگي فصلي از افسردگي، به صورت عمومي همين محدود بودن افسردگي به زمان‌هايي از سال است. افرادي که درگير افسردگي فصلي هستند، در روز‌هاي بلند سال ممکن است شادترين آدم نباشند، اما قطعا افسرده هم نيستند. توجه به اين تفکيک اهميت دارد چرا که درمان افسردگي فصلي تفاوت‌هايي با افسردگي عمومي دارد.

نه فقط روز‌هاي کوتاه که هواي ابري هم افسردگي مي‌آورد
زماني که روز‌ها کوتاه مي‌شود، تغييري در بدن ما رخ مي‌دهد. در طول زمان تاريکي ميزان ترشح هورمون ملاتونين در بدن ما افزايش مي‌يابد. اين هورمون در ميزان کم باعث ايجاد احساس خواب‌آلودگي مي‌شود، اما اگر ميزان ترشح آن افزايش بيشتري پيدا کند، آن وقت افت خلق و خو و اختلالي مانند افسردگي فصلي هم سر و کله‌اش پيدا خواهد شد. افزايش ترشح ملاتونين هر چند با کاهش طول روز ارتباط نزديکي دارد، اما ابري بودن هوا به خودي خود نمي‌تواند باعث افزايش ترشح اين هورمون شود. در نتيجه اين موضوع هم حتي وقتي شاهد تابش خورشيد از پشت ابر‌هاي ضخيم هستيم، ترشح هورمون ملاتونين افزايش نمي‌يابد.

فقط زنان درگير افسردگي فصلي مي‌شوند
هر چند بيشتر مبتلايان به اين اختلال را زنان تشکيل مي‌دهند، اما توجه داشته باشيد که نزديک به ۲۰ درصد مبتلايان، آقايان هستند. پس اين تصور که مردان در برابر اين اختلال ايمن هستند، خطاست. اما چرا احتمال ابتلاي زنان به اين اختلال بالاتر است؟ هنوز پاسخ روشني براي اين سوال وجود ندارد، اما به نظر مي‌رسد فيزيولوژي بدن زنان به شکلي است که وقتي طول روز کوتاه‌تر مي‌شود، افزايش ترشح هورمون ملاتونين در بدن آن‌ها افزايش مي‌يابد. افزايش ترشح اين هورمون همان طور که گفته شد، با بروز افسردگي فصلي رابطه مستقيم دارد.

نوردرماني بهترين درمان براي اين اختلال است
يکي از مهم‌ترين دلايل بروز افسردگي فصلي، کاهش طول روز و در نتيجه کاهش مدت در معرض نور طبيعي بودن است. به واسطه همين موضوع هم روش نوردرماني براي مبتلايان به اين اختلال ابداع شده است. اين روش يکي از درمان‌هاي رايج و معتبر براي افسردگي فصلي است. در اين روش درماني افراد روزانه و اول صبح بايد به مدت ۲۰ تا ۶۰ دقيقه در معرض نور مخصوصي قرار گيرند، اما يادتان باشد هر چند اين روش درماني موثر و معتبر است، اما براي همه جواب نمي‌دهد و بهترين روش درماني براي همه مبتلايان نيست. برخي افراد براي درمان افسردگي فصلي‌شان بايد دارو استفاده کنند. در کنار آن استفاده از ويتامين دي هم يکي ديگر از توصيه‌ها براي مبتلايان به اين اختلال است. البته روان‌درماني هم گاهي اوقات مي‌تواند کمک‌کننده باشد.

افسردگي فصلي فقط يک افسردگي خفيف است
برخي افراد تصور مي‌کنند وقتي از افسردگي فصلي صحبت مي‌کنيم منظورمان نهايت، همان حس بي‌حوصلگي است که ممکن است به سراغ خود آن‌ها هم در روز‌هاي سرد سال بيايد، اما واقعيت اين است که افسردگي فصلي گاهي اوقات مي‌تواند از نوع افسردگي شديد باشد. با توجه به اين نکته، هر چند براي فردي که با افسردگي فصلي دست‌و‌پنجه نرم مي‌کند، داشتن خواب منظم، تحرک بدني در فضاي باز و تغذيه مناسب توصيه‌هاي بدي نيستند و مي‌توانند در درمان موارد خفيف‌تر نقش داشته باشند، اما يادتان باشد درصدي از افراد، حتي اگر همه اين کار‌ها را هم انجام دهند، باز هم نياز به مداخله تخصصي دارند.

پاييز الهام‌بخش و حکمت‌آميز است
گفتگو با «ميلاد عرفان‌پور» درباره پادشاه فصل‌ها و تاثيراتش بر سبک‌زندگي انسان‌ها
صادق جهاني: «تلخ است که با درد موافق شده است، زرد است که لبريز حقايق شده است، عاشق نشدي وگرنه مي‌فهميدي، پاييز بهاري است که عاشق شده است». بعيد است اين رباعي معروف را نشنيده و بعد از شنيدن مصرع آخر آن به وجد نيامده باشيد. به سراغ «ميلاد عرفان‌پور»، شاعر خوش‌ذوقي رفتيم که اين رباعي را سروده تا بيشتر با او درباره پاييز، الهام بخش بودن اين فصل و ... صحبت کنيم.

در ۱۶ سالگي اين رباعي را سرودم
اين شاعر معاصر که کتابي را به نام «پاييز بهاري است که عاشق شده است» در کارنامه ادبي اش دارد، به ما از حس و حال خود درباره پاييز و اشعار پاييزي‌اش مي‌گويد: «اين رباعي معروف «پاييز بهاري است که عاشق شده است» را در ۱۶ سالگي سرودم. يادم هست زماني که در شيراز دانش‌آموز بودم، در يک روز پاييزي جرقه اين رباعي در ذهنم زده شد و بعد‌ها هم اين رباعي در اولين کتابم که مجموعه‌اي از رباعياتم بود، با همين عنوان به چاپ رسيد و با استقبال خوب مخاطبان رو‌به‌رو شد».

پاييز پيام آور معرفت است
اين شاعر جوان کشورمان که هشت رباعي ديگر هم براي فصل پاييز سروده، از علاقه شخصي خودش به اين فصل نکات جالبي مي‌گويد: «پاييز هميشه براي من يک فصل دوست‌داشتني بوده و حس خوبي را به من منتقل مي‌کرده است. تلاشم بر اين بوده تا در هر رباعي‌ام درباره پاييز از ديدگاه‌هاي متفاوتي به اين فصل بپردازم.» وي با اشاره به متون ديني، ريزش برگ‌ها و رويش مجدد آن را الهام‌بخش و حکمت‌آميز توصيف مي‌کند و خزان را مانند پيامبري مي‌داند که حامل حکمت‌ها و معرفت‌هاي فراواني است، اما بسياري از ما، حواس‌مان به آن‌ها نيست.

پاييز را فصل غم‌و‌اندوه نمي‌دانم
«پاييز را فصل بسيار مورد احترام براي هنرمندان به خصوص شعرا مي‌دانم»، عرفان‌پور با اين مقدمه مي‌افزايد: «با حرف عده‌اي که پاييز را فصل غم‌واندوه مي‌دانند، مخالف هستم. هيچ يک از فصل‌ها، منتقل کننده غم و اندوه نيستند، اما مي‌توان پاييز را فصل عواطف و عشق انساني تلقي کرد و اين موضوع در مجموع بستگي به طرز فکر و نگرش و جهان‌بيني انسان‌ها دارد.
يکي با تماشاي فصل پاييز حس خوبي به او منتقل مي‌شود و يکي هم امکان دارد ياد بدهي‌هاي خود بيفتد! يکي با اين تصور که در پاييز برگ‌هاي زرد مي‌ريزند، دوباره سبز مي‌شوند و فرصت رويش مجدد پيدا مي‌کنند، با خودش مي‌گويد که به زودي مشکلات من هم حل خواهد شد، اما بعضي‌ها هم منفي‌باف هستند؛ بنابراين به نظر من، هر شخصي جهان را از نظر خودش به گونه‌اي تعريف مي‌کند و همين تعريف بر نگاهش به سختي‌ها و شيريني‌هاي زندگي تاثير خواهد گذاشت.»

برگ‌هاي پاييزي حس دارند
«عرفان‌پور» در پايان اين گفتگو از تاثير پاييز بر زندگي خود و نگرش مثبت به آن براي ما مي‌گويد: «از زمان نوجواني که به سرودن شعر روي آوردم و اشعاري هم در وصف پاييز گفتم، دوست نداشتم برگ‌هاي خشک روي زمين افتاده را پايمال کنم و هميشه اين باور را داشتم که اين برگ‌ها با وجود آن‌که روي زمين افتاده‌اند، هنوز حس دارند و ما نبايد آن‌ها را پايمال کنيم. در ضمن، اصلي‌ترين نماد پاييز هم از نظر من همان برگ‌هاي زرد افتاده از درخت هستند که پيام‌هاي زيادي براي انسان در تماشاي‌شان وجود دارد به شرطي که نگاه‌مان را به آن‌ها دقيق‌تر کنيم.»

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar