راهنمای تربیت یک هنرمند کوچک

جام جم/ به مناسبت روز جهاني کودک سراغ سيده زهرا محمدي، کارشناس حوزه کودکان رفته ايم تا روش هاي آشنايي کودکان با هنر را بشناسيم
در روزگاري که ما در آن به سر مي بريم با وجود معضلات و مسائل مختلف اقتصادي و معيشتي، تمام خانواده ها دغدغه تربيت و پرورش کودکان خود را دارند. بسياري از خانواده ها از نان شب خود مي زنند تا فرزندان شان در بهترين محيط ممکن آموزش يابند و به بالندگي برسند. در بين دوستان و آشنايان زياد ديده ايم که از کودکي دغدغه اين را دارند که فرزندان شان به هنر گرايش پيدا کنند و تمايلي براي طبع آزمايي در يک حوزه هنري را بيابند. خيلي از والدين دوست دارند فرزندشان موزيسين، نويسنده يا بازيگر شوند و به اين ترتيب آينده درخشاني براي خود خلق کنند. گرچه که اين باور اشتباه است که کودکان مان را به سمت چيزي که خودمان دوست داريم سوق دهيم، اما آشنايي کودک با هنرهاي مختلف مي تواند براي او بسيار مفيد باشد و فارغ از اين که در آينده در آن زمينه به استادي برسد يا نرسد و آن را به عنوان يک حرفه برگزيند يا خير، هنر مي تواند مونس لحظه هاي تنهايي او باشد و زندگي را براي او زيباتر کند. بنابراين لزوم آشنايي کودکان با هنر از اين حيث قيمت پيدا مي کند. سراغ سرکار خانم سيده زهرا محمدي، کارشناس حوزه کودکان رفته ايم تا در اين باره بيشتر بدانيم.
يکي از مهم ترين سوالات براي خانواده هاي اهل هنر اين است که چطور کودک مان را از خردسالي با مفهومي به نام هنر آشنا کنيم. شما براي اين سوال چه پاسخي داريد؟
اين دغدغه از سوال هاي آشنايي است که معمولا خانواده ها مي پرسند که البته اين دغدغه براي خانواده هاي امروزي فقط شامل هنر نمي شود و خانواده ها سوال هايي درباره زمان شروع يادگيري مهارت هايي مانند رشته هاي ورزشي، يادگيري زبان هاي غيرمادري و... هم مي پرسند. شايد لازم باشد براي دقيق تر جواب دادن به اين سوال گروه سني کودکان را به دو گروه زير ۱۲ سال و بالاي ۱۲ سال تقسيم کنيم. چرا که از نظر تعاريف جهاني موجود، انسان تا ۱۸ سالگي کودک محسوب مي شود و شامل حقوق کودکان مي باشد.
به طور مشخص تحقيقات و تلاش هاي ما در بازه سني صفر تا ۷ سال است. در نتيجه اگر بخواهم پاسخ دقيق سوال شما را بدهم بايد عرض کنم: کودکان به طور ذاتي از ظرفيت و استعداد آفرينش هنري برخوردارند که همتراز ظرفيت و استعداد ذاتي هنري اکثر هنرمندان است و به گفته پيکاسو همه کودکان هنرمند به دنيا مي آيند.
و اما مساله مهم اين است که از آنجا که هنر کودکان از منبع دروني و فردي سرچشمه مي گيرد دخالت بزرگسالان مانعي بر سر راه شکوفايي طبيعي و بيان هنري خلاق کودک تلقي مي شود. و همان طور که مي بينيم و همچنين نتيجه تحقيقات نشان مي دهد کودکان در مسير بزرگ شدن کم کم خلاقيت شان از بين مي رود و تا به بزرگسالي مي رسند چيزي از هنرمند درونشان باقي نمي ماند.

---

بازار

---

آيا اساسا مقوله اي به نام هنر در سنين پايين قابل آموختن است؟
هنر براي کودکان بخشي از کشف دنياي پيرامونشان است و لزوما وقتي در دنياي هنر هستند در فضايي جدا از کشف و خلق محيط پيرامون خود نيستند. هنر براي کودکان راهي است تا احساسات خود و دنياي خود را فارغ از ملاحظات واقعگرايانه ابراز کنند. کودکان سرشار از حس شگفتي و کنجکاوي هستند و از تجربه کردن و اشتباه کردن، نمي ترسد.
توانايي ارزشمندي (ترس از اشتباه نکردن) که احتمالا در بزرگسالي مانند بيشتر انسان ها از دست مي دهند و اساس هنر نترسيدن از اشتباه و خلق تجربه هاي منحصر به فردي است که از درون فرد به دنياي بيرون راه پيدا مي کند.
در جواب سوال شما مي توانم بگويم هنر در سنين پايين در کودکان بالقوه قابل مشاهده بوده و براي حفظ آن نياز است که بزرگسالان از سر راه تجربه بي واسطه و مستقيم کودک با دنياي پيرامونش کنار بروند و براي تقويت آن کافي است محيط و تجربه هاي کودک پر بار و غني باشد. گاه شايد براي خانواده ها منظور از محيط و ابزار غني به اشتباه وسايل و اسباب بازي هاي متنوعي که لزوما کارکردشان از پيش تعريف شده است تلقي بشود. در صورتي که شايد بتوان از طبيعت به عنوان يکي از الهام بخش ترين و متنوع ترين محيط ها براي رشد ذوق و استعداد هنري کودکان ياد کرد. حضور رهاي کودک در طبيعت و ارتباط مستقيم با طبيعت بسيار به يادگيري هنر از طريق حواس و همچنين بيشترين تحريک سلول هاي مغزي و رشد مهارت هاي ظريف کودک کمک مي کند.
بازي در طبيعت براي کودکان صرفا يک منظر يا پس زمينه نيست، بلکه آن چيزي است که بايد آن را لمس کنند، بکاوند، چيزي فرو کنند، تکان دهند، بکوبند، بريزند، ببويند، مزه کنند و با آن ور بروند. در قبال اين تجربه هاست که کودکان در مجاورت تنوع رنگ ها، گونه ها، تغييرات فصلي و آب و هوايي، بوهاي مختلف و... خلاقيت روح و ذهن شان زنده مي ماند و مانند گنجينه اي از حواس و ايده براي الهام گرفتن در دنياي بزرگسالي و هنرمند ماندنشان در زمينه تخصصي خودشان کمک خواهد کرد.

برخي والدين از خردسالي کودک را با کلاس هاي مختلف هنري اشباع مي کنند. شما چقدر اين کار را در تقويت روحيه هنري در کودک مفيد مي دانيد؟
 از نگاه ما هر گونه آموزش مستقيم در تمام زمينه ها از جمله هنر براي کودکان زير هفت سال غير سازنده و حتي مخرب مي باشد. شايد مجاورت غير مستقيم کودک به افزايش توانمندي او کمک کند، ولي آموزش و کلاس هاي مختلف خير. به طور مثال در محيطي که موسيقي خوب و متنوع بيشتري کودک مي شنود احتمالا درک شنيداري و رشد هوش موسيقايي بهتري را تجربه خواهد کرد که شايد لزوما نيازي به کلاس هاي مشخص در ساعت و فضاي خاص نباشد. به طور کلي آموزش هنر به کودک بايد بر فعاليت عملي و تجربي متمرکز باشد و آموزش دهنده نبايد به طور مستقيم در فرآيند يادگيري و فعاليت کودک دخالت کند، بلکه بايد نقش همراه و انگيزشي داشته باشد. در مجموعه اي که من موسس آن هستم، ما براي اين که بتوانيم ترس از عملکرد ناقص را از والدين بگيريم و به آنها کمک کنيم که در اين بازار داغ مارکتينگ روي کودکان درست عمل کنند، پروژه اي را شکل داديم تحت عنوان اين که کودکي بزرگان و انسان هاي موفق به چه صورت گذشته است؟ به طور مثال ما زندگي هنرمندان و انسان هاي موفق نزديک به عصر خودمان مانند استاد کلهر، استاد کيارستمي يا ديگر عزيزان را مورد بررسي قرار بدهيم و ببينيم چه عواملي در کودکي يا زندگي آنها در جهت زنده ماندن خلاقيت و بروز هنري اين عزيزان اثرگذار بوده است. آيا واقعا اين حجم از آموزش آن هم از سنين پايين سازنده است؟ و خب اين محتواي را در اختيار والدين قرار مي دهيم تا آگاهانه تر بتوانند تصميم بگيرند.

در حال حاضر توليدات فرهنگي و هنري که در کشورمان براي کودکان عرضه شده در چه سطح کيفي قرار دارد؟ آيا قابل رقابت با نمونه هاي خارجي است؟
طبيعتا جواب قطعي نمي توان داد، چون توليدات فرهنگي و هنري بخش هاي مختلفي را شامل مي شود. به طور مثال در حوزه تاليف و ترجمه کتاب و تصويرگري کتاب هاي کودک در سال هاي اخير ما با تنوع و کيفيت خوبي مواجه بوديم و در حوزه ساخت اسباب بازي هاي داخلي تمايل به توليدات اسباب بازي هاي چوبي و دوستدار محيط زيست به مراتب بيشتر شده است که جاي خوشحالي دارد، ولي فکر مي کنم در زمينه ساخت انيميشن و حتي اپليکيشن ها و نرم افزارهاي حوزه کودک هنوز راه بسيار دراز است.
گفتگو: پيمان طالبي

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar