موارد ممنوعه رابطه با نوجوانان: لجبازی ممنوع!

سنين نوجواني داراي ويژگي هاي خاصي به لحاظ هورموني ـ فيزيکي و رواني است به طوريکه ممکن است بچه ها را به دلائل مختلف داراي تنش هاي روحي و سردرگمي هاي زياد کند. نوجوانان در اين دوره ارتباطاتشان با همسالان و دوستانش بيش از قبل مي شود به طوريکه شايد آن اندازه زماني که با دوستانشان مي گذرانند با خانواده هم نگذارنند اما اين شرايط ويژه کرونايي و در خانه ماني بيشتر فرصتي شده تا خانواده ها در کنار هم باشند  و از سوي ديگر هم چالشي مثبت و منفي براي والدين تا اين ارتباطات را مديريت کنند.

از رسول خدا (ع) روايت است: «اَکرِمُوا أوْلادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا آدابَهُم يُغْفَرْلَکُم؛ فرزندان خود را احترام کنيد و آدابشان را نيکو بگزاريد که از رحمت الهي برخوردار شويد.» گفته اند روزي مردي در حضور پيامبر به خاطر کاري که فرزندش انجام داده بود، از او عيب جويي کرد. پيامبر به او فرمود: «فرزندت، تيري از تير‌هاي تيردان توست.» مفهوم اين سخن آن است که فرزند، ت پاره تن تو و ذخيره آينده توست. تو با اهانت به شخصيت او، هم به خودت ضربه مي‌زني و هم کسي را حقير مي‌کني که مددکار و پشتيبان تو در آينده خواهد بود و هر کار نيکي که انجام دهد، تو نيز در پاداش آن، شريک خواهي بود.

تنهايي و انزوا در خانه، پناه بردن به تلويزيون و فضاي مجازي نوجوانان را از قبل پرتنش تر مي کند به طوريکه ممکن است باعث دعوا و اعتراض والدين براي درس نخواندن هايشان يا کنترل رفت و آمدهايشان به بيرون شود. در مقايسه با افراد عادي و نوجوانان طبيعي برخي از نوجوانان در اين دوره هستند که بيشتر گستاخي و لجبازي مي کنند و به قول خود پدر و مادرها : هر کاري که مي کنند باز هم بچه ها ناراضي و بي ادبي مي کنند و مدام جو خانواده را دچار چالش مي کنند.

در اين شماره سعي داريم چند تکنيک و راهکار ارتباطي براي برخورد با اين نوجوانان را به والدين آموزش دهيم تا در اين دوره به کارشان بيايد.

1-حفظ آموزش در برخورد با نوجوان سرکش

نخستن نکته براي ارتباط صحيح با نوجوان لجباز و بدقلق در اين شرايط اين است که ابتدا ظرفيت روحي خود را بتوانيم با برقراري آرامش بالا ببريم به طوريکه اگر تنش و مشکلي هم در خانه پيش مي آيد با حفظ آرامش خود بتوانيم آن را رفع کنيم . به طور مثال اگر نوجواني با تنش و گستاخي زياد از پدر يا مادرش اينترنت يا شارژ گوشي يا لباس خود را طلب مي کند، بهتر اين است که مادر يا پدر او را به آرامش دعوت کنند و بدون اينکه جواب گستاخي بچه را با تنش بيشتر بدهند و او را دعوا کنند که مثلا : «تو چرا هميشه دنبال لباس هايت مي گردي» يا «چرا لباس هايت را از ما مي خواهي» يا اينکه «چرا نظم و ترتيب  نداري» و در زمينه مالي مثل اينکه : «من تازه به تو پول تو جيبي دادم چرا تمامش کردي» يا «مدام سرت در گوشي ات است ديگر لازم نيست اينترنت داشته باشي»!

بهتر اين است که بدانيم اغلب بچه هايي که وارد سنين نوجواني مي شوند طرز رفتارشان اينطور است يادمان باشد با حفظ آرامش در موقعيت هاي دشوار به آنها کمک کنيم تا به رفتار عادي باز گردند. مثلا از فرزندمان بخواهيم که در کنارمان بنشيند و سپس دوستانه با او صحبت کنيم که به طور مثال : «براي شارژ اينترنت يا هر کار شخصي ديگري خودت بايد مديريت صحيح در ماه داشته باشيم تا براساس پول توجيبي آن را هزينه کني وگرنه نمي شود هر زماني اين کار را انجام داد». 

زماني که کنار بچه ها قرار مي گيريم ديگر مقابلشان نيستم و نوجوان هرچقدر هم که بدقلق باشد باز هم نحوه صحبت و رفتارش را تغيير مي دهد مگر اينکه ما هم با او مقابله کنيم  و به رفتارش دامن بزنيم.

بنابراين خيلي مهم است که در برابر گرايشات و حالات نوجوان چطور رفتار و واکنش نشان دهيم، حتي اگر فرزندمان بيش از حد هم بي ادبي مي کند مي بايست آرامشان را حفظ کنيم و سعي کنيم محيطي که قرار است مدتها با هم بيش از قبل باشيم را پر تنش نسازيم تا به بقيه اعضاي خانواده هم تنش و اضطراب وارد شود.

والدين مي بايست بدانند که در صورت داشتن رفتارهاي اضطراب و وسواس گونه يا انتشار اخبار منفي و فاجعه بار در محيط منزل اين فرزندانشان هم هستند که تحت تأثير اين اخبار و روايت هاي منفي قرار مي گيرند بنابراين اولين ترکش ها به خود خانواده مي خورد و نتيجه مثبتي به بار نمي آورد به ويژه در اين شرايط که اخبار مرگ و مير و بيماري همه جا پخش است. بنابراين بهترين حالت اين است که بخشي از زمان روزانه را صرف کارهايي با آرامش بکنيم.

مثلا اگر يک روز خانه همگي تعطيل و با هم هستيم ، براساس علايقمان موسيقي گوش دهيم يا بازي هاي دسته جمعي فکري بکنيم تا همه درگير آن شوند و روحيه شادي داشته باشند يا اينکه همه با هم تنقلات بياوريم و يک فيلم خانوادگي ببينيم که اتفاقات روحيه مان را هم شاد کند.

2-با نوجوان لجبازي نکنيد

يکي از خصوصيات دوره نوجواني به ويژه براي نوجوانان بدقلق و سرکش لج و لجبازي است اينکه هر چيزي که والدين مي گويند برعکس آن عمل کنند يا مدام با آنها کل کل ديالوگي داشته باشند. خواسته يا ناخواسته دختر و پسر نوجوان براي کنار زدن محدوديت ها و مرزهايي که تعيين شده ، تلاش مي کند مثلا اگر از آنها بخواهيم در خانه بمانند و درس بخوانند حتما راهي براي فرار و قرار گرفتن در گعده هاي دوستانه پيدا مي کنند. نکته اصلي ايناست که يادمان باشد ما الگوي آنها هستيم و آنها از ما ياد مي گيرند که در موقعيت هاي مختلف چطور رفتار کنند. اگر ما لجبازي کنيم، دست به داد و فرياد و جنگ بزنيم يا اينکه از ديالوگ هاي نامناسب در برخورد با آنها استفاده کنيم، آنها هم از ما مي آموزند.

بهتر است با آرامشي که مطرح شد جواب لجبازي هايشان را بدهيم يعني به طور مثال اگر از آنها مي خواهيم درس بخوانند اما در برابر مي بينيم که بازي هاي کامپيوتري مي کنند، با داد و فرياد و فحاشي به آنها نگوييم که بچه بنشين و درست را بخوان وگرنه تو را از اين امکانات محروم ميکنم، با نوجوان دوستانه صحبت کنيم که مثلا : بعد از اينکه بازي تمام شد وقتي هم براي درس هايت بخوان تا شب درباره مباحث امروز صحبت کنيم و به جمع بندي برسيم. 

يکي از روش ها براي يافتن از بين بردن رفتار لجبازي يافتن علت آن است بهتر است دور و برمان ببينيم خودمان چقدر لجبازي کرده ايم يا اينکه از چه کساني ممکن است بچه الگو گرفته باشد بنابراين رفتار لجبازي را با لجبازي مقابله نکنيم از بحث کردن زياد بپرهيزيم مثلا به بهانه اي از اتاق خارج شويم يا موضوع بحث را تغيير دهيم.

از امر و نهي هاي مدام  در خانه بپرهيزيم مثلا اينکه اتاقت را مرتب کن، کتاب هايت را جمع کن، چرا پنجره اتاقت را باز گذاشتي ، چرا درس نمي خواني همه اينها به وقتش خوب است اما در کنار هم که قرار بگيرد باعث سرکشي بچه ها مي شود و اين بکن نکن ها به لجبازي مي انجامد. بهتر است خودمان هم در اين مدت حساسيت هايمان را کمتر کنيم و اجازه دهيم بچه ها قدري در خانه راحتتر از قبل باشند تا محيط خانه آنها تبديل به زندان يا قفس برايشان نشود.

نکته ديگر اين است که درباره اهداف و برنامه هاي آينده شان با آنها صحبت کنيم، تا بيشتر به فکر آينده بيافتند و هدف هايشان مشخص شود به طور مثال از آنها سوال کنيم که براي چند سال آينده ات چه برنامه اي داري؟ مثلا براي بعد از ديپلم گرفتنت چه کاري مي خواهي انجام دهي؟ نظرت درباره سربازي يا ادامه تحصيل چيست؟ چه رشته اي مي خواهي درس بخواني و آنها را تشويق کنيم که براي انتخاب هايشان فکر کنند.

حتي شايد گاهي لازم باشدبا بچه ها بازي کنيم ، از بازي هاي رايانه اي تا فکري که کنارشان قرار بگيريم و ذهنيتشان را بفهميم.

*3- روي رفتار غيرمحترمانه‌ او تمرکز کنيد نه روي خودش

بعضي وقت ها در دعوا و مرافعه ها پيش مي آيد که ما به جاي اينکه به بچه بگوييم فلان رفتارت مشکل دارد، کل شخصيت او را زير سوال مي بريم مثلا مي گوييم: تو هميشه همينطور هستي يا اينکه حق نداري با والدينت اينطور صحبت کني ، بايد به ما احترام بگذاري و .. درحاليکه روش درستش اين است به جاي اينکه انگشت اشاره‌تان را طرفش نشانه برويد يا بگوييد که چطور جرات مي‌کند چنين رفتاري داشته باشد، به او بگوييد که رفتارش چه احساسي در شما ايجاد کرده‌است. احساس‌تان را با جمله‌اي مثل «من واقعا از رفتارت ناراحت شدم» بيان کنيد.

زماني که ما احساسات را به بچه ها آموزش مي دهيم، باعث مي شويم که او هم در آينده بتواند احساساتش را مطرح  کند و بروز دهد و بتواند آنها را در خودش و ديگران کشف کند. بنابراين به جاي جنگ و دعوا و مرافعه ، درباره احساساتمان با نوجوان صحبت کنيم او بيش از هر کسي مي تواند احساس را بفهمد چرا که در شکوفايي سني حسي قرار دارد، اما شايد نتواند آنها را بشناسد و به همين دليل دست به رفتارهايي بزند که نشان دهد از چيزي ناراحت يا گله مند است بنابراين سعي کنيم در صحبت هايمان مثلا به نوجوان بگوييم که «اين رفتارت من را ناراحت يا عصباني کرد» يا «اين فعاليتي که داري کاملا حس شادي در من ايجاد کرد و مطمئنم که خودت هم شاد شده اي، مي تواني درباره احساست صحبت کني؟»

از اين طريق نوجوانان متوجه حس هاي مختلف وجودشان مي شوند و حتي اگر نوجوان سرکش و بدقلقي هم باشند کم  کم نحوه ديالوگ کردن براساس احساساتشان را هم مي فهمند. بنابراين از اين شرايط در خانه ماني با فرزندانمان بيشتر استفاده کنيم  و سعي کنيم به آنها براساس شيوه هاي صحيح فرزندپروري نزديک شويم نه اينکه آنها را بش از پيش از خود دور کنيم تا آرزوي نبودن در منزل هم براي خودمان  و هم براي آنها را داشته باشند.

در نهايت بهترين عکس العمل در برابر نوجواني که بددهني يا فحاشي مي کند، اين نيست که ما هم مقابله به مثل کنيم هر چند که احتمالا در محيط خانه اين اتفاق افتاده است که بچه هم الگوبرداري کرده است، منتها فرض را بر اين ميگيريم که در محيط  خانه چنين چيزي وجود ندارد، بهترين حالت حفظ آرامش والدين و ناديده گرفتن اين نوع صحبت و در مقابل با حسي غير از عصبانيت در کنار او قرار بگيريم و به نوجوان مطرح کنيم که مثلا : «اين نوع صحبت در شأن و شخصيت تو نيست و باعث مي شود ارج و قربت نزد همه پايين بيايد»، يا اينکه «بهتر است درباره اين نوع صحبت کردنت بيشتر فکر کني و اين الفاظ را تغيير دهي چون باعث کم شدن شأن خودت و همينطور ناراحتي ما مي شود».