پرنسسهای شاد یا قهرمانهای مفلوک؛ والتدیزنی با بچهها چه میکند؟
باشگاه خبرنگاران/ روزنامه جام جم در گزارشي نگاهي به دختراني که کمپاني والت ديزني طي تقريبا يک قرن به زنان جهان معرفي کرده است انداخته است که بخشهاي مهم آن در ادامه ميآيد.
پرنسسهاي شاد يا قهرمانهاي مفلوک ديزني
در ابتداي اين گزارش آمده است: «زنان و دختران جهان طي تقريبا يک قرن اخير تحت تاثير کاراکترهاي ديزني بودهاند؛ اين کمپاني بيشتر از هر کمپاني يا استوديوي ديگري در جهان، زنان و دختران قهرمان را به کودکان جهان معرفي کرده است و تعداد انيميشنهايي که با محوريت زنان از اين کمپاني انيميشنسازي بيرون آمدهاند، درصد قابل اعتنايي از توليدات آن را نيز شامل ميشوند.
بد نيست نگاهي داشته باشيم به زناني که در يک قرن گذشته براي دختران جهان در تنور ديزني پخته شده و الگوهايي که اين غول انيميشنسازي به دختران معرفي کرده است. البته بسياري از شخصيتهاي انيميشنهاي ديزني و بهويژه پرنسسهاي اين کمپاني از داستانيهاي فولکلور برآمدهاند، اما سير تحولي آنها از سفيدبرفي تا السا و آنا در يخزده از فرآيندي متاثر از جنبشهاي زنانه در جهان حکايت دارد.»
والتديزني با انيميشن چه ميکند؟
در بخش ديگري از اين گزارش آمده است: «کاملا پيداست که کمپاني ديزني صرفا يک بنگاه انيميشنسازي نيست؛ اين کمپاني با ابزارها و وسايل ارتباطي مختلفي که طي اين سالها فراهم کرده و با مخاطب قرار دادن خانوادهها و بهخصوص کودکان به يک قدرت رسانهاي بدل شده يا به عبارت ديگر کمپاني ديزني امروز يک کمپاني چندرسانهاي (Multimedia) محسوب ميشود که فرهنگسازي ميکند و در اين مسير از کارکردهاي رسانهاي ازجمله تاثيرگذاري مستمر و تکرار پيام، اسطورهسازي، همسانسازي، اثرات نفوذي و قدرت نفوذ رسانهاي بهره ميگيرد.»
والتديزني با بچهها چه ميکند؟
نويسنده گزارش با تاکيد بر اينکه کمپاني ديزني از ميان کارکردها و مزاياي مختلف رسانهاي، بيشتر از هر چيز از قهرمانسازي بهره گرفته است ادامه ميدهد: «قهرمانان متعددي از طريق اين کمپاني به کودکان جهان معرفي شده است: از ميکيموس تا سيندرلا و جودي و السا و کوکو و ديگران. اين قهرمانان طرز تفکر، عمل و بينش کودکان سراسر جهان را تحتتاثير قرار داده و توانستهاند نگرش و رويکرد موردنظر کمپاني ديزني را در جهان تسري بخشند.
قهرماناني که توسط آثار ديزني به کودکان جهان معرفي شدهاند، طي حدود يک قرن، سير تحولي مشخصي را طي کرده و بهخصوص بر دختران جامعه تاثيرات شگرفي داشتهاند. نگاه و نگرش، شخصيت و حتي نوع پوشش اين قهرمانان موردتوجه و الگوبرداري کودکان جهان بوده است.»
در ادامه اين گزارش آمده است: «کمپاني ديزني در توليداتش و بهخصوص در آثار سينمايي، کارش را با داستانهاي کلاسيک و فولکلور آغاز کرد. قهرمانهاي اوليه توليدات ديزني عمدتا دختراني منفعل بودهاند که به انتظار بخت و اقبال نشسته و چشمبهراه شاهزادهاي سوار بر اسب سفيد روزگار ميگذراندهاند. سفيدبرفي در انيميشن سفيد برفي محصول ۱۹۳۷، سيندرلا در انيميشن سيندرلا محصول سال ۱۹۵۰ و رز در انيميشن زيباي خفته محصول سال ۱۹۵۹ نمونه واضح و روشني از اين قهرمانان منفعل و حتي مفلوک هستند.
در قرن بيستم و يکم، اما شاهد تغيير رويکرد بسيار محسوستري در قهرمانان ديزني هستيم و ديگر از دخترکان نگونبخت و قرباني سرنوشت در آثار کمپاني ديزني در اين دوره خبري نيست. اين قهرمانان صاحب نگاه و انديشه هستند و از موجودات واکنشي به شخصيتهاي کنشمند بدل ميشوند.
بهعنوان نمونه در انيميشن گيسوکمند محصول سال ۲۰۱۰، راپونزل بهعنوان يک دختر قرباني سرنوشت از جايي تصميم ميگيرد بهدنبال روياها و خواستههايش برود و از جهان تنگ و تاريک و محدودي که سرنوشت توسط يک نامادري نامهربان برايش ساخته، بيرون بزند.
در انيميشن دلير که سال ۲۰۱۲ ساخته شد و نيز در انيميشن يخزده محصول سال ۲۰۱۳ نيز دختراني را ميبينيم که داستان زندگي آنها برگرفته از قصههاي پريان است و متاثر از جادو، اما راپونزل گيسوکمند، مريداي دلير و السا و آناي يخزده، همچنان نمونهاي از همان دخترکان شناخته شده در آثار ديزني هستند که براساس فرمولهاي تعريف شده در سنت داستانگويي ديزني شکل گرفتهاند، اما از جايي به بعد، بهمثابه يک قهرمان ظاهر ميشوند و در همان چارچوبهاي تعريف شده، اندکي پا را فراتر ميگذارند و تا حدي سرنوشت خود را بهدست ميگيرند.»
ديزني براي دختران جهان چه ارمغاني داشته؟
در بخش پاياني اين گزارش آمده است: «انقلاب صنعتي، شکلگيري جنبشهاي زنانه به موازات توليدات رسانهاي شکل گرفته و پيش رفته است. کمپاني ديزني در ۱۰۰سال گذشته همزمان با جريانات فرهنگي و اجتماعي، براي زنان جهان الگوسازي کرده است. ارزشها و انديشههاي گردانندگان اين کمپاني به همراه توليدات انيميشني به سراسر جهان توزيع شده، زنان و دختران تمام جهان به يک نسبت در معرض اين ارزشها و انديشهها قرار گرفتهاند و الگوي زيست و مختصات فردايشان را متصور شدهاند.
براي فهميدن اين تاثيرات کافي است با نزديکترين دختربچهاي که در اطرافتان ميشناسيد، درباره تمايلات و آرزوهايش حرف بزنيد و درباره برداشتهايشان از آثار ديزني سوال کنيد تا ميزان و شکل تعيينکنندگي و تاثيرگذاري اين کمپاني انيميشنسازي را دريابيد. اين تاثيرگذاري و تعيينکنندگي بدون ترديد در جهان امروز، رشد قابل ملاحظهاي خواهد داشت؛ چرا که توسعه ارتباطات و دسترسي به اطلاعات، بيش از هر وقت ديگري غول انيميشنسازي جهان را براي تعريف اهداف تازه و رسيدن به آنها ياري خواهد داد.»