چطور از چاق شدن کودکان در دوران خانه نشینی جلوگیری کنیم؟

خراسان

بروزرسانی 1399/10/24 - 08:53

چطور از چاق شدن کودکان در دوران خانه نشینی جلوگیری کنیم؟

خراسان/ چاقي کرونايي بلاي جان دانش‌آموزان
شيوع کوويد 19 باعث افزايش 31 درصدي آمار اضافه وزن دانش‌آموزان شده اتفاقي که عوارض زيادي خواهد داشت اما چه کاري از دست والدين بر مي‌آيد؟
جديدترين اطلاعات جمع‌آوري شده توسط سازمان آموزش‌و‌پرورش در سال تحصيلي جاري نشان مي‌دهد حدود 30 درصد دانش‌آموزان بعد از شيوع کرونا، وزن‌شان بيش از حد انتظار افزايش پيدا کرده است. مديرکل دفتر سلامت و امور تندرستي وزارت آموزش‌و‌پرورش به تازگي در همين باره گفته: «با توجه به اين که از 10 ماه قبل براي تمامي دانش‌آموزان کلاس ها به صورت غيرحضوري برگزار مي‌شود، ميزان تحرک آن‌ها کاهش يافته و روند تغذيه‌اي تغيير کرده است. اين سبک‌ زندگي سرعت افزايش وزن و چاقي نسبت به گذشته را افزايش داده و اگر در گذشته چاقي مشکل 25 درصد دانش‌آموزان بود هم‌اکنون اين ميزان به 56 درصد رسيده است، چون به دليل شيوع اين ويروس، برنامه تغذيه‌اي و ورزش دانش‌آموزان تغيير کرده است.»(منبع خبر: برنا) اين آمار جديد نشان‌دهنده آن است که اوضاع به سرعت در حال بدتر شدن است. به همين بهانه و در پرونده امروز زندگي ‌سلام سراغ موضوع اضافه وزن و چاقي در کودکان و نوجوانان رفته‌ايم و در چند بخش تلاش کرده‌ايم اطلاعاتي کاربردي در اختيار شما قرار دهيم. براي شما از روش درست ارزيابي وزن کودکان گفته‌ايم. در کنار آن به عواملي که باعث شده تا با شيوع کرونا موضوع افزايش وزن و چاقي تشديد شود، اشاره کرده‌ايم. در کنار آن از عوارض جسمي و رواني اضافه وزن و چاقي گفته‌ايم و البته از قدم‌هايي نوشته ايم که هر کدام از ما از دست‌مان بر مي‌آيد تا براي پيشگيري از اضافه وزن و تغذيه بهتر در کودکان برداريم. در کنار همه‌ اين ها معرفي کوتاهي از طرح جديد آموزش و پرورش به نام «کوچ» هم داريم.در ضمن کرونا با فصل سرما همزمان شده بنابر اين علاوه بر اين پرونده در صفحه سلامت هم به بحث مهم تغذيه کودکان در فصل سرد پرداخته ايم که مطالعه آن هم خالي از لطف نيست.

شيوع کرونا چطور باعث افزايش ‌وزن شده است؟
شيوع کرونا و شرايطي که به زندگي ما تحميل کرده، باعث شده تا به واسطه موضوعات مختلف، احتمال پيدا کردن اضافه وزن افزايش يابد. آشنايي با دلايل اين موضوع مي‌تواند ايده‌هايي براي پيشگيري از آن در اختيار شما قرار دهد.

تغيير در سبک خريد مواد غذايي| محدوديت‌هاي کرونايي باعث شده تا بسياري از خانواده ها براي کمتر بيرون رفتن، دفعات خريد خود را کاهش دهند يا از خريد اينترنتي استفاده کنند. اين تغييرات باعث شده تا در برخي موارد خريد ميوه‌ها و سبزيجات کاهش پيدا کند و در عوض خريد مواد غذايي با ارزش غذايي پايين‌تر که احتمال خراب شدن‌شان کمتر است، افزايش يابد. مطالعات اين حوزه هم تاييد کننده اين موضوع است. به عنوان مثال مطالعه‌اي در ايتاليا نشان مي‌دهد بعد از شيوع کرونا، ميزان مصرف سيب‌زميني سرخ شده آماده و نوشيدني‌هاي شيرين افزايش محسوسي داشته است.
تغيير در ميزان فعاليت جسماني| محدوديت‌هاي رفت و آمدي در کنار بسته شدن مدارس، محدوديت در استفاده از پارک‌ها و باشگاه‌هاي ورزشي باعث شده تا در مجموع فعاليت بدني کودکان اين روزها به نسبت قبل کاهش محسوسي پيدا کند. در مناطقي که زندگي آپارتمان‌نشيني بيشتر رايج است، اين موضوع شدت بيشتري پيدا کرده است.

افزايش زمان تماشاي تلويزيون| ماندن کودکان در خانه در بسياري از خانواده‌ها به معناي آن است که کودکان زمان بيشتري به تماشاي تلويزيون مي‌نشينند. اين موضوع خيلي هم عجيب نيست، محدوديت‌ها براي بيرون رفتن زياد است، کودکان بي‌حوصله و بهانه‌گير مي‌شوند و مادران هم توان‌شان براي سر و کله زدن با کودکان محدود است. در نتيجه اين وضعيت هم شاهد اين هستيم که به‌رغم توصيه متخصصان مبني بر محدود کردن زمان تماشاي تلويزيون به زير 2 ساعت، اين روزها بسياري از کودکان براي زمان‌هاي طولاني‌تري جلوي تلويزيون و ساير صفحه‌هاي نمايشي مي‌نشينند.
افزايش خوردن هيجاني| مطالعات متعدد نشان مي‌دهد با افزايش استرس، احتمال پرخوري هيجاني هم مي‌تواند افزايش پيدا کند. وقتي ما مضطرب هستيم، عملکردهاي شناختي مغز ما و توان مديريت رفتارها در ما کاهش پيدا مي‌کند و احتمال اين که سراغ غذاهايي برويم که مي‌دانيم مفيد نيستند، افزايش مي‌يابد. در عين حال استرس باعث مي‌شود قند خون ما به خوبي تنظيم نشود و در نتيجه بيش از حالت عادي تمايل به خوردن موادغذايي قندي پيدا کنيم.
بسته شدن مدارس| پيش از اين مشخص شده بود که مشکل اضافه وزن کودکان در تابستان‌ها و با تعطيلي مدارس تشديد مي‌شود. اين موضوع دلايل متعددي دارد؛ از کاهش فعاليت بدني و به هم خوردن ساعت خواب تا دسترسي بيشتر به تنقلات در طول روز. با شيوع کرونا حالا حدود 11 ماهي مي‌شود که مدارس يا کامل غيرحضوري بوده‌اند يا کودکان تنها روزهاي معدودي در مدرسه حاضر شده‌اند. متاسفانه اين وضعيت تاثير خودش را بر موضوع افزايش وزن کودکان گذاشته و ما شاهد آمار ناخوشايندي از افزايش وزن ناسالم در کودکان چه در ايران و چه در کشورهاي ديگر هستيم.

آيا فرزند من اضافه وزن دارد؟
بهترين روشي که يک والد مي تواند براي تشخيص اين موضوع استفاده کند، محاسبه شاخص توده بدني براي فرزندش و سپس استفاده از نمودارهاي متناسب با سن و جنسيت براي بررسي وضعيت اوست. محاسبه شاخص توده بدني روش ساده‌اي دارد؛ شما بايد وزن(کيلوگرم) فرزندتان را بر قد(متر) به توان ۲ او تقسيم کنيد. البته اين روزها سايت‌هاي زيادي اين کار را براي شما در کسري از ثانيه انجام مي‌دهند. سپس ضروري است که عدد به دست آمده را در نمودار متناسب با سن و جنسيت فرزندتان مقايسه کنيد. توجه داشته باشيد که اعدادي که براي شاخص توده بدني براي بزرگ سالان به دست مي‌آيد با آن چه براي کودکان به دست مي‌آيد به هيچ عنوان نبايد مقايسه شود چرا که به عنوان مثال هر چند شاخص توده بدني 15 براي يک پسر 10 ساله نشان‌دهنده وزن طبيعي است اما براي يک بزرگ سال نشان‌دهنده پايين بودن شديد وزن است.

چرا بايد به اضافه‌وزن کودکان حساس باشيم؟
اضافه‌وزن و چاقي در کودکان عوارض متعددي هم از نظر سلامت جسمي و هم از نظر سلامت رواني دارد. در ادامه به بخشي از اين عوارض مي‌پردازيم.

عوارض جسمي اضافه وزن در دوره کودکي
شايد بسياري از ما فشار خون بالا را از جمله مشکلات
بزرگ سالي بدانيم اما بد نيست بدانيد رد پاي اين مشکل را مي‌توان در سنين پايين‌تر هم مشاهده کرد. در يک مطالعه توسط محققان اسکاتلندي و بعد از بررسي 47 مطالعه در اين حوزه مشخص شد که حدود 15.2درصد کودکان و نوجوانان داراي اضافه وزن، درگير فشار خون بالا هستند، اين در حالي است که تنها 1.9درصد کودکان با وزن نرمال درگير فشار خون بالا هستند. در عين حال اضافه وزن زياد و چاقي مي‌تواند احتمال شکستگي استخوان در کودکان را افزايش دهد. دليل اين موضوع هم بيش از هر چيز به نبود تناسب بين اندازه استخوان‌ها و فشاري است که آن ها متحمل مي‌شوند. البته جداي از افزايش احتمال شکستگي، مشکلات ديگري هم مي‌تواند در نتيجه داشتن اضافه وزن زياد براي سيستم اسکلتي کودکان پيش بيايد.
عوارض جسمي در بزرگ سالي
داشتن اضافه وزن و چاقي يکي از عوامل مهم در ابتلا به بيماري‌هاي قلبي-عروقي، ديابت نوع 2 و فشار خون بالاست. از طرفي بررسي‌ها نشان داده خانواده‌هايي که اعضاي آن با اضافه وزن و چاقي درگيرهستند، تا حدود 37درصد بيشتر از خانواده‌هايي که اعضا وزن طبيعي دارند، ناچارند براي درمان بيماري‌ها هزينه صرف کنند. حالا هم که با شيوع کرونا مشخص شده است، اين بيماري براي افرادي که اضافه وزن دارند، مي‌تواند عوارض بسيار شديدتري را به دنبال داشته باشد. بررسي ها در کشورهاي مختلف نشان مي‌دهد هر چه کودکان از سنين پايين‌تر درگير موضوع اضافه وزن شوند، احتمال اين که براي زماني طولاني‌تر اين مشکل را داشته باشند، بيشتر است.
عوارض بر سلامت روان

در يک بررسي بر اساس 22 مطالعه انجام شده ،محققان انگليسي به اين جمع‌بندي رسيدند که کودکان و نوجوانان مبتلا به چاقي حدود 30 درصد بيشتر از کودکان با وزن در محدوده نرمال، مبتلا به افسردگي مي‌شوند. جداي از موضوع افسردگي البته اضافه‌ وزن و چاقي تاثير مخرب زيادي بر اعتماد به نفس کودکان دارد.

آيا «کوچ» موفق خواهد شد؟
اگر دانش‌آموزي در خانه داشته باشيد، به احتمال زياد عبارت «طرح کوچ» به گوش شما خورده است. عبارت کوچ در اين طرح مخفف کنترل وزن و چاقي دانش‌آموزان است. در اين طرح در مرحله اول با کمک معلمان تربيت بدني قد و وزن دانش‌آموزان و شاخص توده بدني آن ها (BMI) ثبت شده است. اگر شما در خانه دانش‌آموزي داشته باشيد، به احتمال زياد تا به اين جا بايد وزن و قد فرزند خود را براي معلم تربيت بدني او ارسال کرده باشيد. البته جمع‌آوري اطلاعات دانش‌آموزان تنها يکي از مراحل اين طرح است. آن طور که مسئولان آموزش و پرورش گفته‌اند در مرحله بعدي اين طرح قرار است متناسب با شاخص توده بدني هر دانش‌آموز؛ توصيه‌هاي مراقبتي به آن‌ها داده شود. اين توصيه‌ها در قالب بسته‌هاي اطلاعاتي مانند ويدئوهاي آموزشي، عکس‌ها و پوسترهاست. در برنامه شاد و در بخش سرويس‌ها، زيرعنوان تربيت بدني مي‌توانيد اطلاعات بيشتري درباره اين طرح پيدا کنيد. هدف اين طرح براي امسال کاهش 3درصدي ميزان شيوع اضافه وزن و چاقي است. هر چندبه نظر مي‌رسد آموزش و پرورش براي رسيدن به اين هدف، راه سختي در پيش دارد.

10 نکته براي پيشگيري از چاق شدن کودکان در خانه
قبل از هر چيز بايد بدانيد اگر فرزندتان جزو کودکان چاق محسوب مي‌شود يعني در نمودار مربوط به سن و جنس خود، بالاي حد 95درصد قرار مي‌گيرد، ضروري است که از يک متخصص براي مديريت وزن او کمک بگيريد و سر خود به او رژيم ندهيد چرا که محدود کردن غذاي کودکان به منظور کاهش وزن، بايد تحت نظر متخصص انجام شود تا مانع از رشد قدي او نشود اما جداي از اين موضوع، برخي نکات وجود دارد که رعايت آن‌ها مي‌تواند براي تمام اعضاي خانواده مفيد باشد.

اطلاعات خود را افزايش دهيد
در خصوص نيازهاي تغذيه‌اي فرزندتان متناسب با سن او اطلاعات کسب کنيد. با غذاهاي سالم و دستور غذاهايي که مناسب کودکان است، آشنا شويد. جداي از جست‌وجو در اينترنت مي‌توانيد از اطلاعاتي که کانال «کوچ» در اپليکيشن شاد منتشر مي‌کند هم براي اين منظور استفاده کنيد.
ميان‌وعده‌ها را جدي بگيريد
تنقلات و ميان‌وعده‌ها يکي از مواردي است که مي‌تواند نقشي تعيين‌کننده در اضافه وزن اعضاي خانواده داشته باشد. خوراکي‌هايي را که شکر، چربي و نمک بالايي دارند کمتر تهيه کنيد و در عوض سراغ گزينه‌هاي سالم‌تر برويد. جداي از ميوه فصل، مي‌توانيد ميوه خشک، نخودچي (با نمک کم يک گزينه عالي است)، سالادها، ذرت بوداده خانگي، آجيل‌ها يا گزينه‌هايي چون عدسي، سبزيجات آب پز شده چون هويج و گل‌کلم را در برنامه خود بگنجانيد.

همه تحرک داشته باشيد
اگر قرار باشد شما به عنوان بزرگ ترها در خانواده بيشتر بنشينيد، احتمال اين که فرزندتان تحرک کافي داشته باشد، به شدت کاهش پيدا مي‌کند. سعي کنيد حتي شده در آپارتمان و فضايي کوچک هر روز دست کم 15 دقيقه را به انجام حرکات ورزشي اختصاص دهيد.
بي‌خيال سرزنش کردن شويد
تجارب متعدد نشان مي‌دهد سرزنش کودکان بابت اضافه وزن و گفتن اين که بايد جلوي خودشان را بگيرند، نه تنها «هيچ» کمکي به موضوع نمي‌کند که مي‌تواند عوارض رواني مسئله را به شدت افزايش دهد. در عوض استفاده از چنين جملاتي، سعي کنيد وضعيت خانه را به سمتي ببريد که کودکتان تغذيه سالمي داشته باشد و هر روز امکان داشتن فعاليت بدني براي او مهيا شود.
با همسايه‌ها مدارا کنيد
اگر همسايه‌هاي شما کودک دارند، همين امروز با آن ها تماس بگيريد و به آن ها بگوييد که چون دغدغه نسل بعد را داريد، در برخي ساعات سر و صداي ناشي از ورزش از ديد شما هيچ مشکلي ندارد. بگذاريد کودکاني که در همسايگي شما زندگي مي‌کنند، به خصوص اين روزها که در استفاده از فضاهاي سبز و باشگاه‌ها محدوديت‌هايي وجود دارد، دست کم در ساعاتي از روز با خيال راحت در آپارتمان بدوند.
مراقب تبليغات باشيد
تجربه ديگر کشورها نشان مي‌دهد هر چه کودکان کمتر در معرض تبليغات موادغذايي ناسالم باشند، ميزان مصرف اين مواد بين آن ها کاهش پيدا مي‌کند. به واسطه همين موضوع هم برخي کشورها قوانيني براي محدود کردن چنين تبليغاتي دارند. به عنوان مثال در انگليس از امسال پخش تبليغ مواد غذايي داراي شکر، چربي و نمک بالا پيش از ساعت 9 شب از تلويزيون ممنوع شده است. اگر فرزندتان مي‌خواهد فيلم ببيند، از روشي استفاده کنيد که کمتر در معرض تبليغات اين چنيني باشد.
سرگرمي ايجاد کنيد
خوردن تنقلات ارتباط نزديکي با نداشتن سرگرمي دارد. براي سرگرم کردن کودکان سعي کنيد از امکاناتي که در اختيار داريد، با خلاقيت استفاده کنيد. اگر مي‌توانيد فرزندتان را براي ساعاتي به پشت‌بام خانه ببريد تا با نظارت شما، زماني را آن جا صرف کند. هنرهاي دستي و کاردستي را جدي بگيريد. پياده‌روي در ساعات خلوت روز با رعايت پروتکل‌هاي بهداشتي را به عنوان يک گزينه در نظر بگيريد. بازي‌هاي متنوعي براي او ترتيب دهيد: از بازي‌هاي کارتي، روميزي تا نشانه‌گيري و...

با فرزندتان آشپزي کنيد
يکي از روش‌هاي مناسب براي معرفي غذاهاي سالم، درست کردن آن ها با همراهي کودکان است. با کمک فرزندتان سالادهاي گوناگون درست و ذائقه او را با سبزيجات مختلف آشنا کنيد.
نوشيدني‌هاي شيرين را محدود کنيد
اگر عادت به استفاده مرتب از نوشيدني‌هاي شيرين داريد، حتما در پي تغيير اين عادت برآييد. توجه کنيد که استفاده از نوشابه‌هاي به اصطلاح رژيمي مشکل را حل نمي‌کند، چرا که باعث مي‌شود ذائقه کودکان و نوجوانان همچنان با طعم شيرين عادت پيدا کند؛ موضوعي که مي‌تواند مشکلات متعددي را براي آن ها به وجود بياورد.
غذاي اضافه را سر ميز نگذاريد
در هر وعده بعد از اين که افراد غذاي خود را کشيدند، بقيه غذا را کنار و حتي ترجيحا در يخچال بگذاريد. چرا که تجربه نشان مي‌دهد گذاشتن غذاي اضافه سر سفره احتمال پرخوري را افزايش مي‌دهد.