تفریح سگی! خصوصیات یک تفریح سالم چیست؟

خراسان/ به بهانه جمعشدن جمعيتي قابلتوجه براي تماشاي دعواي 2 سگ به عنوان تفريح از خصوصيات يک تفريح سالم گفتيم
«انسانها براي تفريح چه کارها که نميکنن. اين جا گلوگاه در استان مازندران هست و جمعيت قابلتوجهي جمع شدن که دعواي دو تا سگ رو ببينن و بعضيها هم روي اون شرطبندي کنن! سگها قبل از مسابقه و آسيبرسوندن به هم وزن کشي ميشن که تو وزنهاي متناسب با هم مسابقه بدن(تا اين حد عدالت که سگي با سنگين وزنتر از خودش نجنگه). اين تعداد تماشاچي براي اينکه آسيبديدن سگها رو ببينن و لذت ببرن واقعا جاي تعجب داره»، مديرعامل خبرگزاري قوهقضاييه در توئيتي با انتشار چند عکس اين توضيحات را نوشته که در شبکههاي اجتماعي هم پربازديد شد اما سوالي که مطرح ميشود اين است که چرا برخي انسانها به اينگونه رويدادها به عنوان تفريح جذب ميشوند؟
تماشاي خشونت، تفريحي با سابقه!
سابقه تماشاي خشونت و نبرد به عنوان تفريح به دوران باستان باز ميگردد. مشهورترين نمونه آن جنگ گلادياتورها در امپراتوري روم باستان است، جايي که هزاران نفر براي تماشاي نبرد دو گلادياتور که ممکن بود به مرگ يکي يا هر دو حريف منجر شود، در سالنهاي بزرگ جمع ميشدند. اين گونه آرناها( سالنهاي نمايش بزرگ مشابه کلازيوم شهر روم) در تمام شهرهاي بزرگ امپراتوري روم وجود داشته است. بعد از آن ميتوان سابقه جنگ خروسها(خروس جنگي) را در کشور خودمان مثال بزنيم که تا همين چندسال پيش هم رواج داشت.
روش اشتباه براي پاسخ به نياز پرخاشگري
اما سوالي که مطرح ميشود اين است که چرا برخي از انسانها به اين گونه رويدادها جذب ميشوند و به آنها به عنوان تفريح نگاه ميکنند؟ پاسخ در غريزه خشم و پرخاشگري ذاتي انسان است. تماشاي رويدادهاي خشن، به صورت نيابتي نياز پرخاشگري افراد را ارضا ميکند. البته اين گونه از ارضاي نياز، ارضاي نيابتي، روش پختهاي نيست. روش سازندهتر آن ميتواند شرکت در رويدادهاي رقابتي باشد. مسابقات ورزشي رقابتي سالم يا رقابت در المپيادهاي علمي.
ناکامي، مهمترين عامل پرخاشگري
هرچه شرايط زندگي سختتر باشد، نياز به پرخاشگري بيشتر ميشود. مهم ترين دليل پرخاشگري، ناکامي است. پس هرچه افراد ناکامتر باشند نياز آنها به تخليه پرخاشگري بيشتر است. معمولا افرادي که در جامعه دچار ناکامي ميشوند قدرت و ثروت کافي براي نشان دادن واقعي خشم خود را ندارند، معمولا از طبقات محروم جامعه هستند، در نتيجه نياز به چيزي دارند که بتوانند روي آن اعمال قدرت و خشم خود را تخليه کنند. حيوانات يا در قديم بردهها، از در دسترسترين گزينهها هستند زيرا توان دفاع از خود را ندارند. پس تماشاي رويدادهايي مانند جنگ سگها احساس برتري، تسلط و آسودگي در آن ها ايجاد مي کند.
تفريح سالم چيست؟
در مجموع يکي از مهمترين اهداف فعاليتهاي تفريحي، ارضاي نيازهايي است که در زندگي روزمره تامين نميشود. براي همين افرادي که شغل پر استرسي دارند، براي تفريح دنبال فعاليتهاي آرامشبخش مانند رفتن به سواحل دريا هستند و آن ها که زندگي روزمره خالي از هيجان دارند به دنبال فعاليتهاي پرهيجانتر مانند قايقراني در رودخانه خروشان يا بانجي جامپينگ و ... در تعطيلات هستند. حال در همين چارچوب ميتوان تفريح سالم را به صورت فعاليتي که يک نياز طبيعي را به گونهاي پخته و سالم ارضا کند، تعريف کرد. مثلا نياز به پرخاشگري را ميتوان در رقابت ورزشي ارضا کرد يا به صورت تماشاي آزار حيوانات يا به صورت آزار و پرخاشگري کلامي به رهگذران به خصوص زنان. گفته شد که تفريح سالم روشي پخته براي رفع نيازهاست، اما دقيقا چه رفتاري پخته است؟
اولين خصوصيت يک رفتار پخته آسيب نزدن به خود و ديگران براي رفع نياز است. حال چه آسيب واضح مثل وارد کردن صدمه جسمي و روحي به ديگران در همان لحظه يا آسيب بلندمدت مثل آثار مخرب مصرف الکل و دخانيات براي خود فرد.
دومين خصوصيت، رفع واقعي نياز توسط آن رفتار است؛ برخي رفتارها به جاي رفع عطش، انسان را بيشتر تشنه ميکند. مثل اقدام به کتککاري براي رفع پرخاشگري. هرچه بيشتر پرخاشگري نشان بدهيم، نياز به آن کاهش که نمي يابد بلکه به مرور بيشتر هم ميشود. خوردن آب شور براي رفع تشنگي يک رفتار پخته نيست در حالي که تحمل تشنگي در زمان نبود آب آشاميدني بهتر و موثرتر از نوشيدن آب شور است.
سومين خصوصيت، يادگيري است. تفريح پخته باعث يادگيري ميشود. يعني تجربهاي به انسان اضافه ميکند. بازي يک کودک با اسباببازي تجربه لازم براي بزرگ شدن را فراهم ميکند و به او درباره دنياي پيرامون خود آموزش ميدهد. پس عملي مثل غيبت کردن ممکن است باعث رفع نياز کنجکاوي شود اما يادگيري و تجربهاي در آن وجود ندارد. اما ياد گرفتن يک هنر مانند نقاشي، نجاري، سفالگري و ... براي رفع کنجکاوي و نياز به يادگيري انسان عمل و تفريحي سالم محسوب مي شود.
نکته پاياني
شناخت خود و نيازهاي خود و يافتن راهي سالم، پخته و مسئولانه براي رفع آن نيازها در زندگي روزمره و زمانهاي تفريح براي يک زندگي سالم از اهميت اساسي برخوردار است.
نويسنده : دکتر مهدي سودآوري| روان شناس و مدرس دانشگاه