اصالت‌ و‌ زیبایی در پوشش اقوام ایرانی

خراسان/ نگاهي به ويژگي‌هاي اصيل‌ترين لباس‌هاي محلي در طايفه‌هاي مختلف ايران از پوشش کردي و آذري گرفته تا گيلکي و بلوچي
 اقوام مختلف ايراني هر کدام با آداب و رسوم، زبان، لهجه و لباس‌هاي سنتي خاص خود در گوشه و کنار اين سرزمين زندگي مي‌کنند. لباس‌هاي محلي نخستين و يکي از بارزترين وجوه تمايز قوميت‌هاي مختلف ايران است که در اولين نگاه و برخورد جلوه‌گر مي‌شود. اين لباس‌ها معمولاً برگرفته از آداب و رسوم هر منطقه، سليقه مردم آن‌جا، حرفه يا شغل رايج‌شان و با توجه به منابع موجود آن‌جاست. کشور ما به دليل قدمت بالا و گذشته‌اي مملو از فرهنگي غني، از جمله کشورهايي است که در هر نقطه آن، قوميت و فرهنگ منحصر به فردي را مي‌توان ديد. کمتر کشوري را مي‌توان يافت که تجمع انواع مختلفي از اقوام را در عين وحدت ملي داشته باشد و کمتر مللي هم در حفظ لباس‌هاي سنتي خود در مقابل مدرنيته دوام آورده‌اند. در گوشه و کنار ايران زيبا، هنوز اقوامي هستند که لباس سنتي خود را حفظ و به تن کرده و همچنان به زيبايي و قدمت آن مي‌بالند. در پرونده امروز زندگي‌سلام مي‌خواهيم با ويژگي‌هاي اصيل‌ترين لباس‌هاي اقوام مختلف ايران از پوشش کردي و آذري گرفته تا گيلکي و بلوچي آشنا شويم.درضمن اين مطلب درباره پوشش اقوام ايراني است و اگر تقسيم بندي ما بر اساس خطه يا شهر بود بايد به پوشش هايي مثل خراساني هم در آن اشاره مي کرديم.

---

بازار

---

 
ترمه و ابريشم بر تن آذري‌ها
طي سال‌هاي اخير استفاده از لباس‌هاي محلي در زندگي روزمره شهرنشينان آذري کم رنگ‌تر شده ولي همچنان در مراسم‌ و آيين‌هاي مختلف، رنگ و بوي خود را حفظ کرده است و بر تن هموطنان‌مان در اين خطه از کشور خودنمايي مي‌کند. به خصوص روستاييان و عشاير همچنان با همان لباس‌هاي اجدادي خود که نشانه‌اي از شجاعت و دلاوري است، در محل زندگي و مراسم ظاهر مي‌شوند. آذري‌ها در گذشته سه سبک لباس محلي شهري، روستايي و عشايري مي‌پوشيدند. لباس محلي آذري براي زنان و مردان سه بخش سرپوش، تن‌پوش و پاپوش دارد.
زنان چه مي‌پوشند؟ در پوشاک زنان آذري سرپوش، چارقد، پيشاني‌بند، پيراهن و روپوش ديده مي‌شود. به طور کلي لباس‌هاي محلي آذري‌ها، زمينه روشن دارد و در آن‌ها طرح گل ديده مي‌شود و از جنس ترمه و ابريشم است. پيراهن زنان، بلند با يقه گرد و چين‌دار است و چارقد يا روسري آن‌ها اندازه بزرگي دارد. به پيراهن يقه گرد کوينک، به دامن بلند، تومان و به کتي که با مخمل يا ترمه دوخته مي‌شود، يل مي‌گويند. جليقه و شليته هم جزو بخش زنانه لباس محلي آذري‌ ها به‌حساب مي‌آيد.
مردان چه مي‌پوشند؟ به لباس محلي مردان دوزملي آرغاليخ مي‌گفته‌اند. لباس مردانه شامل شلواري‌ است که از بالا گشاد و در ساق پا تنگ مي‌شود. نيم‌تنه آن‌ها از کمر به پايين، شبيه دامن مي‌شود اما آن‌چه در اين نوع پوشش تنوع زيادي دارد، کلاه مردان است که مدل‌ و سبک‌هاي متفاوتي دارد و افراد بر اساس کارايي و سليقه، از بين‌شان چندين گزينه براي انتخاب دارند.

کلاه، شال ‌و مليله‌دوزي در لباس کردي
پژوهشگران و باستان‌شناسان موارد مشابهي بين لباس سربازان و سرداران ما در نقش‌برجسته‌هاي دوره هخامنشي و لباس کردي پيدا کرده‌اند که قدمت اين لباس سنتي را نشان مي‌دهد. پيش از ورود پارچه و کفش‌هاي خارجي به کردستان، بيشتر پارچه‌ها و پاي‌افزار مورد نياز توسط بافندگان و دوزندگان محلي، بافته و ساخته مي‌شد. لباس هاي کردي از قسمت‌هاي مختلفي تشکيل مي‌شود که هر قسمت کاربردي بجا دارد.
زنان چه مي‌پوشند؟ لباس زنانه‌ کردي هم معمولا رنگ‌هاي خيلي شادي دارد. آن‌ها حتي در مراسم عزاداري لباس مشکي به‌تن نمي‌کنند. اين لباس‌ها از جنس تور، حرير، ساتن و مخمل دوخته مي‌شوند. پارچه‌ها با انواع سنگ‌دوزي، سرمه‌دوزي، پولک‌دوزي، منجوق‌دوزي و مليله‌دوزي تزيين مي‌شوند که زيبايي‌شان را بيشتر از هر نوع لباس ديگري به چشم مي‌آورد. همچنين آن‌ها روي پيراهن، نيم‌تنه‌ مي‌پوشند و دور کمرشان شال مي‌بندند. روسري يا دستار آنان معمولا مليله‌دوزي شده اما ممکن است به‌جاي آن کلاو يا کلاه سر کنند. يک ريسه نيم پهلوي يا قطاره از کلاو آويزان و با هم روي سر محکم مي‌شود. شلوار يا درپه در اين نوع لباس محلي روي ساق‌ها آزاد و روي مچ پا تنگ مي‌شود.
مردان چه مي‌پوشند؟ اغلب مردان شلواري گشاد به نام «پاتول» مي‌پوشند. نيم تنه‌هاي مختلفي به نام‌هاي چوخه و ملکي به تن مي‌کنند. بر سرخود پارچه‌اي به نام دستار مي‌پيچند يا کلاهي به نام «پيچ وکلاو» با نقش و نگارهايي زيبا بر سر مي‌گذارند.

پيراهن‌هاي بلند و ساده در لباس‌هاي ترکمني
ترکمن‌هاي ايران در استان گلستان و بخشي در خراسان‌شمالي، در دشت ترکمن صحرا و ... سکونت دارند. بيشتر اين مردمان هنوز هم سنت‌پوشيدن لباس‌هاي آبا و اجدادي خود را از ياد نبرده‌اند و بيشتر از هر لباس ديگري با پوشش محلي‌شان در کوچه و خيابان‌ها حاضر مي‌شوند.
زنان چه مي‌پوشند؟ پوشش بانوان ترکمني عبارت است از کلاهکي بزرگ و استوانه‌اي شکل، پيراهني بلند و ساده که اغلب به رنگ زرشکي، بنفش و قرمز است، شلواري که دم پاي آن تنگ و از پارچه‌اي مرغوب و ميان ساق آن گشاد و از کرباس سفيد است، قبايي بلند از جنس ابريشم که روي يقه، مچ و حاشيه‌هاي ديگر آن را سوزن‌دوزي مي‌کنند.
مردان چه مي‌پوشند؟ پيراهن بلندي که تا زير زانو مي‌رسد و «دون» نام دارد، بخش اصلي لباس مردان ترکمن است. شلوار مردانه که گشاد است «بالاق» ناميده مي‌شود. مردان ترکمن دو نوع بالاپوش دارند به نام‌هاي «چاکمن» که از پشم شتر بافته مي‌شود و «ايچمک» که در زمستان استفاده و از پوست گوسفند دوخته مي‌شود. «کونيک» که پيراهن آستين بلند بي‌يقه‌‌اي است، از ديگر اجزاي لباس مردان ترکمن است. آن‌ها همچنين دو نوع کلاه دارند به نام هاي «بوريک» يا همان عرق‌چين که با سوزن‌دوزي تزيين شده و «تلپک» که کلاه پوستي با پشم‌هاي بلند است.

رنگ طبيعت بر تن پوش‌هاي گيلکي
زيبايي و سرزندگي خطه شمال کشور در طراحي و نوع پوشش مردم اين منطقه بي‌تاثير نبوده  ولباس‌هاي شاد و رنگارنگ مردان و زنان گيلک، مويد همين ادعاست.
زنان چه مي‌پوشند؟ لباس زنان شرق گيلان مشهور به لباس «قاسم آبادي» شامل يک روسري زيرين به نام منديل است که به جاي آن از کلاه هم استفاده و با تعداد زيادي سکه در قسمت پيشاني تزيين مي‌شود. پيراهن لباس قاسم‌آبادي تفاوت خاصي با پيراهن‌هاي نقاط مختلف گيلان دارد و يکي از محبوب ترين‌ها در اين حوزه است. دامن آن هم از پارچه ساده يا گل‌دار که روي آن با فرم استانداردي نواردوزي شده، تشکيل مي‌شود. لباس زنان غرب گيلان «تالشي» و لباس زنان مرکزي گيلان با عنوان «رسوخي» معروف است. از ساير لباس هاي اين خطه مي‌توان از لَچَک، چادر شب، الجاقبا و شليته نام برد. البته دامن‌هاي پرچين و جليقه‌هايي که با پولک‌دوزي تزيين شده‌اند، در انواع لباس گيلکي مشترک است. اين دامن‌ها با ظريف‌کاري، سوزن‌دوزي و منجوق‌دوزي تزيين مي‌شوند.
مردان چه مي‌پوشند؟ رنگ در لباس مردان گيلک کمتر از لباس زنان حضور دارد و جليقه، کت و شلوار چروداري(که در غرب گيلان دم‌پايي تنگ و در شرق دم‌پايي راسته دارد)، قدک و کلاه از بخش‌هاي اصلي لباس مردان اين خطه است.

لباس بلوچي، گران‌ترين لباس محلي ايراني با طرفداران جهاني
لباس زنان بلوچ بيشتر از مردان بلوچستان شهرت دارد. اين لباس‌ها يکي از گران‌ترين پوشاک سنتي ايران است و سوزن دوزي لباس‌هاي زنانه بلوچ شهرتي جهاني دارد. به‌ويژه لباس زنان، از طرح‌هاي اصيل ايراني الهام گرفته و محدود به يک رنگ خاص نيست. بعضي از محققان سوزن‌دوزي سيستان و بلوچستان را شبيه نقش سنگ‌نگاره‌هاي تاريخي مي‌دانند.
زنان چه مي‌پوشند؟ لباس بلوچي زنانه به رنگ‌هاي شاد و متنوع دوخته مي‌شود و سوزن‌دوزي هنرمندانه‌اي دارد. البته ارزشمندي و قيمت بالاي لباس بلوچي فقط به‌خاطر سوزن‌دوزي نيست؛ الياف ابريشمي که در بافت لباس به‌کار مي‌رود، ارزشش را چند برابر کرده است. زنان بلوچ همچنين چادري به‌نام دولاق دارند، روبنده، کلاه، دستمال يا چارقد هم براي پوشاندن سر به‌کار مي‌برند. قبا، جليقه، دامن گشادي به اسم تمبو و پيراهني بلند که از دو طرف چاک دارد، کامل‌کننده‌ لباس آن هاست. بخش ديگر لباس بلوچي، سوزن‌دوزي‌ است که از پا تا زير زانو را مي‌پوشاند و اسمش چاقچور است. سرپوش زنان جوان به رنگ‌هاي شاد است و زنان مسن‌تر رنگ تيره را براي سرپوش ترجيح مي‌دهند.
مردان چه مي‌پوشند؟ لباس بلوچي مردانه اغلب سفيد است و شامل شلواري‌ است گشاد در کنار پيراهني بلند، عرقچين و دستاري که دور سر مي‌پيچند. لنگي هم به نام پتو دور خودشان مي‌پيچند.

 
حفظ اصالت لباس محلي در سيستان 
مردم سيستان جزو معدود اقوامي هستند که هنوز اصالت لباس‌هايشان را حفظ کرده و در پوشيدن لباس هاي مخصوص قوم خود بسيار متعهد هستند. اگر به سيستان سفر کنيد، کمتر کسي را مي‌بينيد که لباس غير محلي به تن کرده باشد. اين قوم حتي در سفر خود به شهرهاي مختلف هم از پوشيدن لباس‌هاي محلي و زيباي خود دست نمي‌کشند و شما آن‌ها را در شهرهاي مختلف ديده و از ظاهرشان تشخيص داده‌ايد که اهل کدام خطه از کشورمان هستند.
زنان چه مي‌پوشند؟ لباس محلي زنان سيستاني شامل پيراهن تاجيک با سجافي مزين به گلدوزي، شلواري به نام کوتَنَه و پيراهن دو گريبانه است همچنين جليقه، کتي کوتاه که با نوار تزيين مي‌شود، لچک يا دستمال سر، سرپوش يا چارقد، روبند و تنبان از ساير لباس هاي زنان اين بخش از کشور است.
مردان چه مي‌پوشند؟ لباس محلي مردان سيستان شامل پيراهن چل تريز، پيراهن گشاد و پرچيني که قد آن تا ميان ساق پا مي‌رسد، پيراهن برچاک، پيراهني بلند و گشاد تا پايين زانو که درقسمت پايين دامن گشادتر است و شلوار پرچيني است که ليف‌هاي برگردان دارد و از دو ساق و يک ميان ساق فراخ تشکيل شده‌ است.

تاثير سن و موقعيت‌اجتماعي بر پوشش‌هاي لري
لباس مردمان بختياري و غيور مردان لر، نشانه‌اي از مردانگي و غيرت مثال زدني آن‌هاست. مردمان بختياري حتي در مناطق شهري هنوز هم از لباس‌هاي ديرينه خود استفاده مي‌کنند و اين پوشش را افتخاري براي خود مي‌دانند. اقوام عشاير بختياري و قشقايي عمدتا در جنوب غربي ايران زندگي مي‌کنند.
زنان چه مي‌پوشند؟ عواملي مانند آب‌وهوا، محيط، منطقه و سن‌وسال بر طراحي و رنگ لباس زنان بختياري اثرگذار است. زنان جوان‌تر لباس‌هاي روشن و رنگي به تن و زنان مسن معمولا از رنگ‌هاي تيره استفاده مي‌کنند. يکي از لباس هاي محلي زنان بختياري،‌ مينا، روسري مستطيل بزرگي از جنس حرير است. لچک هم کلاهي است که زير مينا به سر گذاشته و با سکه و مرواريد و ...تزيين مي‌شود. جومه، پيراهني است که زير آن شولاقري که دامن پرچين بلندي است، پوشيده مي‌شود و جليقه‌اي از جنس مخمل، کامل‌کننده‌ اين پوشش زيبا و رويايي است.
مردان چه مي‌پوشند؟ لباس مردان بختياري شامل شلواري بسيار گشاد، کلاه نمدي و بالاپوشي به نام چوقاست که از پشم گوسفند بافته مي‌شود. زير چوقا کت و پيراهن به تن مي‌کنند که جنس و رنگ کت و پيراهن به سن و موقعيت اجتماعي افراد بستگي دارد.

لباس عرب هاي خونگرم ايراني
لباس محلي مردم خوزستان در جنوب کشورمان و استان خوزستان به دليل گرماي طاقت فرساي هوا، پوششي متفاوت از ديگر مناطق است.
زنان چه مي‌پوشند؟ پوشش زنان عبايه يا همان عبا، چادري مشکي رنگ و آزاد است که در دو طرف آن دو بريدگي آستين مانند وجود دارد و روسري بزرگي به نام شيله با جنسي نازک و ابريشم گونه است. چِلاب هم گيره‌اي نقره‌اي رنگ يا طلايي است که براي مهار کردن شيله روي سر از آن استفاده مي‌شود. همچنين عُصابه، پارچه‌اي سياه رنگ است که اغلب زنان ميان سال به دور سر خود مي‌بندند.
مردان چه مي پوشند؟ مردان خوزستاني لباسي بلند و غالبا سفيد رنگ به نام دشداشه( يقه دار و بي يقه) که تا مچ پاها کشيده مي‌شود، به تن مي‌کنند. لباسي نخي از جنس پشم به نام خاچيه يا بشت هم در پوشش مردم اين خطه از کشورمان مرسوم است که روي دشداشه مي‌پوشند. اين روپوش که يقه دوزي‌هاي زيبايي دارد، در بين مردان مرسوم بوده و به رنگ‌هاي مختلفي ديده مي‌شود. آنان همچنين براي حفاظت از سر و گردن و صورت، پارچه اي بلند به نام «چفيه» روي سر خود مي‌اندازند. چفيه در رنگ‌هاي سفيد و سياه و سفيد و سبز رنگ است. حلقه نخي بافته شده و ضخيم به نام عقال روي چفيه و سر قرار مي‌گيرد و نگه دارنده آن روي سر است.

 
منابع اين پرونده: مهر، بيتوته، الي‌گشت، ويکي‌پديا، برترين‌ها 

نويسنده : نسيم سهيلي | روزنامه‌نگار

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar