عقد و نکاح در حرم امام رضا (ع) سنتی به قدمت ۵ قرن

اسناد ازدواج در حرم با قدمت ۵ قرن

اين اتفاق مبارک طبق اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوي قدمتي بيش از ۵ قرن دارد و البته سابقه ازدواج در حرم بيش از اين‌ها است، اما اسناد موجود براي ۵۰۰ سال اخير است.

عقدنامه‌هاي قديمي، بيان کننده اصالت‌هاي فرهنگي و سبک زندگي گذشتگان و همچنين ريشه‌هاي آداب و رسوم يک فرهنگ است که مي‌تواند بازگو‌کننده زمينه‌هاي علمي و مذهبي و شيوه‌هاي امرار و معاش و زندگاني مردمان قديم براي نسل‌هاي جديد باشد.

خطبه عقدي که سال ۴۵۲ سال پيش جاري شد

قديمي‌ترين قباله‌‌ ازدواجي که در اين مرکز موجود است را متعلق به دوران صفويه مي‌داند که مربوط به عقدنامه حمزه ميرزاي صفوي؛ پسر شاه محمد خدابنده و برادر بزرگ شاه ‌عباس صفوي است.

يکي از قديمي‌ترين عقد‌نامه‌هاي حرم امام رضا (ع)

تاريخ عقد در اين قباله، روز چهارم ماه دوم سال ۹۹۰ هجري قمري ثبت و خطبه عقد توسط شيخ بهاءالدين محمد عاملي جاري شده است.

معروف‌ترين سند ازدواج موجود در مرکز اسناد آستان

سند ازدواج گوهرشاد سلطان‌بيگم دختر سلطان شاهرخ افشار، سومين شاه سلسلۀ افشاريه با امير محمدخان يکي از قديمي‌ترين و مشهورترين عقدنامه‌هاي اين مرکز است. اين قباله به شکل لوله‌اي، سرشار از آرايه‌هاي ادبي و نثري دشوار است که در هنرهايي نظير خطاطي،‌ نقاشي و تذهيب نيز جلوه‌گري مي‌کند.

سند ازدواج گوهرشاد سلطان‌بيگم دختر سلطان شاهرخ افشار

تاريخ عقد در اين سند ۱۱۹۵ هجري قمري ذکر شده است و مهريۀ عروس در اين سند، پنج هزار تومان نقد فضي تبريزي و جواهرآلات به ميزان هزار تومان قيد شده است.

بيان احاديث نبوي در قباله ملاباشي آستان قدس

قباله نکاح آقا محمدشريف‌خان، متولي و ملاباشي آستان قدس با سلطان خانم، دختر بيگلَر بيگي با مهريه ۵۰۰ درهم در سال ۱۱۷۷ دوره افشاريه از ديگر اسناد ازدواج موجود در آستان قدس رضوي است که در ابتداي آن، مقدمه‌اي در اهميت سُنتِ حسنه و نَبَوي ازدواج و روايات مربوط به آن بيان شده است.

سند نکاح آقا محمدشريف‌خان، متولي و ملاباشي آستان قدس

عقدنامه‌هايي مزين به هنرهاي اصيل ايراني

مجموعۀ ارزشمندي از قديمي‌ترين عقدنامه‌هاي تاريخي مربوط به دوره‌هاي افشاريه، قاجار و پهلوي در مرکز اسناد آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود که ضمن ارزش تاريخي، به شيوۀ هنرمندانه‌اي صفحه‌آرايي و تزيين شده است.

برخي عقدنامه‌ها مرتبط با طبقه‌هاي اجتماعي مختلف است که به انواع تزئينات هنري منقش شده است؛ همچنين برخي اسناد با سرلوح گنبدي، سرلوح با طرح نيم‌ترنج کتيبه و شمسه تزئين شده که از جمله اسناد نفيس در اين زمينه، متعلق به ازدواج دختر مؤتمن الملک فرزند ميرزانصرالله خان نائيني مشيرالدوله است.

نگه‌داري عقد‌نامه‌هاي تاريخي از اقشار مختلف مردم در مرکز اسناد آستان قدس

مجموعه‌اي از عقدنامه‌ها مربوط به اقشار مختلف مردم شامل جوامع شهري و روستايي و طبقات مختلف اجتماعي اعم از علما و روحانيون، درباريان و ديوانيان، تجار، اطبا و کسبه از مناطق مختلف شامل خراسان، تهران، اصفهان، يزد و شيراز در اين مرکز نگهداري مي‌شود که به سه زبان فارسي، عربي و ترکي است.

نمونه‌اي از عقد‌نامه‌هاي موجود در آستان قدس با تزئينات هنري

بيشتر عقدنامه‌ها تک‌برگي و برخي دفترچه‌اي و داراي جلد هستند و ابعاد متنوعي دارند. تعداد سطرهاي آن‌ها نيز براساس شکل، سبک نگارش و تنظيم و اين‌که مربوط به طبقات پايين جامعه يا بزرگان باشد، متفاوت است.

به گزارش فارس از ديگر اسناد تاريخي مربوط به ازدواج که در مرکز اسناد آستان قدس رضوي نگه داري مي‌شود کتاب‌ها و نسخ خطي با موضوع ازدواج آسماني امام علي (ع) با حضرت زهرا (س) است.

کتاب «مناقب مرتضوي» با قدمت ۴۰۰ سال درباره موضوع ازدواج امام علي (ع) و حضرت زهرا (س)

در اين ميان يکي از نسخه‌هاي خطي نفيس که به بحث ازدواج حضرت علي (ع) با حضرت فاطمه (س) پرداخته و در گنجينه رضوي نگهداري مي شود، کتاب «مناقب مرتضوي» تأليف محمد صالح بن عبدالله حسيني ترمذي متخلص به کشفي، منشي و خوشنويس و شاعر از عرفاي سلسله قادريه است. اين اثر مشتمل بر۱۲ باب عنوان است که در بيان فضائل و مناقب حضرت علي (ع) نگارش شده است.

آيات و روايات وارده در شأن و مفاخر آن بزرگوار، فضائل و مناقب، ازدواج با حضرت فاطمه (س)، در بيان علم و کشف، معجزات و کرامات، زهد، سخاوت، شجاعت، فراست و کياست، خلافت، شهادت از ابواب اين اثر است که به ذکر فضائل امام علي (ع) در ابعاد مختلف شخصيت ايشان پرداخته است.

اين اثر که به خط نستعليق توسط جهانشاه بن بابا گنجلو در تاريخ ۱۰۷۸ هـ.ق به رشته کتابت درآمده، توسط فاضل‌خان در تاريخ ۱۳۶۳ وقف آستان قدس رضوي شده است.

بيان فضيلت ازدواج و آداب و سنن معصومين (ع) در حلية المتقين علامه مجلسي

کتاب «حليۀ المتقين» تأليف محمدباقر علامه مجلسي (متوفي ۱۱۱۱ هـ. ق) نيز نسخه خطي نفيس ديگر موجود در گنجينه رضوي است که بخشي از آن به فضيلت ازدواج پرداخته است. اين اثر مشتمل بر ۱۴ باب و خاتمه است که به بيان آداب و سنن از حضرات معصومين (ع) پرداخته است.

صفحه اول نسخه اصلي کتاب حلية‌المتقين علامه مجلسي

محمدحسن پازوکي اين اثر را جمادي الثاني ۱۲۶۲ به خط نستعليق نگاشته است. نسخه خطي حليه المتقين توسط بانو منصوره پازوکي وقف اين آستان شده و در تاريخ تيرماه ۱۳۶۲ توسط سيداحمد قوام هاشمي به آستان قدس رضوي تحويل داده شده است.

رساله فاطميه اثري مربوط به قرن ۱۳ که از ازدواج امام علي (ع) و حضرت زهرا سخن گفته است

«رساله فاطميه» از محمدامين بن محمدتقي خراساني اثر نفيس ديگري است که از ازدواج حضرت فاطمه (س) با اميرالمؤمنين سخن گفته و مؤلف آن را به درخواست دوستش حاجي قاسم نگاشته است.

اين کتاب مشتمل بر مقدمه و ۸ باب و خاتمه به بيان فضائل و مناقب و معجزات و مکارم اخلاق حضرت فاطمه زهرا (س) از آفرينش نوراني آن بزرگوار تا شهادت ايشان اشاره دارد. اثر مذکور که در قرن ۱۳ به‌خط نستعليق کتابت شده در فروردين ماه ۱۳۶۳ توسط حسين توکلي مقدم وقف آستان مقدس رضوي شده است.