همسریابی سنتی؛ با پیدا و پنهان اپلیکیشن همدم آشنا شوید

 بيست و يکم تير ماه بود که اپليکيشن همدم با حضور محمدباقر قاليباف، رئيس مجلس شوراي اسلامي، و حجت‌الاسلام قمي، رئيس سازمان تبليغاتي اسلامي، رونمايي شد. اين اپليکيشن توسط موسسه فرهنگي رسانه‌اي تبيان طراحي شده و قرار است با همسريابي و مشاوره‌هاي ازدواج به جوانان کمک کند. پس از رونمايي بود که رويکرد‌هاي مختلف افراد نسبت به آن مشخص شد.

برخي آن را کمک کننده دانستند و معتقد بودند که در عصر حاضر که همه چيز به سمت تکنولوژي و ديجيتالي شدن مي‌رود ميتوان از ابزار‌هاي اين چنيني براي همسريابي استفاده کرد و مخالفان نيز به همسريابي به کمک هوش مصنوعي انتقاد داشتند و آن را شيوه مناسبي نمي‌دانستند.

رد يا پذيرش همدم توسط جامعه ايران

از منظر جامعه شناختي به ورود اين برنامه به فضاي انتخاب همسر نگاه مي‌کنيم. اگر اين شيوه همسرگزيني بخواهد در جامعه ايران جاي خود را باز کند؛ اول بايد ديد که اصلا جامعه مي‌تواند پذيراي چنين ابزاري باشد يا نه؟ مثلا جامعه‌اي که تابه‌حال براي انتخاب همسر از درِ روابط انساني فيزيکي و حقيقي وارد مي‌شده آيا الان مي‌تواند براي اين امر از ابزار‌هاي مجازي استفاده کند؟

پدرام کاويان، مدير گروه جمعيت انديشکده ايتان (شبکه کانون‌هاي تفکر ايران)، در گفتگو با خبرنگار اجتماعي خبرگزاري دانشجو در اين رابطه مي‌گويد: «به دليل شرايط جديدي که در جامعه به وجود آمده ما به چنين برنامه‌اي نياز داشتيم؛ هرچند اگر عموم جامعه به آن استقبال نشان ندهند. جامعه ايران متکثر است و بخشي از آن واقعا مسئله همسان گزيني دارد.

بخصوص بعد از رواج سريع شهرنشيني در ايران که از دهه ۷۰ شروع شد و نسبت شهرنشيني ما از زير ۳۰ درصد به بالاي ۷۰-۸۰ درصد رسيده است. امروزه ارتباطات سنتي گسسته شده و افراد، زياد با هم در تعامل نيستند. متعاقب آن خانواده‌هايي که جوان در آستانه ازدواج دارند خيلي با خويشاوندان، آشنايان و دوستان ارتباطاتشان صميمانه و قوي نيست.

بعضا خانواده‌هايي هستند که در شهر محل سکونتشان هيچ خويشاوند، دوست و آشنايي ندارند. اين پليکيشن مخاطب اين افراد قرار مي‌گيرد. در واقع حتي اگر فرهنگش ايجاد نشده باشد بايد تلاش شود که اين فرهنگ حاکم گردد تا کسي که هيچگونه دسترسي ندارد که به شيوه سنتي براي ازدواج معرفي شود؛ از چنين امکاناتي استفاده کند.»

کاويان با بيان اينکه تجرد دختران روستايي به دليل پديده مهاجرت مردانه از روستا يک مسئله مهم است؛ افزود: «اين يکي از مسائلي است که با آن روبرو هستيم و راه حل ديگري برايش متصور نيستيم. خيلي از اين دختران با کمالات، هنرمند و بعضا تحصيل کرده هستند. دختراني که در روستا تجربه زيسته قابل اتکايي داشته‌اند؛ اما به دليل پديده مهاجرت مردانه، ديگر دسترسي اجتماعي به اين دختران وجود ندارد. خانواده دختر هم نميتواند اين معضل را توي روستا حل کند؛ چون پسري نيست. حالا اين دختران ميتوانند مخاطب برنامه همدم قرار بگيرند.

در حالت سنتي هم تقريبا همين شيوه حاکم است. خانواده دختر عنوان مي‌کنند که دختر ما آماده ازدواج است؛ اگر مورد خوب و مناسبي مي‌شناسيد، ميتوانيد معرفي کنيد. حالا يک وقت اين به صورت سنتي مطرح ميشود؛ يک وقت هم فرد وارد فضاي جديدي مثل برنامه اندرويد مي‌شود و از اين امکان بهره مند مي‌گردد. کسي که دسترسي ندارد نبايد محکوم شود به محروميت؛ جامعه بايد کمک کند که اين محروميتش با روش‌هاي نو مرتفع گردد.»

با وجود اين بايد خاطر نشان کرد که اين مسئله نيازمند پژوهش و تحقيق از طرف مسئولان اين اپليکيشن است. بايد با مردم کف جامعه گفتگو شود، شيوه‌هاي مورد پسند مردم و روش‌هايي که مردم نسبت به آن‌ها اقبال بيشتري دارند شناسايي گردد.

قبل از آن که بخواهيم استفاده از اين برنامه را به روستائيان پيشنهاد دهيم بايد بررسي شود آيا پدران و مادران جوانان که عموما تحصيلات آکادميک ندارند و در فضاي کوچک و بسته روستا زندگي مي‌کنند؛ حاضرند که فرزندانشان از طريق يک پلتفرم، همسريابي کنند؟ از طرف ديگر تبيان ميتواند براي همسان گزيني راه‌هاي ديگري که با جامعه سنتي همخواني بيشتري داشته باشد هم مدنظر قرار دهد و به جوانان کمک کند.

ملاک‌هاي ازدواج تحت تاثير الگوريتم‌ها

ما در ادوار مختلف در مدل ازدواج و تشکيل خانواده شاهد تحول بوده ايم. مي‌توان گفت هر مدل جديدي هم ممکن است پيامد‌هاي خاص خود را داشته باشد؛ مثلا نگرش ها، سبک زندگي و فرهنگ جديدي را توليد نمايد؛ بنابراين رواج همسان گزيني از طريق اپليکشين هم مي‌تواند پيامد‌هايي به دنبال داشته باشد. ضمن اينکه همدم از طرف نهاد‌هاي حاکميتي به رسميت شناخته شده است و جامعه به طور ويژه‌اي از آن تاثير خواهد پذيرفت.

اين کارشناس مسائل اجتماعي در اين مورد مي‌گويد: «اين مسئله به الگوريتم‌هاي مورد استفاده در اين اپليکيشن بر مي‌گردد. الگوريتم‌هاي اشتباه هم خودِ اين روش را به اشتباه مي‌اندازد؛ هم فرايند ازدواج کل جامعه را. بايد دقت داشت که از چه الگوريتمي براي گردآوري اطلاعات استفاده مي‌شود. مثلا اگر توي آن الگوريتم ما فقط به يک سري خصيصه ظاهري يا جسمي افراد اکتفا کنيم؛ خود به خود داريم يک شابلون يا قالب طراحي کرده و به جامعه عرضه مي‌کنيم.

اينگونه آن کسي که شيوه‌اي غير از همسان گزيني همدم را انتخاب مي‌کند نيز از اين الگو استفاده خواهد کرد. انگار که به او مي‌گوييم بيا اين خصايص را در نظربگير؛ مثلا بيا فقط ويژگي‌هاي ظاهري را در نظر بگير و ويژگي‌هاي اخلاقي را در اولويت دومت بگذار.

در نتيجه اين تاثير منفي را ميتواند داشته باشد. اين برمي‌گردد به اينکه ما چقدر مي‌توانيم کمک کنيم که اين الگوريتم اصلاح شود و به الگو‌هاي جهت داري که ممکن است زيست امروز جامعه را ناخواسته تحت تاثير منفي خودش قرار بدهد؛ اکتفا نشود. در نتيجه اين برنامه بايد مدام بازنگري شود و اين الگوريتم دريافت خصايص و ويژگي‌هاي مد نظر افراد به رفتار حاکم بر جامعه نزديکتر شود.

مثلا اگر براي جامعه مقوله خوش اخلاقي اهميت دارد ما بايد اين را توي الگوريتم انتخاب زوجين بگذاريم؛ که زوجين آن چه را که خودشان مي‌خواهند در اين مسير انتخاب کنند و آن چيزي که هستند را بارگذاري کنند؛ نه يک قالب و شابلون خيلي فروکاسته شده، تقليل يافته وظاهرگرايانه‌اي که اپليکيشن عرضه مي‌کند.»

نگاه فروشگاهي ممنوع

يکي از هشدار‌هايي که بايد به مخاطبان اين پلتفرم داد اين است که به اين برنامه به چشم يک فروشگاه نگاه نکنند؛ که هر مدلي با هر ويژگي که دلشان مي‌خواهد را مي‌توانند سفارش بدهند و عينا همان را تحويل بگيرند. نبايد با خودشان بگويند حالا که اين ابزار در اختيارمان قرار داده شده پس من بر هر ملاکي که دلم مي‌خواهد پافشاري کنم و از هيچ يک کوتاه نيايم.

گاهي ممکن است ملاک‌ها اشتباه يا سختگيرانه باشند، اما کاربران از اپليکيشن انتظار معرفي انواع و اقسام گزينه‌ها را دارند و در انتظار گزينه مطلوب و البته اشتباه خود خواهند ماند. وي معتقد است: «بايد در کنار اين الگوريتم و پروتکلي که بر انتخاب افراد حاکم است؛ يک سري آگاهي بخشي‌هايي ارائه شود.

کاربران بايد بفهمند که ملاک‌هايي که دارند به طور عمومي مورد تاييد مشاوران ازدواج هست يا نه. بهتر است روي چه ملاک‌هايي تمرکز شود. اين برميگردد به اينکه برنامه چقدر پروتکل و الگوريتم دريافت و پرداخت خصايص انساني را درست، مطابق با نظر کارشناسي و نزديک به واقعيت موجود توي جامعه سنتي لحاظ مي‌کند.»

همدم براي همه نيست

هشدار دوم اين است که قرار نيست همه جوانان مخاطب همدم باشند. کاويان با بيان اينکه اين برنامه مخاطب خاص خودش را دارد و يک نسخه عام براي کل جامعه نيست؛ افزود: «قطعا جواناني که به ازدواج سنتي دسترسي دارند؛ اصلا نبايد براي انتخاب همسر سمت اين برنامه بروند.

کساني که دسترسي عادي و عمومي به همسان يابي ندارند و دسترسي‌هاي سنتي شان کاملا قطع شده است مخاطبين اين برنامه اند. حتي اگر طراحانش ادعا کنند اين برنامه براي همه است؛ اين ادعاي غلطي خواهد بود. من خودم به عنوان کسي که مطالعات جامعه شناختي دارد به ضرس قاطع ميگويم مخاطب همدم همه جوانان نيستند.

کساني که به شيوه سنتي دسترسي دارند به هيچ وجه براي انتخاب همسر وارد اين برنامه نشوند؛ مگراينکه به شيوه سنتي اقدام کردند و بعد از چندين سعي و تلاش به نتيجه نرسيدند؛ حالا ميتوانند اين مسير را انتخاب کنند. مثلا خانمي ملاک‌هايي دارد که از ۱۰-۲۰ خواستگاري که داشته هيچکدام با ملاک هايش مطابقت نداشته اند او بيايد و در اين برنامه شانسش را امتحان کند.»

تصميم را به هوش مصنوعي نسپاريد

از نظر وي هشدار سومي که کاربران بايد به آن توجه داشته باشند اين است که اين برنامه فقط آن‌ها را تا آستانه و درب خانه‌ي يک گزينه مي‌رساند و اين به معناي تاييد يک گزينه براي ازدواج نيست: «حال که داريم به اين روش پيش مي‌رويم بايد مواردي را در نظر بگيريم؛ اين نوع همسان گزيني در فضاي وب حدود ۶ سال پيش شروع شده بود و حالا يک نهاد حاکميتي آمده و به اين روش رسميت داده است. اين مسير ممکن است انتخاب همسر را بيش از اين ديجيتالي کند.

مخاطبان اين فضا بايد حواسشان باشد که در نهايت به آن شيوه‌هاي انسانيِ سنتي با گزينه مواجه شوند و کاري به آن خصايصي که اپليکيشن ارائه مي‌دهد نداشته باشند. خودشان به نتيجه برسند که به درد هم مي‌خورند يا نه.

حتي اگر پيچيده‌ترين برنامه‌هاي کامپيوتري نوشته شود و تست‌هاي شخصيت خيلي پيچيده بيايد و بگويد که مثلا کيس a ۱ در پسران، با کيس b ۲ در دختران قطعا مي‌توانند با هم تشکيل خانواده بدهند؛ اين کار خطا است و اين دو کيس بايد از نظر عاطفي و عقلي و ... يکديگر را بسنجند، با تصميم شخصي خودشان انتخاب کنند و آن تصميم را هرگز به هوش مصنوعي نسپارند.»

يکي از انتقاداتي که از طرف کاربران به اين برنامه وارد شده است مسئله دريافت هزينه بابت معرفي گزينه‌ها است. تا پنج گزينه به طور رايگان به کاربران معرفي ميگردد و پس از آن بايد بسته‌هاي ۱۰ تايي تا ۳۰ تايي را خريداري کنند و براي هر کدام از اين دسته‌ها هم بايد از ۱۰ هزار تومان تا ۹۶ هزار تومان پول بپردازند. پس از اين انتقاد پاسخي که از طرف مسئولين برنامه داده شد اين بود که اين کار جهت جلوگيري از سختگيري و تنوع طلبي است.

با توجه به اينکه درسال جاري ۳۶۱ ميليارد بودجه به سازمان تبليغات اسلامي تعلق گرفته است و موسسه تبيان نيز زير نظر اين سازمان مشغول به فعاليت است؛ پس ميتوان گفت بودجه اين برنامه از طريق دولت تامين شده و دريافت هزينه از کاربران نيز بودجه مضاعفي به حساب مي‌آيد؛ خوب است که شفاف سازي‌هاي مالي از طرف مسئولان اين مجموعه صورت بگيرد. مسئله ديگري که خوب است مورد توجه قرار بگيرد اين است که اطلاعات دريافتي کاربران از طريق سازمان ثبت احوال استعلام و راستي آزمايي شود.

در اين صورت کژکاردي اتفاق نخواهد افتاد، مثلا مردان متاهل از اين پلتفرم جهت همسريابي استفاده نخواهند کرد. اميد است که طراحان همدم بازخورد‌هاي کاربران و بيگ ديتايي که از آن به دست مي‌آيد را بررسي کرده و در صدد رفع مشکلات و کمبود‌ها برآيند.