نسبت به این جمله ها حساس شوید

برخی تصور می کنند در برابر کسی که صحبتی از خودکشی می‌کند، باید او را نادیده بگیرند اما در مقابل عده دیگری می‌گویند که باید نسبت به خیلی مسائل در ارتباط و صحبت های اطرافیان و خانواده حساس باشند اما کدام درست است؟

خودکشی پدیده پیچیده ای است ، حتی فکر کردن ، حتی حرف زدن درباره آن یک طوری ناجور و سخت است همانطوری که هیچ  کس دوست ندارد درباره‌اش حرف بزند و فکر کند. اغلب رسانه ها تمایل ندارند درباره اش بنویسند و خیلی هم آمارهای دقیقی در این زمینه ارائه  نمی شود. حتی تفکرات نادرستی هم درباره اش در بین جامعه  و بین مردم وجود دارد.

* یک حل مسئله ناسالم

دکتر «فهیمه لواسانی»، روانشناس بالینی و نویسنده کتاب «مداخله روانشناختی برای افراد دارای افکار خودکشی» می گوید: «خودکشی حاصل تعامل عوامل مختلف زیستی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و معنوی است. خودکشی حاکی از تجربه دردی عمیق ، ناامیدی و یأس است و غلبه درد، ترس و ناامیدی را بر امید نشان می دهد. در واقع خودکشی را می توان نوعی رفتار مقابله ای دانست که تحت تأثیر شرایط درد جسمی، روانی یا موقعیتی دردناک تجربه می شود.  در چنین شرایطی یک حل مسئله ناسالم برای فرد به ذهن می رسد و آن هم نابود کردن خود است.  خودکشی یک علت واحد ندارد بلکه از تعامل عوامل مختلف حاصل می شود، این عوامل به دو دسته عوامل خطر  و محافظت کننده تقسیم می شوند. عوامل خطر عواملی هستند که احتمال اقدام به خودکشی را افزایش می دهند و عوامل محافظت کننده ، عواملی اند که این احتمال را کاهش می دهند.»

* زنگ خطرهای خودکشی

بر طبق آمار موجود حدود 90 درصد کسانی که زندگی شان با خودکشی پایان می یابد، مبتلا به یک اختلال روانپزشکی هستند و حدود 60 درصد آنها در زمان انجام این کار افسرده بودند. علاوه بر این احتمال خودکشی در اسکیزوفرنیا، اختلالات مصرف مواد، اختلالات شخصیت ، اختلالات اضطرابی به خصوص استرس پس از سانحه نیز بالاتر است. بنابراین وجود هر نوع اختلال روانپزشکی باید افراد را نسبت به احتمال خودکشی کسانی که با آنها زندگی می‌کنند، حساس کند، مخصوصا اگر درباره اش صحبت هم می‌کنند.

*باورهای نادرست درباره خودکشی

باورهای نادرست زیادی بین عموم درباره خودکشی وجود دارد که ممکن است شناسایی افرادی که در خطر هستند را دچار مشکل و یا اشتباه کند. برخی از این باورها که کتاب «مداخله روانشناختی برای افراد دارای افکار خودکشی» تألیف دانشگاه علوم پزشکی ایران آمده ، شامل:

- باور غلط: اگر کسی حرف خودکشی می زند، بعید است که به خودش صدمه بزند.

*واقعیت:  طبق آمارها بسیاری از افرادی که از خودکشی فوت کرده اند، قبلا درباره آن با کسی صحبت کردند.

-باور غلط: خودکشی همیشه یک عمل تکانه ای است و بدون هشدار قبلی اتفاق می افتد.

* واقعیت: بسیاری از افراد به صورت ناگهانی اقدام به خودکشی نمی‌کنند،بلکه آنها از مدت ها قبل افکار خودکشی داشته اند و به صورت کلامی یا رفتاری آن را بیان کردند.

- باور غلط: افرادی که واقعا در خطر خودکشی قرار دارند، تصمیم قطعی خود را گرفته اند و هیچ تردیدی برای انجام ان ندارند.

* واقعیت: معمولا شدت افکار و قصد خودکشی در طول زمان نوسان دارد، بسیاری از افرادی که اقدام به خودشکی می‌کنند، ممکن است مدت ها با این موضوع کلنجار رفته باشند و برخی نیز ممکن است درباره افکار خودشی حداقل با یک نفر حرف بزنند.

- باور غلط: کسانی که اقدام به خودکشی می‌کنند، افرادی خودخواه و ضعیف هستند. کسی که باهوش و قوی است، دست به خودکشی نمی زند.

* واقعیت: کسانی که اقدام به خودکشی می‌کنند، مبتلا به یک بیماری روانپزشکی هستند که ممکن است تشخیص داده نشده و یا درمان نشده باشد. 

- باور غلط: ارزیابی خودکشی و سوال درباره آن موجب القاء فکر خودکشی می شود.

* واقعیت: بسیاری از کسانی اقدام به خودکشی می‌کنند از یک اختلال روانپزشکی رنج می‌برند که اگر خطر خودکشی به موقع تشخیص داده می شد، می‌توان از آن پیشگیری کرد.  بنابراین اگر حس کردید کسی تفکر آن را دارد، ارزیابی خطر،  توجه به درد هیجانی او و همدلی با هیجاناتش  یکی از عوامل موثر در کاهش شدت افکار خودکشی است.

- باور غلط: کسانی که اقدام به خودکشی می کنند،  فقط به دنبال جلب توجه هستند.

* واقعیت: خودکشی فریاد زدن ناامیدی و درخواست کمک است و این معادل با جلب توجه نیست.

- باور غلط: وقتی کسی یک بار اقدام به خودکشی کرد ، دوباره این کار را  نمی کند.

- واقعیت: سابقه اقدام به خودکشی یک عامل پیش بینی کننده و مهم برای اقدام به خودکشی در آینده است.

- باور غلط: ژست خودکشی را نباید جدی گرفت!

- واقعیت: برخی معتقدند کسی که بلافاصله پس از اقدام به خودکشی تقاضای کمک می کند، قطعا نیاز به کمک دارد و هدفش مرگ نبوده است. ژست خودکشی را باید جدی گرفت اول اینکه ممکن است حساب و کتاب های فرد غلط از آب در بیاید و منجر به فوت شود و دوم اگر پاسخ و واکنش مناسب و به هنگام اطرافیان فرد ندهند، دفعه بعد اقدام خطرناک تری را انجام دهد.

*نسبت به این جملات حساس باشید

نکته اصلی این است که اگر زمانی حس کردیم، اطرافیانمان مدت زیادی حال روحی خوبی ندارند ، ناامید و افسرده هستند، دم از مردن می‌زنند یا از شما کمک می خواهند، تصور نکنید که صرفا احساساتی شده و چیزی می گویند. ا ین افراد ممکن است بگویند یا اینکه در نوشته هایشان چنین جملاتی دیده شود:

- می خواهم بمیرم / دیگر چیزی برایم مهم نیست جز مرگ/ نمی دانم چند نفر به مراسم تدفینم می آیند/اصلا برای چه کسی مهم هستم/ ایکاش بخوابم و دیگر بیدار نشوم/ بدون من همه راحتتر زندگی می کنند.

طبق تحقیقات اغلب جوان و نوجوانانی که دست به خودکشی می زنند، پیش از آن چنین صحبت هایی می کنند یا در نوشته هایشان چنین چیزهایی دیده می شود. چنین افرادی را اصلا نباید تنها  گذاشت، باید برای کمک به حل مشکلاتشان پیش قدم شد، خانواده آنها را در جریان قرا رداد و در صورت امکان آنها را نزد روانشناس و مشاور برد. بنابراین چنین چیزهایی را باید جدی گرفت  هر چند که خیلی افراد درون گرا که چنین تفکری هم دارند، ممکن است اصلا صحبتی هم در این رابطه نکنند و بدون هشدار قبلی دست به خودکشی بزنند. والدین باید دقیق باشند که اگر فرزندشان اخیرا کم حرف شده و انزوا پیشه می کند، او را تشویق به صحبت در جمع و حضور داشته باشند و سعی کنند با او به گفت وگو بپردازید و در غیر این صورت او را نزد یک روانشناس ببرید.

*عوامل محافظت کننده  از خودکشی

دکتر لواسانی میگوید:«عوامل مختلفی باعث محافظت افراد از خودکشی می شوند که اینها به چند دسته تقسیم می شوند: نخست عوامل فردی که شامل حس توانمندی، مهارت های بین فردی موثر، مهارت حل مسئله منطقی، مقابله سالم و موثر با مشکلات زندگی، خوش بینی و امید به آینده، اعتقادات مذهبی و حس هدفمندی است. دوم عوامل خانوادگی که شامل حس مسئولیت نسبت به خانواده ، داشتن رابطه خانوادگی گرم و مثبت و برخورداری از حمایت خانواده و سوم نیز عوامل اجتماعی که شامل شبکه دوستان قوی، مشارکت اجتماعی رضایت بخش، محیط کاری حمایتی و دسترسی به خدمات بهداشت روان است. افرادیکه برخی از این موردها را در دسترس دارند، کمتر اقدام به خودکشی می کنند.»

و در نهایت اینکه خودکشی پدیده ای به ظاهر ساده اما در عمل پیچیده است. کسی که احساس خودکشی دارد نیاز به این موارد دارد: نخست کسی برای گوش دادن ، دوم کسی برای اعتماد کردن و سوم کسی برای دلسوزی کردن تا راحت و خونسرد بتواند گفت وگو کند و بازجویی نشود. شاید به ظاهر ساده بیاید اما در صحنه اقدام به خودکشی هر کدام از اینها اگر درست اجرا نشود، پاسخی خلاف خواهد داد. اطرافیان باید نسبت به خود فرد، مشکل و علایقش متمرکز شوند و به او بازخورد بدهند. بحران هایی که افراد از سر می گذارند عموما احساس بی  کفایتی به آنها می دهد . به افراد اطمینان دهید که می‌توانند از این شرایط بحرانی بگذرند.