بایدونبایدهای تقویت امید در زندگی
خراسان/ امیدواری، پلزدن ذهنی به سوی اهدافی است که اکنون در رویاست اما باید در آینده به آن برسیم؛ از اهمیت و راهکارهای افزایش امید گفتیم
دکتر محمد ثوابی | متخصص روانشناسی و استاد دانشگاه - درباره اهمیت امید و امیدافزایی در زندگی، باید در دو بخش طرح موضوع کرد: 1- اهمیت امید در زندگی و ۲- راهکارهای تقویت امید در زندگی. امید یکی از پایههای معنویت و سرمایه روانشناختی محسوب میشود که نیرویی عظیم و بیپایان را به انسان عطا میکند که فراتر از سرمایههای مادی در مسیر موفقیت به کار میآید. براساس ضربالمثل قدیمی که «هرجا زندگی هست، امید هم هست» ایدهای وجود دارد که امید از زندگی جدا نیست. امید یکی از مسیرهای عمده برای کسب رضایت از زندگی و شادکامی است. براساس پژوهشی در ایران (توسط ثوابی، صفاریان و خدیوی نژاد در 1398) مدلسازی امید و بخشش در بین زوجین در معرض طلاق نشان داده شده که امید و بخشش میتواند دو عامل و کلید نجاتبخش زندگی در سختیهای زندگی باشد. براساس این فرض که امید موجب امید بیشتر میشود، روابط خانوادگی مناسب و دوستیهای امیدبخش در خانواده میتوانند به عنوان عاملهای افزایشدهنده امید عمل کنند. در ادامه از اهمیت و باید و نبایدهای تقویت امید در زندگی خواهیم گفت.
اهمیت و اجزای امید در زندگی انسان
امیدواری، پلزدن ذهنی بهسوی اهدافی است که اکنون در رویاست و درآینده به آن خواهیم رسید. برای آشنایی بیشتر با اجزای امید باید بدانیم که مرکب از «داشتن هدف»، «قدرت برنامهریزی»، «قدرت اراده» و «تشخیص موانع» است. هدف که اولین مولفه امید است همان چیزی است که فرد آن را انجام میدهد یا میخواهد آن را داشته باشد و میتواند کوچک یا بزرگ باشد. امید بدون هدف نمیتواند زنده بماند. بنابراین، اهداف نقطه ثقل نظریه امید هستند. افراد امیدوار همیشه در زندگی هدف دارند. «قدرت برنامهریزی» یا راهیابی، دومین جزء است و همان تصور توانایی یافتن راههایی بهسوی هدف مدنظر است مثل «من میتوانم برای این وضع راهی پیدا کنم». یا راهی خواهم ساخت یا راهی خواهم یافت. قدرت اراده، جزء سوم امید است که یک نیروی سوقدهنده در تفکر امیدوارانه است. در واقع همان نیرویی است که شخص را به سوی هدف میکشاند و تصور داشتن اراده برای بهکارگیری راههای خلقشده برای رسیدن به هدف است و باخودگویی مثبت درونی مثل «من میتوانم این کار را بکنم»، «من آمادهام» و «من اوضاع را در اختیار دارم» محقق میشود. بعدها در حوزه امید، مولفه دیگری در امید به نام «قدرت صبر» موقعی که ما تغییری نمیبینیم، ایجاد شد. صبر زمینه بازسازی امید در زندگی مثلا بین زوجین را ایجاد میکند که زن و شوهرها چگونه بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند، اختلافاتشان را حل و آسیبها را جبران کنند. نکته بسیار مهم این است که همه مردم ظرفیت امیدواری را دارند. با این که بیشتر افراد با موانعی در سر راه دستیابی به اهدافشان مواجهه میشوند، آنها صاحب مهارتهای شناختی(فکری) اساسی برای نحوه تفکر امیدوارانه هستند.
باید و نبایدهای تقویت امید
به منظور کمک به توسعه راههای موثر و امیدافزایی در زندگی باید یکسری امور را انجام داد و از یکسری کارها، دوری کرد. در ادامه به تعدادی از این باید و نبایدها اشاره خواهد شد.
بایدها
1 هدفهای طولانی مدت خود را به قدمهای ریزتر و کوچکتری تقسیم کنید.
2 با تمرکز روی اولین هدف کوچک، پیگیری هدف دورتر را شروع کنید.
3 خلق راههایی برای رسیدن به هدف را تمرین کنید و سپس بهترین راه را انتخاب کنید.
4 در ذهنتان مجسم کنید که برای رسیدن به هدفتان باید چه کار کنید.
5 مجسم کنید که هنگام برخورد با موانع، طرح و برنامهتان را چگونه به اجرا میگذارید.
6 اگر برای رسیدن به هدفی به مهارت جدیدی نیاز دارید، آن را یاد بگیرید.
7 هرجا که میتوانید پند بگیرید و اندرز دهید و دوستیها را محکم کنید.
8 وقتی نمیدانید چطور به هدفتان برسید، برای یاری طلبی اشتیاق نشان دهید.
9 در عوض اینکه بیرحمانه خود را سرزنش کنید به خود بگویید که وقتی به هدفتان نمیرسید، فقط از راههای موثری استفاده نکردهاید.
نبایدها
1 نباید فکر کنید که یک دفعه میتوانید به اهداف بزرگتان برسید.
2 نباید در ابداع و خلق راههای رسیدن به هدفتان شتاب کنید و بدون بررسی، گام بردارید.
3 نباید برای انتخاب آسانترین یا اولین راه رسیدن به هدف(حل مشکل) عجله داشته باشید.
4 نباید به این عقیده بچسبید که فقط یک راه بیعیب و نقص برای رسیدن به هدف وجود دارد.
5 وقتی راهحلی موثر نیست، نباید از فکر کردن درباره راهحلهای دیگر دست بردارید.
6 نباید به این نتیجه برسید که فاقد هوش و ذکاوت هستید یا وقتی اولین راهحل شما نتیجه نداد، نباید فکر کنید که آدم خوب و توانمندی نیستید.
7 وقتی راهی(راهحلی) موثر نیست، دنیا به آخر نرسیده است! نباید درخواست کمک از دیگران را نشانه ضعف و ناتوانی خود بدانید.