نشانه‌های اختلال در عملکرد تیروئید را بشناسید

تیروئید چیست و چه وظایفی دارد؟

همشهری آنلاین نوشت: قبل از بررسی نشانه‌ها، بهتر است با نقش تیروئید در بدن بیشتر آشنا شوید. تیروئید غده‌ای در جلوی گردن است که هورمون‌هایی مانند T۳ و T۴ ترشح می‌کند. این هورمون‌ها مستقیماً روی متابولیسم، دمای بدن، ضربان قلب و حتی خلق‌وخو تأثیر می‌گذارند.

اگر تیروئید کم‌کار یا پرکار باشد، بدن از حالت تعادل خارج می‌شود. این اختلالات می‌توانند باعث مجموعه‌ای از علائم شوند که گاه بسیار آشکار و گاه پنهان‌اند.

نشانه‌های تیروئید کم‌کار (Hypothyroidism)

وقتی تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند، بدن کندتر از حالت طبیعی عمل می‌کند. در این وضعیت، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• خستگی مفرط و بی‌حالی: یکی از شایع‌ترین علائم کم‌کاری تیروئید، احساس خستگی عمیق و دائمی است؛ حتی اگر به اندازه کافی خوابیده باشید.
• افزایش وزن بدون دلیل مشخص: اگر رژیم غذایی و فعالیت بدنی‌تان تغییر نکرده، اما وزنتان افزایش یافته، ممکن است تیروئید شما کند شده باشد.
• حساسیت به سرما: افرادی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند معمولاً بیشتر از دیگران احساس سرما می‌کنند، حتی در محیطی که دیگران آن را معتدل می‌دانند.
• پوست خشک و موهای شکننده: هورمون‌های تیروئید در سلامت پوست و مو نقش دارند. در کم‌کاری تیروئید، پوست ممکن است خشک و زبر شود و موها بیشتر بریزند یا نازک شوند.
• یبوست مزمن: کاهش فعالیت تیروئید موجب کند شدن حرکات روده و در نتیجه یبوست می‌شود.
• افسردگی و کندی ذهنی: از نظر روانی، فرد ممکن است دچار کج‌خلقی، کاهش تمرکز و حتی احساس بی‌تفاوتی شود.
• تغییر در دوره‌های قاعدگی: در زنان، کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث شدید شدن یا طولانی شدن دوره‌های قاعدگی شود.

نشانه‌های تیروئید پرکار (Hyperthyroidism)

در این حالت، تیروئید بیش از حد فعال شده و هورمون‌های زیادی تولید می‌کند. این فعالیت زیاد می‌تواند بدن را وارد وضعیت پرتنش کند:

• کاهش وزن ناخواسته: کاهش وزن سریع، حتی با وجود اشتهای بالا، نشانه‌ای هشداردهنده از پرکاری تیروئید است.
• ضربان قلب سریع یا نامنظم: تپش قلب، لرزش دست و افزایش ضربان، مخصوصاً در حالت استراحت، از علائم رایج هستند.
• اضطراب و تحریک‌پذیری: در پرکاری تیروئید، فرد ممکن است عصبی، بی‌قرار و پرتنش باشد.
• تعریق زیاد و عدم تحمل گرما: افزایش متابولیسم بدن باعث تعریق بیشتر و گرمای آزار دهنده می‌شود.
• اختلال در خواب: بی‌خوابی یا بیدار ماندن شبانه ممکن است ناشی از فعالیت بیش‌ازحد تیروئید باشد.
• اسهال یا حرکات سریع روده: برخلاف کم‌کاری تیروئید، در این حالت حرکات گوارشی افزایش می‌یابد.
• ضعف عضلانی، مخصوصاً در بازو و ران: فرد ممکن است هنگام بالا رفتن از پله یا بلند کردن اجسام سبک، احساس ضعف کند.
• تغییر در قاعدگی: قاعدگی‌های نامنظم، کوتاه یا بسیار سبک می‌تواند نشان‌دهنده پرکاری تیروئید باشد.

علائم مشترک در اختلالات تیروئید

برخی از نشانه‌ها ممکن است هم در کم‌کاری و هم در پرکاری تیروئید دیده شوند، هرچند با شدت و الگوی متفاوت. مثلاً:

• مشکلات حافظه و تمرکز
• تغییرات خلقی مانند اضطراب یا افسردگی
• اختلالات قاعدگی یا ناباروری
• ریزش مو یا نازک شدن ابروها (مخصوصاً بخش بیرونی)
• تورم در ناحیه گردن (بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر)

اگر متوجه چنین نشانه‌هایی شدید، بهتر است از یک پزشک متخصص غدد مشورت بگیرید.

چه کسانی بیشتر در معرض اختلالات تیروئید هستند؟

برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض مشکلات تیروئید قرار دارند. در ادامه به عوامل خطر اشاره می‌کنیم:

قبل از فهرست، این را در نظر بگیرید که شناسایی زودهنگام عوامل خطر می‌تواند از بروز علائم شدید پیشگیری کند.

• زنان، مخصوصاً بالای ۳۰ سال
• افرادی با سابقه خانوادگی اختلالات تیروئید
• افرادی که قبلاً دچار بیماری‌های خودایمنی شده‌اند (مانند لوپوس یا دیابت نوع ۱)
• افرادی که تحت درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید قرار گرفته‌اند
• مصرف بیش از حد یا کم ید در رژیم غذایی
• تجربه استرس مزمن یا شوک‌های روانی شدید

آزمایش‌ها و راه‌های تشخیص اختلالات تیروئید

اگر علائمی مشابه موارد بالا دارید، پزشک برای تشخیص دقیق، آزمایش‌هایی تجویز می‌کند. رایج‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

• آزمایش TSH (هورمون محرک تیروئید): سطح این هورمون نشان می‌دهد تیروئید چقدر فعال است. مقدار بالا می‌تواند نشان‌دهنده کم‌کاری و مقدار پایین، پرکاری تیروئید باشد.
• آزمایش‌های T۳ و T۴: برای بررسی میزان هورمون‌های تیروئیدی در خون استفاده می‌شود.
• آزمایش آنتی‌بادی تیروئید: این آزمایش‌ها بررسی می‌کنند که آیا سیستم ایمنی به تیروئید حمله می‌کند یا خیر، که معمولاً در بیماری‌های خودایمنی دیده می‌شود.
• سونوگرافی تیروئید یا اسکن ید رادیواکتیو: برای بررسی اندازه، شکل و عملکرد غده تیروئید کاربرد دارند.

درمان اختلالات تیروئید چگونه انجام می‌شود؟

نوع درمان بسته به تشخیص کم‌کاری یا پرکاری متفاوت است. گاهی اوقات درمان فقط شامل مصرف روزانه دارو می‌شود و گاهی هم نیاز به روش‌های پیشرفته‌تری دارد.

درمان کم‌کاری تیروئید

معمولاً با تجویز قرص لووتیروکسین (هورمون مصنوعی تیروئید) کنترل می‌شود. این دارو باید طبق نظر پزشک و به‌صورت منظم مصرف شود.

درمان پرکاری تیروئید:

ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داروهای ضد تیروئید برای کاهش تولید هورمون
• ید رادیواکتیو برای تخریب بخشی از بافت تیروئید
• جراحی برای برداشتن بخشی یا کل غده تیروئید در موارد خاص

در همه موارد، پیگیری مداوم و آزمایش‌های دوره‌ای اهمیت زیادی دارد.

تاثیر اختلالات تیروئید بر زندگی روزمره

ممکن است از خود بپرسید: این مشکلات تا چه حد می‌توانند روی کیفیت زندگی تأثیر بگذارند؟
واقعیت این است که تیروئید سالم نقش مهمی در انرژی، تمرکز، خواب، وزن و حتی روابط اجتماعی ایفا می‌کند. اگر به علائم توجه نکنید، ممکن است کاهش بازده کاری، اختلالات عاطفی و حتی مشکلات باروری را تجربه کنید.

شیوه زندگی مناسب برای حمایت از عملکرد تیروئید

تغذیه، ورزش و مدیریت استرس می‌توانند نقش حمایتی مهمی ایفا کنند. به‌عنوان مثال:

• مصرف کافی ید
• اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده و قندهای افزوده
• فعالیت بدنی منظم
• مدیریت استرس با تمرین‌هایی مثل مدیتیشن یا یوگا
• خواب کافی و منظم

ایجاد یک سبک زندگی متعادل می‌تواند از عملکرد تیروئید حمایت کند و از شدت علائم بکاهد.

سخن پایانی

اختلال در عملکرد تیروئید ممکن است با علائم گسترده و متفاوتی همراه باشد؛ از خستگی و تغییرات وزنی گرفته تا مشکلات روانی و گوارشی. شناخت به‌موقع این نشانه‌ها، به‌خصوص در افرادی که در گروه‌های پرخطر هستند، اهمیت زیادی دارد. آزمایش‌های خون، تشخیص پزشکی و انتخاب درمان مناسب می‌توانند شما را به سمت تعادل دوباره سوق دهند. اگر متوجه تغییرات مشکوکی در بدن یا خلق‌وخو شدید، ساده از کنارشان نگذرید. گاهی یک بررسی ساده می‌تواند از عوارض پیچیده جلوگیری کند.