شفاخونه/ خواص گیاه «تاجریزی»

بوعلي باب سلامتي/ تاجريزي يا همان تاج‏ريزى سياه‏ به فارسى تاج‏ريزى، تاج‏ريزى سياه، روباه تورک، روباه تربک و انگور روباه و در کتب طب سنتى با نامهاى عنب الثعلب و عنب الثعلب مجنّن نامبرده شده است. به فرانسوى‏ Morelle noire وAmourette و به انگليسى‏Black nightshade وMorel گفته مى‏ شود. گياهى است از خانواده‏Solanaceae نام علمى آن‏Solanum nigrum L . و مترادف آن‏S .rumphii Dun . مى ‏باشد. مشخصات‏ گياه تاجريزي: تاج‏ريزى سياه، گياهى است علفى، يکساله، کوتاه، بلندى آن کمتر از نيم متر است. برگهاى تاجريزي سبز تيره، بيضى‏ شکل، کامل، نوک‏ تيز، کناره‏هاى برگ داراى دندانه‏ هاى درشت با دمبرگ بلند به ساقه متصل است. گلهاى تاجريزي سفيد است و در طول تابستان ظاهر مى‏شود. ميوه تاجريزي کروى و در ابعاد و شبيه آلوبالوى کوچک ابتدا سبز است ولى پس از رسيدن سياه‏رنگ مى‏شود. تاجريزي داراى دم کوتاه که در بن ميوه به شکل پنج‏ گوشه سبزى شبيه بن بادنجان ديده مى‏شود. تاجريزي در اروپا و آسيا در هندوستان و بعضى نقاط آمريکاى شمالى به‏ طور خودرو مى‏ رويد. در ايران در گرگان، بندر گز، در مازندران در بابل، تميشان، دره هراز، بين على‏ آباد و زردبن در ارتفاعات ۷۰۰ مترى، در آمل بين ايستگاه زيراب و شيرگاه، درّه چالوس در گيلان، لاهيجان، جنوب هشت پر در آذربايجان در فارس در حسن‏ آباد در ۴۰ کيلومترى شيراز و سيستان ديده مى‏ شود. ترکيبات شيميايى‏ گياه تاجريزي: در گياه و در ميوه‏هاى تاجريزي آلکالوئيد سولانين‏ و ساپونين‏ وجود دارد نمونه‏اى از گياه تاجريزي که در آذربايجان روييده، مورد تجزيه قرار گرفته است از تاجريزي ۰۴/ ۰ درصد آلکالوئيد سولانين و ۸/ ۱ درصد گلى‏کوزيد جدا شده است. در تجزيه ديگرى از گياه تاجريزي آلکالوئيدى به نام سولامارجين‏ جدا شده است. در ميوه تاجريزي در حدود ۴/ ۴ درصد و در تخم تاجريزي در حدود ۲۲/ ۱۸ درصد روغن يافت مى‏شود . در گزارش بررسى‏هاى ديگرى آمده است که در گياه تاجريزي سولانين و ساپونين و روغن شامل دى‏ هايدروکسى ستئاريک اسيد و لينولئيک اسيد و اولئيک اسيد . و تتراهايدوکسى ستئاريک اسيد و پالميتيک اسيد و استئاريک اسيد وجود دارد. در بررسى‏هايى که در مورد حدود سميت گياه تاجريزي به عمل آمده، مقدارى از گياه مخلوط با علوفه به گوسفند داده شده است و هيچ‏گونه مسموميتى نشان داده نشده است. معمولا از برگ و سرشاخه‏ هاى گلدار گياه و تخم تاجريزي به عنوان دارو در طب سنتى استفاده مى‏شود. خواص و کاربرد تاجريزي: در مناطق خاور دور براى تخم تاج‏ريزى سياه و سرشاخه‏ هاى گلدار تاجريزي يک نوع خواص قايل هستند. تاجريزي براى اسهال خونى نافع است و هجوم خون در يک عضو را از بين مى‏برد و پراکنده مى‏ کند . تاجريزي براى التيام زخم گلو و عفونت چرکى نرمه ‏بند دور انگشتها که به نام بيمارى ويتلا شناخته مى‏ شود، مفيد است . در هند از ريشه گياه تاجريزي براى نرم کردن سينه و از برگهاى خشک تاجريزي براى تسهيل در تخليه مزاج و از ميوه تاجريزي به عنوان مسهل و مليّن استفاده مى‏ شود . در اندونزى از عصاره ميوه رسيده تاجريزي براى معالجه زخم چشم مرغان استفاده مى ‏شود در فيليپين برگهاى له‏ شده گياه تاجريزي را روى ورم و تاول هاى پوست مى‏ گذارند و از تنطور برگها تاجريزي براى تسکين دردهاى عصبى استفاده مى‏ شود تاج‏ريزى سياه از نظر طبيعت طبق رأى حکماى طب سنتى خيلى سرد و خشک است. در موارد مختلف اغلب از استعمال خارجى تاجريزي استفاده مى‏ شود. ضماد ساييده برگ تاجريزي براى سردرد، ورم پرده دماغ و کمپرس دم‏کرده تاجريزي و بخور تاجريزي براى زکام، نزله و سردرد مفيد است. ضماد برگ و سرشاخه‏ هاى گلدار تاجريزي براى تحليل ورمهاى‏ ظاهرى و تسکين دردهاى روماتيسمى و دردهاى مفصلى حادّ نافع است و همچنين براى سوختگى آتش، زخم آبله، ورمها و دردهاى سرطانى مفيد است. تهيه دم‏کرده براى کمپرس: ۱۵ گرم برگ خشک تاج‏ريزى سياه را با ۱۵ گرم پوست کوکنار مخلوط کرده در ۱۰۰۰ گرم آب جوش به مدت يک ساعت دم مى‏کنند و سپس صاف مى‏کنند و روى عضو مى‏گذارند. ۵۰ گرم برگ و سرشاخه گلدار خشک تاجريزي را در ۱۰۰۰ گرم آب مى‏جوشانند. اين جوشانده براى ضرب‏ديدگى و کوبيدگى اعضا مفيد است و همچنين براى تسکين خارش عضو تناسلى زنان آن را بر روى عضو مى‏ مالند. ميوه تاجريزي را به مقدار محدود مى‏ خورند، ولى برگهاى تاجريزي سمّى است و قابل خوردن نيست. به‏ هرحال چه ميوه و چه برگ و ساير قسمتهاى گياه بايد در حد مجاز و با احتياط و با نظر کارشناس گياه‏درمانى و پزشک مصرف شود.