دکتر سلام/ آیا زیادی‌پرولاکتین همیشه خطرناک است

جام جم/ شايد باورش براي برخي سخت باشد، ولي واقعيت اين است که پيشرفت علم و تکنولوژي در رشته پزشکي گاهي موجب دردسر و استرس‌هاي زياد و حتي بيهوده هم مي‌شود. زيادي هورمون پرولاکتين ازجمله مثال‌هاي جالب در همين موضوع است. غده هيپوفيز در کف جمجمه قرار داشته و چندين هورمون ازجمله هورمون رشد، پرولاکتين و هورمون‌هاي تنظيم‌کننده ترشح هورمون تيروئيد را توليد مي‌کند. اين هورمون‌ها بسياري از اعمال متابوليک بدن را کنترل مي‌کند. تومورهاي غده هيپوفيز ممکن است هر يک از اين هورمون‌ها را به ميزان زياد توليد کند؛ به عنوان مثال تومورهاي سازنده هورمون رشد اگر در کودکي يا نوجواني ايجاد شود باعث قد بلند و جمجمه بزرگ مي‌شود، ولي در سنين جواني به بعد باعث بزرگ شدن بيني، دهان، پيشاني، دست‌ها، پاها و البته اختلالات شديد متابوليک مثل زيادي قند و چربي خون و بالا رفتن فشار خون مي‌شود. وجود مقادير بالاي هورمون پرولاکتين سه علامت مهم را در خانم‌ها ايجاد مي‌کند؛ اين سه علامت شامل ترشح غيرطبيعي از پستان‌ها، قطع عادت ماهانه و نازايي است. علاوه بر اثراتي که زيادي پرولاکتين در بدن ايجاد مي‌کند، در صورتي که علت زيادي پرولاکتين توده هيپوفيزي باشد، بزرگ شدن تومور باعث سردرد و اختلالات بينايي مي‌شود. بايد دقت کنيم در کنار علائم فوق به دليل اثر مهاري پرولاکتين بر هورمون‌هاي زنانه پوکي استخوان، کم شدن ميل جنسي و زياد شدن موهاي زائد نيز ازجمله اثرات مخرب پرولاکتين بالاست. در مردان هم زيادي پرولاکتين عارضه ايجاد مي‌کند؛ ازجمله اين عوارض کم شدن ميل جنسي، بزرگ شدن و خروج شير از پستان‌ها و نازايي است. البته سردرد و افت بينايي نيز در مواردي که تومور هيپوفيز عامل ترشح پرولاکتين باشد از علائم واضح اين بيماري است. زيادي پرولاکتين دلايل متعددي دارد. اين عوامل شامل ورزش شديد، جراحي، استرس‌هاي شديد، مصرف بسياري از داروها ازجمله قرص‌هاي ضدبارداري، متيل دوپا، رانيتيدين، متوکلوپراميد و انواع داروهاي اعصاب، بيماري‌هاي کليه، بيماري‌هاي کبدي، کم‌کاري تيروئيد و تومورهاي هيپوفيز است. تومورهاي پرولاکتين‌ساز ازجمله شايع‌ترين تومورهاي هيپوفيز است که باعث افزايش بسيار زياد پرولاکتين مي‌شود. طي دوران بارداري سطح اين هورمون به ميزان زيادي افزايش مي‌يابد و پس از زايمان افت مي‌کند، ولي اگر مادر به نوزاد شير دهد مکيدن باعث بالا رفتن دوباره پرولاکتين و زياد شدن ترشح شير مي‌شود. حال به پرسش اصلي اين بحث مي‌پردازيم: واقعا چند درصد افرادي که داراي پرولاکتين بالا هستند بايد مورد بررسي‌هاي دقيق و پرهزينه قرار داد؟ جواب اين پرسش بسيار سخت است، ولي مسلم اين که عوارض زيادي اين هورمون عوامل ساده‌اي مثل خواب آلود بودن، استرس، تحريک سينه‌ها يا مصرف داروهاست. البته اصل ماجرا اين است که تبحر پزشک مي‌تواند موارد کم‌اهميت را از مواردي که نيازمند کارهاي تشخيصي متعدد هستند، افتراق دهد.(دکتر رضا کريمي - فوق تخصص بيماري‌هاي غدد)