90 درصد ایرانیان مشکل تغذیه دارند

شفاف/ وضع تغذيه‌اي ايرانيان نگران‌کننده است. هم مصرف لبنيات در کشور کم است، هم سبزي و ميوه و گوشت. آمارها نشان مي‌دهد تنها ١٠‌درصد ايرانيان، ميوه و سبزي به اندازه کافي مصرف مي‌کنند. مابقي مشکل تغذيه‌اي دارند. کيفيت تغذيه مردم هر ۵‌سال افت مي‌کند مصرف گوشت قرمز، مرغ و ماهي هم پايين‌تر از ميانگين جهاني است، آن‌قدر که خيلي از مسئولان تغذيه‌اي را نگران کرده. آنها از شرايط تغذيه‌اي ايرانيان، با توجه به شيوع بالاي بيماري‌هاي غيرواگير، به شدت نگران هستند. ديابت، فشار خون، سکته‌هاي مغزي و قلبي، سرطان و پوکي استخوان، بيماري‌هايي است که گريبانگير ايرانيان شده و به اين زودي هم آنها را رها نمي‌کند. «فريد نوبخت»، کارشناس اداره بهبود تغذيه وزارت بهداشت است. او شرايط را نامناسب توصيف مي‌کند و درباره سيماي بيماري‌هاي ناشي از سوء تغذيه در کشور به «شهروند» مي‌گويد: « ايراني‌ها تا ١۵٠‌سال پيش به خاطر بيماري‌هاي عفوني جانشان را از دست مي‌دادند، اما از دو سه دهه اخير، وضع فرق کرده و ديگر ايراني‌ها نه به‌خاطر بيماري‌هاي عفوني که به دليل بيماري‌هاي غيرواگير مي‌ميرند، يعني همان ديابت و فشار خون و سکته‌هاي مغزي و قلبي و بيماري‌هاي تنفسي و ... به همين خاطر هم برنامه ملي کنترل و پيشگيري از بيماري‌هاي غيرواگير تهيه شد.» به گفته او، براساس يک تعهد بين‌المللي ايران بايد براساس برنامه کنترل و پيشگيري از بيماري‌هاي غيرواگير، عوامل خطر اين بيماري‌ها و مصر‌شان را کنترل کند. اين عوامل خطر هم شامل، مصرف نمک، قند و شکر ساده و چربي و روغني است که در مواد غذايي ما به وفور، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. حالا همين اداره بهبود تغذيه وزارت بهداشت در سال‌هاي گذشته، اقداماتي براي کاهش مصرف عوامل خطر انجام داده که نوبخت به آن اشاره مي‌کند: «ما در سه‌سال اخير برنامه بسيج همگاني آموزش تغذيه را شروع کرديم که امسال و سال‌هاي آينده نيز ادامه دارد، براساس اين برنامه، مردم با آموزش‌هايي که از سوي اين اداره ارايه مي‌شود، نسبت به مضرات مصرف مواد غذايي اطلاع پيدا مي‌کنند. البته با بخشي از صنايع غذايي هم صحبت‌هايي کرده‌ايم تا استاندارد مصرف قند و شکر، روغن و نمک را در غذاهاي فرآوري شده مانند کمپوت‌ها، آبميوه‌ها و نوشابه‌ها و سوسيس و کالباس و به‌طورکلي غذاهايي که شيريني و نمک و روغن زيادي در آنها وجود دارد، کاهش دهيم. » به گفته او در اين برنامه، مواد غذايي مضر حذف نمي‌شوند، تنها ميزان مضر بودنشان کاهش پيدا مي‌کند. ايراني‌ها دچار افراط شده‌اند، مصرف نمک و شکر و روغن به اندازه‌اي زياد شده که ديگر مسئولان وزارت بهداشت، به هشدار متوسل شده‌اند. مصرف روزانه ١٢ گرم نمک، يعني ٧ گرم بيشتر از استانداردهاي جهاني، دليلي بر همين مصرف بي‌رويه است. نمکي که ١٢‌ميليون نفر را به فشار خون مبتلا کرده و منجر به سکته مغزي ١۵٠‌هزار ايراني مي‌شود. نوبخت به شرايط فعلي اشاره مي‌کند: « براساس توصيه‌هاي بين‌المللي هر فرد بايد روزانه ۵ گرم نمک مصرف کند، اما در ايران، هر نفر ١٢ گرم نمک مصرف مي‌کند که دو برابر توصيه‌هاي بين‌المللي است، اين خود يک زنگ خطر است چرا که با شيوع بيماري‌هاي غيرواگير ناشي از مصرف بيش از اندازه نمک، شکر و روغن، افراد ناتوان مي‌شوند و قدرت کار پيدا نمي‌کنند، بنابراين با بيمار شدن افراد و کاهش عمرشان، ميزان بازدهي هم پايين مي‌رود». به گفته او اضافه وزن، چاقي، ديابت، بيماري‌هاي قلبي و عروقي، مشکلات استخواني مانند پوکي استخوان و سرطان، نتيجه تغذيه نادرست است. کارشناس اداره بهبود تغذيه وزارت بهداشت، مشکلات تغذيه‌اي مردم را تنها در نداشتن سواد غذايي نمي‌داند، به اعتقاد او، ايرانيان، از نظر فرهنگي هم در زمينه تغذيه مشکل دارند: « يکي از برنامه‌هاي ما در اداره بهبود تغذيه، ارتقاي فرهنگ و سواد تغذيه‌اي مردم است، سوء تغذيه تنها با مسائل اقتصادي سر و کار ندارد، بسياري از افراد، از نظر مالي مشکلي ندارند اما به خاطر نداشتن فرهنگ و سواد تغذيه‌اي دچار اختلال مي‌شوند، به‌هرحال ما از نظر تغذيه‌اي درحال گذار هستيم، درحالي‌که برخي افراد به خاطر سوء تغذيه کم وزن و کوتاه قد هستند، عده‌اي به خاطر مشکلات تغذيه‌اي، چاق هستند و اضافه وزن دارند. » الگوي تغذيه‌اي ايرانيان تغيير کرده، ايرانياني که تا پيش از اين، همه دور يک سفره مي‌نشستند و هر وعده‌شان را با ماست و سبزيجات شروع مي‌کردند، حالا ديگر نه خبري از آن ماست و نه سبزي است: «قبلا سفره در خانواده‌هاي ايراني حرمت داشت و در کانون خانواده مورد توجه قرار مي‌گرفت، مردم در گذشته از تغذيه مطلوبي برخوردار بودند، مواد مغزي و داراي ارزش غذايي در وعده‌هاي روزانه غذايي آنها پيدا مي‌شد، حالا ولي نوع زندگي مردم و دور از خانواده بودن خيلي‌ها در شهرها، منجر شده تا اين افراد به سمت استفاده از مواد غذايي آماده روي آورند، غذاهايي که با مصرف‌شان براي نظام سلامت گرفتاري ايجاد کرده‌اند.» نوبخت اينها را مي‌گويد. افزايش گرايش مردم به مصرف فست فودها آذر ماه دو‌سال پيش بود که بانک مرکزي با انتشار گزارشي به اين پرسش که «ايراني‌ها چقدر فست‌فود مي‌خورند؟» پاسخ داد. آماري که ديگر به‌روز نشد، نه از طرف بانک مرکزي و نه حتي وزارت بهداشت. همان موقع اعلام شد که ٧٧‌ميليون ايراني که حالا جمعيت‌شان به بيش از ٨٠‌ميليون نفر رسيده، بيش از ١١‌هزار‌ميليارد تومان براي خوردن غذا و خوراکي‌هاي آماده، هزينه کردند. براساس آخرين بررسي بانک مرکزي تا پايان‌سال ٩٠ هم، هر خانوار ايراني سالانه ٣٨٠‌هزار تومان براي خريد فست‌فود هزينه مي‌کرد. کارشناس اداره بهبود تغذيه وزارت بهداشت مي‌گويد که وزارت بهداشت بررسي درباره ميزان مصرف فست‌فود در ايران انجام نداده، با اين حال با استناد به گزارش‌ها، تأکيد مي‌کند که روند مصرف بي‌رويه شده است: «ما از حدود دو دهه پيش شاهد گسترش روز افزون مصرف فست‌فودها در کشور هستيم، اين‌که هر ايراني يا هر خانوار، در ماه، چند وعده غذايي فست فود مصرف مي‌کنند، آماري است که وزارت بهداشت در اختيار ندارد اما بررسي کيفيت مصرف مواد غذايي در هر ۵ سال، نشان مي‌دهد که ميزان استفاده خيلي بالا و نگران‌کننده است.» او مي‌گويد: «فرهنگ غذايي تاريخي ايران، نامناسب نيست، ما از نظر ميوه، تنوع زيادي داريم و سبزي فراواني هم در دسترس است اما با تغييرات اجتماعي، رويکرد تغذيه‌اي ايجاد شده که افراد را به سمت مصرف مواد غذايي آماده سوق داده.» او به مواد غذايي اشاره مي‌کند که در دو دهه اخير به تدريج از برنامه غذايي ايرانيان حذف شد: «ما در مصرف ميوه و سبزي آمار نگران‌کننده‌اي داريم، نزديک به ٩٠‌درصد ايرانيان، کمتر از ميزان کافي، ميوه و سبزي مصرف مي‌کنند، اين در حالي است که هر نفر بايد روزانه ۵ واحد ميوه مصرف کند، وضع مصرف سبزي هم تعريفي ندارد، همه اينها در شرايطي است که در گذشته ميوه و سبزي وعده‌هاي اصلي ايرانيان بود. » نوبخت به موضوع ديگري هم اشاره مي‌کند. به گفته او مصرف نان هم در ايران شرايط خوبي ندارد: « نان در ايران مانند خيلي از کشورها، قوت غالب است، اما همين نان هم از نظر استاندارد، مشکل زيادي دارد و مي‌شود گفت که مواد مغذي ندارد، چرا که نان به‌عنوان منبع کربوهيدرات، بايد سبوس داشته باشد اما آردي که براي تهيه نان‌هاي موجود استفاده مي‌شود، آرد سفيد است که سبوس ندارد، مردم تصور مي‌کنند نان هر چقدر سفيد باشد بهتر است، درحالي‌که اين طور نيست، حالا حتي براي تهيه نان سنگک هم از آرد نان لواش که سفيد است، استفاده مي‌شود.» اين کارشناس اداره بهبود تغذيه وزارت بهداشت، تأکيد مي‌کند که نگراني زيادي در ارتباط با سلامت مردم در مصرف نان وجود دارد: « هر ايراني روزانه ٣٠٠ تا ٣٢٠ گرم نان مصرف مي‌کند که اگر قرار باشد از آرد سفيد باشد، هيچ ارزش غذايي نخواهد داشت.» نوبخت، سازمان غذا و دارو را به‌عنوان ناظر بر رعايت استانداردهاي تغذيه‌اي معرفي مي‌کند: «رعايت استانداردهاي غذايي به عهده دستگاه‌هاي مربوطه است اما نظارت با سازمان غذا و دارو و اداره سلامت محيط و کار وزارت بهداشت است. » مصرف ميوه و سبزي ناکافي، نان‌هاي بدون سبوس، مصرف بيش از اندازه کالري که منجر به اضافه وزن و چاقي مي‌شود، سلامت ايرانيان را به خطر انداخته: «اينها مشکلات اساسي ما هستند، نه‌تنها اين موضوع که مصرف شير و لبنيات نيز در ايران نسبت به متوسط جهاني، نامناسب است، ما مصرف بسيار کمي در لبنيات داريم که نمي‌شود همه آن را به مسائل اقتصادي مرتبط دانست، يک بخشي از آن مشکلات مالي است، مسأله ديگر، فرهنگ و سواد تغذيه‌اي است، چرا که خيلي‌ها ممکن است پول داشته باشند اما دچار سوء تغذيه هستند. » کارشناس اداره بهبود تغذيه وزارت بهداشت بر اين موضوع تأکيد مي‌کند. او به مصرف پروتيين هم اشاره کرد: «آن‌قدر که نسبت به مصرف سبزي و ميوه و لبنيات نگران هستيم، درباره مصرف پروتيين نگراني نداريم، هر چند که مصرف گوشت ازجمله مرغ و ماهي و گوشت قرمز، کمتر از ميانگين جهاني است اما چندان مساله‌اي در ارتباط با آن نداريم.»