دکتر سلام/ آیا افت ‌پلاکت ‌خون خطرناک است؟

الو دکتر/ ترومبوسيتوپني يعني کاهش تعداد پلاکت‌هاي خون. مقدار پلاکت بين 150 تا 400 هزار در هر ميلي‌مترمکعب خون براي بزرگسالان طبيعي محسوب مي‌شود و کمتر از150 هزار عدد در ميلي‌متر مکعب کمبود پلاکت را نشان مي‌دهد. با اين حساب در صورت کاهش تعداد پلاکت‌هاي خون علت آن بايد بررسي شود. دکتر عباس محمدي، فوق‌تخصص انکولوژي مي‌گويد: معمولا وجود اختلالات و نارسايي‌هاي انعقاد خون به صورت خونريزي زيرپوستي و کبودشدگي مخاطي بروز پيدا مي‌کند؛ بويژه اگر دليل اختلال انعقاد خون، کاهش تعداد پلاکت‌ها يا عملکرد غير‌صحيح پلاکت‌ها باشد. در واقع در ترومبوسيتوپني‌ تمايل‌ به‌ خونريزي‌ به‌ويژه‌ از عروق‌ خوني‌ کوچک‌تر وجود دارد و اين موضوع باعث خونريزي‌ غيرطبيعي‌ در پوست‌ و ديگر قسمت‌هاي‌ بدن‌ مي‌شود. دلايل بروز ترومبوسيتوپني به‌طور کلي ترومبوسيتوپني يا باعث کاهش توليد پلاکت يا افزايش تخريب پلاکت مي‌شود. به گفته دکتر محمدي از‌جمله علل کاهش توليد پلاکت مي‌توان به نارسايي مغز استخوان، کمبود تغذيه‌اي و عفونت‌هاي ويروسي مثل ايدز اشاره کرد. همچنين انعقاد داخل عروقي منتشر، هپارين و... افزايش تخريب پلاکت خون را به همراه دارند. بد نيست بدانيد مصرف‌ آسپيرين يا ساير داروهاي‌ ضد التهاب‌ غيراستروييدي‌، داروهــاي‌ ضـدديابت‌ خوراکي‌، بزرگي‌ طحال‌، پره‌اکلامپسي، کم‌خوني‌، لوسمي (سرطان خون)‌، سيروز، شيمي‌درماني بعد از سرطان، مواجهه‌ با اشعه‌ ايکس و... هم مي‌توانند زمينه ايجاد ترومبوسيتوپني را فراهم کنند. اگر هيچ‌کدام از اين موارد گفته شده دليل کاهش پلاکت نبود و هيچ دليل ديگري هم پيدا نشد، آن وقت مي‌توان مطمئن شد بيمار دچار آي.تي.پي است؛ يعني کمبود پلاکتي که دليل آن شناخته شده نيست. ترومبوسيتوپني؛ از علايم تا درمان ترومبوسيتوپني معمولا با علايمي مثل کبودشدگي‌، خون‌مردگي، خونريزي‌ در دهان‌، خون‌‌دماغ شدن، قاعدگي‌هاي‌ شديد يا طولاني‌، وجود خون‌ در ادرار، ضعف و بي‌حالي و... بروز مي‌کند. البته اين عارضه در موارد حاد، بخصوص‌ در کودکان‌ طي چند ماه بهبود مي‌يابد، اما در موارد مزمن‌، درمان صد‌در‌صد نيست و حتي احتمال عود مجدد وجود دارد. در اين ميان عوارضي مثل سکته‌ مغزي، خونريزي‌ شديد و اثرات جانبي‌ دارو‌درماني‌ ترومبوسيتوپني را هم نبايد ناديده گرفت. به گفته دکتر محمدي، معمولا افزايش خونريزي ناشي از ترومبوسيتوپني نيست مگر اين که تعداد پلاکت‌‌ها کمتر از 50 هزار باشد. حالا اگر تعداد پلاکت‌ها کمتر از 20 هزار باشد، خطر خونريزي خودبه‌خودي و کشنده گوارشي و مغزي وجود دارد. فراموش نکنيد درمان ترومبوسيتوپني بسته به عامل بيماري‌زا از تزريق پلاکت، پلاسمافرزيس تا مصرف دارو، تعويض پلاسما و... متفاوت است. همچنين قطع‌ داروي‌ خطرساز در ترومبوسيتوپني‌ ناشي‌ از دارو و جراحي‌ براي‌ برداشتن‌ طحال‌ در موارد دائمي‌ براي درمان اين بيماري صورت مي‌گيرد. تشخيص از روي برگه آزمايش خون علامت پي‌آي‌تي در آزمايش خون نشان‌دهنده تعداد پلاکت‌ها در هر ميلي‌ليتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ‌ترين عدد برگه آزمايش خون است. البته به گفته دکتر محمدي، غير از کنترل انعقاد خون، از ميزان پلاکت براي بررسي روند بهبود نارسايي مغز استخوان و بيماري‌هاي خوني هم استفاده مي‌شود. بارداري و خطرات کمبود پلاکت پايين بودن پلاکت خون در زنان باردار دلايل مختلفي دارد که خطر خونريزي مغزي را در مادر و جنين افزايش مي‌دهد. در حاملگي به‌ويژه در سه‌ماهه سوم به دليل تغييراتي که بارداري در بدن ايجاد مي‌کند ممکن است پلاکت خون پايين بيايد. همچنين گاهي سيستم ايمني بدن دچار تغيير شده و گاهي نيز به دليل بيماري‌هاي خوني پلاکت خون کاهش پيدا مي‌کند. يکي ديگر از دلايل پايين بودن پلاکت خون در زنان باردار مسموميت بارداري (پره‌اکلامپسي) و ديابت حاملگي است. يادتان باشد کاهش پلاکت که بر اثر حاملگي ايجادشده باشد کمتر از 100‌هزار نمي‌شود و عارضه‌اي نيز ايجاد نمي‌کند، اما اگر به هر دليلي کمتر شود بايد به سر عت مورد بررسي قرار بگيرد.چرا که پايين بودن پلاکت خون ممکن است خطرات خونريزي داخل جمجمه، دستگاه گوارشي و ادراري را ايجاد کند حتي در برخي موارد به دليل کاهش پلاکت يا عاملي که موجب کاهش آن شده است ختم حاملگي داده مي‌شود. به عبارتي اگر پلاکت مادر پايين باشد آنتي‌بادي که باعث مي‌شود پلاکت پايين بيايد از جفت عبور مي‌کند و موجب پايين آمدن پلاکت خون جنين نيز مي‌شود. در چنين شرايطي ممکن است جنين خونريزي مغزي کند. همچنين اگر پلاکت مادر زير 80‌هزار باشد، هنگام زايمان به‌ويژه در سزارين نگران‌کننده است. تنها روش تشخيص پايين بودن پلاکت هم از طريق آزمايش خون است، بنابراين خانم‌‌ها بهتر است پيش از اقدام به بارداري نسبت به بررسي وضعيت خوني خود اقدام کنند.