دکتر سلام/ چگونه یک نوار قلب را تفسیر کنیم؟

سلامتي/ تاکنون يک نوار قلب را از نزديک مشاهده کرده ايد؟ قطعاً پس از نگاهي اجمالي به برگه نوار قلب , از آنجايي که چيزي از خطوط زيگزاکي متوجه نشده ايد برگه را به يک کنار انداخته ايد! در اين مقاله و مقاله هاي بعدي سعي مي کنيم شما را با مشخصه هاي يک نوار قلب آشنا سازيم تا قبل از مراجعه به دکتر , بصورت اجمالي بتوانيد هشدارهاي قلبتان را متوجه شويد . براي اين امر , آشنايي مختصري با قلب لازم است . فيزيولوژي قلب قلب بين دو ريه , بر روي ديافراگم (ورقه ي عضلاني گنبدي شکل که سينه و شکم را ازهم جدامي کند) قرار دارد . درحدود دوسوم قلب کمي متمايل به طرف چپ قرار دارد . اين قلب ازطرفي درميان اسفنج متراکم و وسيعي مملو از هوا يعني ريه‌ها پنهان شده و ازطرف ديگر توسط يک قفس استخواني بسيار سخت اما قابل انعطاف مورد محافظت قرار گرفته است . ابعاد قلب در يک فرد بزرگسال حدود ۱۲ x 9 x 6 سانتيمتر و وزن آن در آقايان حدود ۳۰۰ و در خانمها حدود ۲۵۰ گرم (يعني حدود ۴/۰ درصد وزن کل بدن) مي‌باشد . ماهيچه ي قدرتمند قلب به طور مداوم منقبض مي شود وخون را از قلب به ديگر بخش هاي بدن مي رساند . اين نوع خاص ماهيچه , هيچ گاه خسته نمي شود وتنها در قلب وجود دارد که به دليل فيزيولوژي خاص ميوکارد است . قلب متشکل از چهار حفره است: دو حفره کوچک در بالا (دهليزهاي راست و چپ ) و دو حفره بزرگ در پايين (بطنهاي راست و چپ) . بدين صورت که قلب توسط يک ديواره عضلاني عمودي به دو نيمه راست و چپ تقسيم مي‌شود , نيمه راست مربوط به خون سياهرگي (خون تيره يا دي اکسيدکربن دار) و نيمه چپ مربوط به خون سرخرگي (خون روشن يا اکسيژن دار) است . هر يک از دو نيمه راست و چپ نيز مجددا بوسيله يک تيغه عضلاني افقي نازکتر به دو حفره فرعي تقسيم مي‌شوند. حفره هاي بالايي که کوچکتر و نازکتر هستند بنام دهليز موسوم بوده و دريافت کننده خون مي‌باشند . حفره‌هاي پاييني که بزرگتر و ضخيم‌ترند بطن هاي قلبي هستند و خون دريافتي را به ساير اعضاء بدن پمپ مي‌کنند . نوار قلب چيست؟ الکتروکارديوگرام (Electrocardiogram) يا نوار قلب, به نمودار ثبت ‌شده ي تغييرات پتانسيل الکتريکي ناشي از تحريک عضله قلب گفته مي‌شود. معمولاً با مخفف ECG يا EKG (مورد دوم مخفف کلمه ي آلماني Elektrokardiogramm) مشخص مي‌شود. دستگاه الکتروکارديوگراف، اين نمودار را بر روي نوار کاغذي خط کشي شده‌اي به طور پيوسته ضبط مي‌کند. اطلاعاتي که روي الکتروکارديوگرام ضبط مي‌شود نشان دهنده امواج الکتريکي محرک قلب مي‌باشد. اين امواج نمايشگر مراحل مختلف تحريکات قلبي هستند. دين صورت که الکترودهاي فلزي کوچکي بر روي مچ دست ، قوزک پا و سينه افراد قرار داده مي شود. سيگنالهاي الکتريکي از الکترودها و از طريق سيم هايي به دستگاه نوار قلب منتقل مي شوند و اين دستگاه سيگنالها را بصورت امواج نمايش مي دهد. امواج مختلف نمايانگر نواحي متفاوتي از قلب هستند که جريان الکتريکي از آنها عبور مي کند. جريانهاي الکتريکي ماهيچه قلب را منقبض و منبسط مي کنند. امواج ECG بر روي کاغذي که در طول دستگاه نوار قلب حرکت مي کند ضبط مي شود و سرعت و ريتم قلب را نشان مي دهد. الگوي امواج در مورد آسيب وارده به عضله قلب و يا التهاب غشاء دور قلب ( پريکارديوم ) نشانه هاي مهمي ارائه مي دهند. در بسياري از موارد نوار قلب اصلي ۱۰-۵ دقيقه وقت مي گيرد و در مطب پزشک، آزمايشگاه و بيمارستان قابل انجام شدن است. الکتروکارديوگرام طبيعي از يک موجP, يک کمپلکس QRS و يک موجT تشکيل شده است. کمپلکس QRS غالبا, اما نه هميشه, داراي سه موج مجزاي Q, R و S است. موج P حاصل پتانسيل هاي الکتريکي دپلاريزاسيون( حرکت به سمت پتانسيل مثبت) دهليزها قبل از شروع انقباض آنها و نمايانگر جريان الکتريکي در حفرات بالائي قلب ( دهليزها ) است. کمپلکس QRS هم حاصل پتانسيل هاي الکتريکي دپلاريزاسيون بطن ها پيش از انقباض آنها و نشاندهنده جريان الکتريکي در حفرات پائيني قلب (بطن ها) مي باشد, يعني زماني که موج دپلاريزاسيون در حال گسترش در بطن هاست. بنابراين هم موجP و هم اجزا ي کمپلکس QRS امواج دپلاريزاسيون هستند. موج T هم نمايانگر دوره استراحت کوتاه قلب است ، زماني که بين دو ضربان قلب دوباره شارژ مي شود. موج p => دپلاريزه شدن دهليزها کمپلکس QRS => دپلاريزه شدن بطن ها + رپلاريزاسيون دهليزها موج T => رپلاريزاسيون بطن ها کاربرد نوار قلب چيست ؟ الکتروکارديوگرام يا نوارقلب, براي بررسي افرادي که درد قفسه سينه دارند، آنهايي که ممکن است دچار حمله قلبي شوند و يا آنهايي که مشکوک به بيماري عروق کرونري يا آريتمي هستند بکار برده مي شود. همچنين براي تشخيص التهاب پرده دور قلب ( پريکارديت )،لخته خوني که جريان خون را در ريه مختل کرده( آمبولي ريوي )، سطح غيرطبيعي کلسيم و پتاسيم خون کمک کننده است. گاهي اوقات نوار قلب بعنوان قسمتي از معاينه فيزيکي معمول يا براي غربالگري افرادي که ريسک بالاي مشکلات قلبي دارند، شامل افرادي که فشار خون بالا، کلسترول بالا، ديابت يا تاريخچه فاميلي محکمي از بيماريهاي قلبي دارند و افراد سيگاري، بکار برده مي شود. گاهي اوقات نوار قلب نمايانگر بيماري قلبي در افراد است، حتي اگر فرد هيچ علامتي نداشته باشد. همچنين در طول جراحي, نوار قلب مکرر عملکرد قلب را حين عمل نشان مي دهد. تغييرات الکتروکارديوگرام يا نوارقلب در بيماريها در تعداد زيادي از بيماريهاي قلبي تغييراتي در نوار قلب داريم که راهگشا مي باشد. مثلا در آريتمي قلبي يا بيماري عروق کرونري, تعداد يا شکل امواج در نوار قلب تغيير مي کند . در بيماريهاي ايسکميک قلبي معمولا بسته به حاد يا قديمي بودن واقعه ايسکميک و ناحيه رگهاي درگير, موج Q عميق، موج T برعکس يا, بالا و پايين رفتن قطعه S T را داريم . در برخي بيماريها نيز انحراف محور قلب را داريم . در برخي بلوکهاي قلبي پهن شدن کمپلکس QRS و در برخي اختلالات الکتروليتهاي سرم مانند افزايش پتاسيم خون نيز ما تغييرات نوارقلب را داريم. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد