شفاخونه/ خواص فوق العاده «گل نسترن»

اقتصاد نيوز/ گياه نسترن درختچه‌ کوچکي است با ارتفاع حداکثر ۳متر و برگ‌هايي شامل پنج تا هفت برگچه دندانه‌‌‌دار؛ از ميوه گل نسترن به‌عنوان غني‌ترين منبع ويتامينC ياد شده که ۲۰برابر ليمو ويتامينC دارد. گياه نسترن درختچه‌ کوچکي است با ارتفاع حداکثر 3 متر و برگ‌هايي شامل پنج تا هفت برگچه دندانه‌‌‌دار که به‌شکل بيضي نوک‌تيز بوده و گل‌ها به‌رنگ‌هاي گلي (قرمز کم‌رنگ)، سفيد مايل به گلي و يا سفيد هستند. اين گل زيبا و خوش‌عطر سرشار از خواص دارويي است که علاوه بر آن رب مخصوص خوراکي نيز از آن تهيه مي‌شود که مي‌تواند جايگزين رب انار جهت استفاده در غذاها باشد؛ در ذيل به معرفي اين گل و خواص آن مي‌پردازيم. گل نسترن يا dog rose با نام علمي rosa canina که در کتابهاي قديمي به نام نسرين، نسترن و نستر نيز ناميده شده، درختچه کوچکي است که در حاشيه جنگلها، چاهها و گودالهاي آب مي‌رويد؛ نهنج گل پس از رشد به جسم کوزه‌مانند و قرمزرنگي تبديل مي‌شود و قسمت داخلي آن الياف ظريف و باريکي دارد که ميوه‌هاي فندقه‌اي درون کوزه‌ را در بر مي‌گيرد، گل نسترن در اکثر نقاط ايران به‌طور خودرو مي‌رويد و قسمت مورد استفاده اين گل، کوزه‌هاي مذکور است که به هيپس‌ مشهورند. استفاده از ميوه گل نسترن (R. canina hips) در قرون وسطي رواج داشت و زماني ميان عامه مردم براي بيماريهاي قفسه سينه مصرف مي‌شد؛ ميوه اين گل که به آن ميوه گل سرخ يا رز نيز گفته مي‌شود، منبع طبيعي ويتامين C است که موجب کاربرد گسترده آن در مکمل‌هاي ويتامين طبيعي، چاي و محصولات متنوع ديگر از جمله سوپ و مارمالاد شده است؛ اگرچه اين محصولات، به‌لحاظ تاريخي، مکمل غذايي به شمار مي‌آمدند اما به‌عنوان داروي ملين و ادرارآور نيز مصرف شده‌اند. پيش‌تر، ميوه رز به‌عنوان نوشيدني مغذي براي کودکان همچنين به‌منظور طعم‌دهنده در چاي و مربا استفاده مي‌شد. ترکيبات ميوه گل نسترن ميوه تازه گل نسترن (ميوه گل سرخ) حاوي 5/0 تا 7/1 درصد ويتامين C است که ترکيبي از آسکوربيک اسيد و هيدروآسکوربيک اسيد است؛ ميزان ويتامين C ميوه خشک موجود در بازار، ممکن است مختلف باشد، در آزمايشي که با روش رنگ‌‌سنجي و تين لايه کروماتوگرافي انجام گرفت، مشخص شد کاهش ويتامين C بستگي به مقدار خرد کردن و ذرات اين ميوه دارد به‌عنوان مثال در صورتي که ميوه فقط نصف شود، ميزان ويتامين C موجود در آن پس از يک سال و نيم نصف مي‌شود، در حالي که اگر خرد شود، پس از شش ماه صددرصد ويتامين C آن از بين مي‌رود. در بعضي منابع از ميوه گل سرخ به‌عنوان غني‌ترين منبع ويتامين C ياد شده است؛ مرکبات 50 ميلي‌گرم، کلم بروکلي خام و کيوي حدود 100 ميلي‌گرم، بعضي سبزيجات مناطق گرمسيري 200 تا 300 ميلي‌گرم، ميوه گل‌سرخ 1250 ميلي‌گرم، آسرولا 1000 تا 2330 ميلي‌گرم و مارجون 3150 ميلي‌گرم در هر صد گرم ويتامين C دارند؛ ميوه اين گل 20 برابر ليمو ويتامين C دارد. ميوه گل‌ نسترن يا همان ميوه گل سرخ همچنين حاوي ويتامين‌هاي A1 ،B1 ،B2 ،B3 و K است؛ از ديگر ترکيبات اين ميوه، پکتين (11 درصد)، تاتن‌ها (2 تا 3 درصد)، اسيد سيتريک و اسيد ماليک، فلاونوئيدها، رنگدانه‌هاي زرد و قرمز مخصوصاً کاروتنوئيدها، وانيلين، اسانس و قندها را مي‌توان نام برد. داروشناختي و اثرات مهم ميوه گل نسترن ويتامين C يک مکمل غذايي است و به‌عنوان ضد اسکوربوتيک مصرف مي‌شود؛ براي جبران کمبود اين ويتامين مي‌توان از ميوه اين گل‌ استفاده کرد؛ متأسفانه چون ممکن است مقدار زيادي از ويتامين C هنگام خشک کردن يا تهيه محصول از ميوه گل نسترن از بين برود، مقداري ويتامين C مصنوعي به اين محصولات اضافه مي‌شود که روي بسته‌بندي آنها ذکر نمي‌شود؛ در صورتي که ميوه اين گياه به‌صورت تازه مصرف شود، داراي مقدار زيادي ويتامين است که مستقيماً جذب بدن مي‌شود، ميوه اين گل، ادرارآور و مسهل است و از آن براي کاهش تشنگي، کاهش التهاب معده و نيز به‌عنوان طعم‌دهنده و همچنين، تهيه مربا استفاده مي‌شود. مسهل بودن اين گياه به‌خاطر اسيد ماليک، اسيد سيتريک، گلوکوزيدهاي پورگاتيو، مانند مولتي‌فلورين A و B و پکتين موجود در آن است. سمّيت و عوارض جانبي ميوه گل نسترن مصرف خوراکي ميوه اين گل، هيچ‌گونه مسموميتي ايجاد نمي‌کند و 100 گرم از آن حاوي بيش از 1200 ميلي‌گرم ويتامين C است؛ مصرف مقادير کم آن هيچ‌ عارضه‌اي در بر ندارد و در مورد مصرف مقدار زياد و طولاني‌ آن هم گزارشي ارائه نشده است؛ در کتب اروپايي، مانند کميسيون E، عوارض مصرف مقدار زياد اين ميوه ناشناخته گزارش شده است. البته کارگراني که به‌طور مداوم در معرض ميوه‌هاي گل‌ نسترن هستند، ممکن است دچار حساسيت و مشکلات تنفسي شوند؛ بعضي از اين عوارض در واقع، حساسيت نيستند بلکه پرزهاي ريز ميوه گل‌ هستند که مانند پشم ‌شيشه به‌روي پوست تحريکات مکانيکي پوستي ايجاد مي‌کنند. طريقه و ميزان مصرف ميوه گل نسترن 1 تا 3 قاشق ميوه خردشده را در آب جوش ريخته و 15 تا 20 دقيقه بگذاريد به همان حال بماند؛ سپس آن را صاف و مصرف ‌کنيد؛ اين مقدار را مي‌توان روزي سه بار تکرار کرد و ميزان مصرف مي‌تواند بر حسب وزن تا روزي 12 گرم باشد. مهم‌ترين خواص ميوه گل نسترن ضد درد، ضد اسهال، ضد اکسيدان، مليّن، ادرارآور، کاهش‌دهنده قند خون، مسهل، مهارکننده ليپواکسيژناز، مقوي اعصاب و ضد کرم و طبع آن گرم و خشک است. سرشار از ويتامين ث است و ميوه خشک آن را بيش از يک سال نمي‌توان نگه‌داري کرد. در دوران نقاهت از دمکرده ميوه اين گياه استفاده شود؛ براي جوشانده ميوه اين گياه را نبايد زياد جوشاند. براي ناراحتي‌هاي لثه و درد دندان از جوشانده اين گياه مزمزه شود؛ براي رفع حالت سستي در بدن از جوشانده ميوه اين گياه بنوشند. براي درمان التهاب کليه از جوشانده ميوه اين گياه استفاده مي‌شود و براي درمان يبوست از مرباي گل نسترن استفاده شود. براي درمان ورم مثانه از دمکرده ميوه اين گياه استفاده مي‌شود؛ ميوه اين گياه سرشار از کلسيم است. دمکرده ميوه اين گياه تصفيه‌کننده خون است؛ جهت برطرف کردن غم و اندوه 10 گرم ميوه اين گياه را در 300 سي‌سي آب سرد به‌مدت 3 ساعت خيسانده سپس حرارت داده تا به جوش آيد، 15 دقيقه دم‌کرده روزي 3 فنجان بنوشند. براي درمان اسهال و اسهال خوني 20 گرم ميوه اين گياه را در 500 سي‌سي آب‌سرد به‌مدت 3 ساعت خيسانده سپس حرارت داده تا به جوش آيد 15 دقيقه دم‌کرده روزي 3 فنجان بنوشند. براي درمان تپش قلب 10 گرم ميوه نسترن را به‌مدت 3 ساعت در 300 سي‌سي آب‌سرد خيسانده سپس با حرارت ملايم جوش آورده 5 دقيقه جوشانده 15 دقيقه دم‌کرده روزي 3 فنجان بنوشند. براي درمان حبس‌البول 10 گرم ميوه نسترن را در 300 سي‌سي آب‌جوش 15 دقيقه دم‌کرده قبل از هر غذا يک فنجان بنوشند. براي درمان نرمي استخوان و کمبود ويتامين ث يک کيلو ميوه نسترن را با 300 گرم نبات کوبيده سپس با 2 ليتر آب مخلوط نموده به‌مدت 15 روز در يک محل گرم گذاشته سپس صاف نموده قبل از غذا يک فنجان بنوشند. براي درمان ورم چرکي کليه از جوشانده و دمکرده ميوه نسترن استفاده شود و براي درمان سرماخوردگي و آنفلوانزا از دمکرده ميوه نسترن استفاده شود. براي دفع سنگ کليه 15 گرم ميوه نسترن را ابتدا خرد کرده در 300 سي‌سي آب سرد جوشانده 15 دقيقه دم‌کرده قبل از غذا يک ليوان بنوشند. براي درمان سنگ کيسه صفرا از جوشانده يا دمکرده ميوه نسترن ميل شود. جوشانده ميوه نسترن دفع‌کننده کرم معده است؛ ضماد گل نسترن التيام‌دهنده زخم است. بوي بد بدن را دفع مي‌کند؛ آنهايي که عرق زياد مي‌کنند و بوي بد مي‌گيرند بايد تن خود را بعد از حمام کردن با دم‌کرده گل و برگ نسترن آبکشي کنند. خونريزي از سينه را بند مي‌آورد؛ بي‌خوابي را برطرف مي‌کند؛ انقباض ماهيچه‌هاي معده را برطرف مي‌کند و معده را تقويت مي‌کند. سرعت جريان خون را در پوست زياد کرده و باعث لطافت پوست مي‌شود؛ براي ترميم شکستگي استخوان و رفع ورم مقعد، ضمادي از برگ اين گياه درست کرده و روي قسمت شکستگي يا تورم قرار دهيد. چون گل نسترن شيرين است، حشرات را به خود جذب مي‌کند مخصوصاً حشره مخصوصي به‌نام ساي نيپس Cynips که در نيش زدن، برجستگي‌هاي کوچکي پوشيده از تار و به‌رنگ سبز مايل به قرمز در آن به وجود مي‌آورد که به نام «بِدِگار» Bedegar معروف است که خواص طبي مهمي دارد مخصوصاً براي بيماران مسلول، تقويت‌کننده بوده و مانع عرق کردن مي‌شود همچنين مقدار آلبومين در ادرار را کم مي‌کند؛ بدگار اثر آرام‌کننده اعصاب نيز دارد. براي تهيه عرق نسترن، يک‌چهارم ليوان از عرق نسترن را با يک ليوان آب مخلوط کرده، سپس آن را شيرين کنيد؛ از اين شربت مي‌توانيد چند ليوان در روز بنوشيد. فاطمه نجفي با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد