کودک/ با عارضه بی اختیاری ادرار در کودکان چگونه برخورد کنیم؟

ني ني بان/ بي‌اختياري ادرار به بيان ساده عارضه‌اي است که فرد کنترلي بر عمل ادرار کردن ندارد و مثانه ناخواسته تخليه مي‌شود. بعضي کودکان دچار بي‌اختياري ادرار، شب‌ها مشکل شب ادراري دارند و در طي روز نيز بارها خيس و گريان با شرمساري به والدين خود پناه مي‌برند. نحوه کنترل کردن مثانه بايد به کودک آموزش داده شود، برخي کودکان زودتر از بقيه مثانه را تحت کنترل درمي‌آورند. بي‌ اختياري ادرار در اکثر نوزادان و خردسالان طبيعي است، اما در کودکان بزرگتر و نوجوانان يک مشکل محسوب مي‌شود و بايد براي درمان آن اقدام شود. سازو کار عملکرد دستگاه ادراري دستگاه ادراري از کليه‌، حالب‌، مثانه و ميزراه يا مجراي خروج ادرار تشکيل مي‌شود. ادرار توسط کليه‌ها توليد مي‌شود و از راه حالب‌ها به مثانه مي‌رود. مثانه مانند يک مخزن ذخيره عمل مي‌کند و ادرار را تا زمان تخليه نگه مي‌دارد. عمل تخليه شدن مثانه به هماهنگي دقيقي بين مغز، اعصاب و عضلات نياز دارد. دو عضله مهمي که در روند ادرار کردن موثراند، عضله دترسور و اسفنکتر نام دارند. دترسور عضله بزرگي است که منقبض مي‌شود تا ادرار را با فشار از مثانه بيرن براند و اسفنکتر گروهي از عضلات است که منقبض مي‌ماند تا ادرار را در مثانه نگه دارد. اين دو عضله بايد با هم هماهنگ باشند، يعني هر بار که يکي منقبض است، ديگري بايد شل باشد، تا جريان ادرار در کنترل فرد قرار گيرد. نقص عملکرد هر يک از اين دو عضله باعث از دست دادن کنترل ادرار در کودکان و بروز درجه‌اي از بي‌اختياري ادراري مي‌شود. ميزراه نيز مانند مجرايي عمل مي‌کند که ادررا را از مثانه به بيرون هدايت مي‌کند. علل از علل بي‌اختياري روزانه ادرار مي‌توان به نگهداشتن خودخواسته ادرار، عفونت مجاري ادراري، يبوست و خنده شديد اشاره کرد. بي‌ اختياري ادرار در ميان دختران شيوع بالاتري دارد. ابتلا به عارضه‌هاي جدي‌تري مانند ناراحتي‌هاي عصبي (براي مثال مثانه عصبي)، ناهنجاري‌هاي کالبدشناختي مجاري ادراري و ديابت نيز از ديگر علل بي‌اختياري محسوب مي‌شود که البته شيوع بالايي ندارند. نگهداشتن خودخواسته ادرار شايع‌ترين دليل بي‌اختياري روزانه ادرار در کودکان است که غالباً در خردسالان ۳ تا ۵ ساله‌اي مشاهده مي‌شود که از رفتن به سرويس بهداشتي امتناع مي‌کنند. اين گروه از کودکان چنان سرگرم بازي مي‌شوند که فراموش مي‌کنند بايد جايي بروند و وقتي که تحت فشار قرار مي‌گيرند، به جاي يک اقدام موثر و ساده به خود مي‌پيچند، وول مي‌خورند و دست‌ها را روي ناحيه تناسلي فشار مي‌دهند. اکثر کودکان به مرور اين عادت را کنار مي‌گذارند و وقتي بزرگتر شدند خود را به موقع به سرويس بهداشتي مي‌رسانند. علائم بي‌اختياري ادرار در کودکان بروز نشانه‌ها و علائم زير در کودکان دچار بي‌اختياري ادرار نگران کننده است: -نشانه‌ها يا ترس‌ها و نگراني‌هاي حاکي از سوء استفاده جنسي -تشنگي شديد، حجم زياد ادرار و يا کاهش وزن -بي‌اختياري در طول روز در کودکان بزرگتر از ۶ سال -نشانه‌هاي آسيب عصبي، به ويژه روي پاها -نشانه‌هاي ناهنجاري ستون فقرات -نشانه‌هاي آسيب عصبي در پاها شامل ضعف يا دشواري در حرکت دادن يک يا هر دو پا و شکايت کودک از داشتن حسي عجيب در پاها مي‌شود. از نشانه‌هاي ناهنجاري ستون فقرات نيز مي‌توان به فرورفتگي عميق يا لکه‌هاي غيرعادي مو در وسط کمر اشاره کرد. انواع بي‌ اختياري ادرار در کودکان را مي‌توان به دو گروه اصلي زير تقسيم‌بندي کرد: شب ادراري: کودک غالباً شب‌ها رختخواب خود را خيس مي‌کند. شب ادراري شايع‌ترين نوع بي‌ اختياري ادرار در کودکان بالاي ۵ سال است. بي‌اختياري روزانه: اين نوع بي‌اختياري در ميان کودکان کوچک‌تر شيوع بالاتري دارد و غالباً پي‌آمد رفتارهاي خاص است، البته به ندرت مي‌تواند نشانه وجود مشکلات جدي‌تر نيز باشد. بي‌اختياري ادرار را مي‌توان برحسب زمان بروز علائم نيز طبقه‌بندي کرد. اگر کودک مثانه را در طول روز به خوبي تحت کنترل دارد، اما شب‌ها همواره رختخواب خود را خيس مي‌کند، بي‌اختياري از نوع اوليه است. اما اگر کودک به مدت حداقل ۶ ماه مشکلي نداشته است، و پس از آن علائم بروز يافته است، بي‌اختياري از نوع ثانويه خواهد بود. شيوع بي‌اختياري ادرار در کودکان پژوهش‌ها نشان داده است که ۲۰ % کودکان ۵ ساله و ۱۰ % کودکان ۷ ساله مشکل شب ادراري دارند و از اين ميان ۲۰% با مشکل بي‌اختياري روزانه ادرار نيز دست و پنجه نرم مي‌کنند. به علاوه شب ادراري در ميان پسران و بي‌اختياري روزانه در ميان دختران شيوع بالاتري دارد. بي‌اختياري ثانويه يک-چهارم از کل موارد را به خود تخصيص مي‌دهد و عموماً با اضطراب يا محرک‌هاي تنش‌زاي رواني ارتباط دارد. تشخيص پزشک گاهي علت بي‌ اختياري ادرار در کودکان را با توجه به سابقه بيمار، معاينه، آزمايش ادرار و کشت ادرار تشخيص مي‌دهد. همچنين پزشک با توجه به نتايج به دست آمده دستور انجام آزمايش‌هاي ديگري را نيز مي‌دهد. براي مثال به منظور تشخيص ديابت شيرين يا ديابت بي‌مزه آزمايش خون و يا آزمايش ادرار انجام مي‌شود تا ميزان قند و الکتروليت تعيين شود. اگر پزشک احتمال نقص مادرزادي بدهد، سونوگرافي از کليه‌ها و مثانه و راديوگرافي از ستون فقرات ضروري خواهد بود. همچنين در صورت لزوم راديوگرافي مخصوصي از مثانه و کليه‌ها به نام سيستواورتروگرام تخليه‌اي انجام مي‌شود. در اين آزمايش با استفاده از سوند ماده حاجب رنگي در مثانه تزريق مي‌شود تا آناتومي مجاري ادراري و جهت جريان ادرار مشخص شود. درمان بي‌اختياري ادرار در کودکان رشد و نمو به موازات بزرگ‌تر شدن کودک -ظرفيت مثانه افزايش مي‌يابد. -هشدارهاي طبيعي بدن فعال مي‌شود. -مثانه پرکار آرام مي‌شود. -هورمون ضدادراري (ADH) در حد مناسب توليد مي‌شود. -واکنش نشان دادن به پيام‌هاي بدن مبني بر ضرورت تخليه ادرار بهبود مي‌يابد. آموزش مثانه و راهبردهاي مرتبط براي آموزش مثانه تمرين‌هاي خاصي به منظور تقويت عضلات مثانه و تحت کنترل درآوردن ادرار به کودک ياد داده مي‌شود. همچنين افزايش دادن زمان بين دفعات ادرار کردن باعث تحت کشش قرار گرفتن مثانه مي‌شود و کودک به تدريج ياد مي‌گيرد تا ادرار را مدت بيشتري نگه دارد. بهره‌گيري از روش‌هاي زير نيز به رفع مشکل بي‌اختياري روزانه کمک مي‌کند: زمان‌بندي کردن تخليه ادرار: براي مثال کودک را هر دو ساعت يک بار به دستشويي بفرستيد. -پرهيز از غذاها يا نوشيدني‌هاي کافئين‌دار انجام توصيه‌هاي مربوط به شيوه مناسب ادرار کردن: براي مثال به کودک ياد دهيد تا عضلات را شل کند و صبر کند تا مثانه کاملاً تخليه شود. به علاوه مي‌توانيد کودک را از خواب بيدار کنيد تا مشکل بي‌ اختياري کاهش پيدا کند. مطمئن شويد که فرزندتان در طول روز به اندازه کافي مايعات مي‌نوشد، به اين ترتيب کودک ديگر قبل از خواب ميلي به نوشيدن مقدار زيادي مايعات نخواهد داشت. از متخصص اطفال درباره ميزان مايعاتي که کودک بايد در طول روز مصرف کند، راهنمايي بخواهيد. به خاطر داشته باشيد که حجم مايعات لازم براي کودک به سن، ميزان فعاليت بدني و عامل‌هاي ديگر بستگي دارد. دارو يکي از روش‌هاي درمان بي‌ اختياري ادرار در کودکان افزايش سطح هورمون ADH است. دسموپرسين (DDAVP) نوع سنتزي هورمون ضدادراري است که به صورت قرص، اسپري بيني و قطره بيني تهيه مي‌شود و با مصرف آن ميزان هورمون ضدادراري افزايش مي‌يابد. مصرف اين دارو براي کودکان منعي ندارد. ايمي‌پرامين (توفرانيل) داروي ديگري است که براي درمان بي‌اختياري شبانه تجويز مي‌شود، هرچند مکانيسم اثر اين دارو براي جلوگيري از شب ادراري مشخص نيست. اگرچه با مصرف اين داروها مشکل بي‌اختياري کودک براي مدت کوتاهي رفع مي‌شود، اما مشکل با قطع مصرف دارو عود مي‌کند. بي‌اختياري ناشي از پرکاري مثانه را مي‌توان با مصرف اکسي بوتينين (ديتروپان) درمان کرد. اين دارو عضلات مثانه را شل و گرفتگي‌هاي عضلاني را کنترل مي‌کند. هشدارهاي مرطوب هشدارهاي مرطوب کودک را در زماني که شروع به ادرار مي‌کند، از خواب بيدار مي‌کند. اين دستگاه يک پد حساس به آب دارد که به زنگ هشدار متصل مي‌شود. اين زنگ به محض احساس رطوبت به صدا درمي‌آيد. دستگاه کوچک را مي‌توان به لباس خواب کودک متصل کرد يا از دستگاه بزرگتري استفاده کرد و آن را روي تخت قرار دارد. براي اين که هشدار موثر باشد، کودک بايد به محض به صدا درآمدن دستگاه بلند شود، ادرار را کنترل کند و به دستشويي برود. بنابراين بهتر است فرد ديگري نيز در اتاق کودک بخوابد، تا با شنيدن صداي زنگ او را از خواب بيدار و به او کمک کند. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد