مجله اينترنتي ستاره/ شيرينبيان (نام علمي: Glycyrrhiza glabra)، که به فارسي مَهْک گفته ميشود، گياهي خودرو از تيرهٔ سبزيآساها، بومي جنوب اروپا، شمال آفريقا و نواحي معتدل آسيا ست. در اکثر نقاط ايران خصوصاً در شهرستان خاتم مروست و نواحي شرقي و شمال شرقي و همچنين آذربايجان،سلسله جبال بختياري و شهرستان اقليد به فراواني ميرويد. شيرين بيان از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافهٔ يک برگچهٔ انتهايي تشکيل شده است که به سبب ترشح شيره، چسبندهاند. گلهايش مايل به آبي و ميوهاش شامل ۵ تا ۶ دانهٔ مايل به قهوهاي است. ريشه و ساقهٔ زيرزميني آن مصرف دارويي دارد.ريشهها و ريزومهاي اين گياه داراي پوستي قهوهاي رنگ يا سياه و مغز زردرنگ است.
شيرينبيان گياه بومي مناطق مديترانه است و همچنين يکي از مهمترين گياهان دارويي بومي ايران است که بهميزان قابل توجهي ساليانه از آن صادر ميشود. بهگفته وي شيرينبيان داراي طبيعت گرم و خشک است و ساقهاي بهطول ۱ متر و برگهاي مرکب از تعدادي برگچه کدر و سبزرنگ و گلهايي بهرنگ سفيد و بنفش و زرد دارد. اين کارشناس بهداشت عمومي بيان داشت: ماده اصلي اين گياه اسيد گليسيريزيک با شيريني ۳۰ تا ۵۰ برابر ساکارز است که در صنايع دارويي و غذايي کاربرد فراوان دارد.
خواص شيرين بيان براي معده
از شناخته شده ترين خواص ريشه و ريزوم (ساقه زير زميني) شيرين بيان استفاده از آن در درمان زخم معده است. پزشکان طب سنتي به درمان زخم معده با شيرين بيان در زمان کوتاه سه تا چهار ماهه اعتقاد دارند. به طور کلي اين گياه به دليل داشتن ماده موثرهاي به نام «اسيد گليسيرينيک» در درمان زخمهاي گوارشي، بهويژه زخم معده، اثني عشر و نيز التهاب معده (گاستريت) موثر است . مهمترين خاصيت شيرين بيان که جديدا کشف شده است و در اروپا و آمريکا استفاده مي شود، درمان سرطان معده با اين گياه ارزشمند است.
مکانيسم تاثير شيرين بيان براي معده، به اين صورت است که شيرين بيان به واسطه ترکيبات ذکر شده، سطح اسيد معده را پايين ميآورد، سوزش معده و سوء هاضمه را کم ميکند و در نهايت به عنوان يک ضد يبوست ملايم عمل ميکند و ميتوان از آن، براي رفع اسپاسم، التهاب و ناراحتي در لوله گوارش استفاده کرد. همچنين اين گياه با افزايش شيره صفرا و کاهش سطح کلسترول تاثير مثبتي روي کبد هم دارد. به طور کلي بيماري ورم معده، التهاب پوشش داخلي معده است و تنها يک بيماري محسوب نميشود، بلکه گروهي از بيماري هاست و ممکن است موجب خوردگي مخاط معده و خونريزي شود. بنابراين عجيب نيست که عدهاي از اطبا سنتي اعتقاد دارند، زماني که معده پاک و سالم باشد تمام اعضاي بدن سالم هستند و اين ويژگي مهمترين خاصيت گياه شيرين بيان است.
خواص عرق شيرين بيان براي معده
بخش مورد استفاده دارويي گياه ريشه بيان ريشه و ريزوم آن است. عصاره گياه شيرين بيان، با جوشاندن ريشه گياه و تبخير بخش عمده آب آن، به دست مي آيد که مادهاي به رنگ سياه مايل به قهوهاي است، اين ماده به دو صورت جامد و شيره عرضه براي استفاده دارويي عرضه ميگردد. از اين عصاره، در پزشکي، داروسازي، صنايع غذايي و بهداشتي استفاده ميشود. از ديگر کاربردهاي عصاره شيرين بيان، شيرين کردن فرآورده هاي غذايي و صنعت شيريني و شکلات است، چون ۵۰ برابر شکر شيريني دارد و علاوه بر اين، خواص دارويي مفيدي هم دارد.
تهيه شربت شيرين بيان: براي ساخت شربت شيرين بيان بايد ريشه بدون پوست اين گياه را پودر کرده و با آب مخلوط نماييد و آنقدر بجوشانيد تا غليظ شود.
تهيه دم کرده شيرين بيان: براي درست کردن دم کرده شيرين بيان بايد ۵۰ گرم ريشه شيرين بيان بدون پوست را آسياب کنيد و در يک ليتر آب جوش بريزيد و بگذاريد مدت ۱۰ دقيقه دم بکشد.
تهيه جوشانده شيرين بيان: براي درست کردن جوشانده شيرين بيان بايد ۵۰ گرم ريشه شيرين بيان بدون پوست را آسياب کرده و در ۱۰۰ گرم آب بريزيد و آنقدر بجوشانيد که دوسوم آن باقي بماند.
تهيه جوشانده شيرين بيان براي معده درد: به اين منظور 10 گرم از ريشه تميز شده شيرين بيان و به همان ميزان ريشه انار شيرين را با يک ليوان آب سرد به مدت پانزده دقيقه آهسته جوشانده، صاف کرده و ناشتا به مدت 40 روز مصرف کنيد.
تهيه جوشانده شيرين بيان براي رفع نفخ، ريفلاکس و ترشي معده: به اين منظور ريشه شيرين بيان را کوبيده و به ميزان دو قاشق سوپ خوري به همراه يک قاشق نعناع پودر شده، يک قاشق بابونه، يک قاشق پونه و يک قاشق زيره سبز مخلوط کرده و بعد از هر وعده غذا، يک قاشق مرباخوري از اين ترکيب را با يک ليوان آب جوش ده دقيقه دم کرده به جاي چاي بنوشيد.
نحوه مصرف عرق شيرين بيان: به جاي استفاده از گياه شيرين بيان ميتوان از عرق اين گياه استفاده نمود، مقدار مصرف عرق شيرين بيان براي بزرگ سالان، روزي سه بار يک فنجان و براي کودکان، روزي سه بار به ميزان نصف فنجان است و بهتر است اين عرق در وسط غذا ميل شود.
مضرات شيرين بيان
لازم به ذکر است، استفاده زياد از شيرين بيان براي طحال مضر است و اگر ميخواھيد از اين گياه براي برطرف کردن بيماري و براي مدت طولاني استفاده کنيد بھتر است آن را با کتيرا مصرف کنيد. همچنين استفاده از گياه و فراودههاي شيرين بيان براي زنان باردار، کودکان زير ۷ سال، افراد با فشار خون بالا و اختلالات غده تيروئيد ممنوع است.
مصرف بي رويه شيرين بيان يا ساير فرآورده هاي آن به سبب تحريک غدد فوق کليوي و ترشح بيش از اندازه هورمون آلدوسترون مضر است. اين حالت سبب عوارضي چون اختلال در فعاليت هاي متابوليسمي و بالا رفتن فشار خون مي گردد. در صورت مصرف بيش از ۲۰ گرم در روز، بروز عوارض نامطلوب بعيد نيست.
درمان زخم معده با شيرين بيان و درمان ورم معده با شيرين بيان و درمان رفلاکس معده با شيرين بيان و درمان معده با شيرين بيان و درمان سوزش معده با شيرين بيان و درمان اسيد معده با شيرين بيان و درمان سرطان معده با شيرين بيان و درمان عفونت معده با شيرين بيان
در منابع طب سنتي ايران از اين گياه به عنوان سوس نامبرده ميشود و اين گياه را به عنوان گياه گرم و تر معرفي کردهاند و کاربردهاي مختلفي براي آن ذکر شده است.
کاربردهاي درماني شيرين بيان براي معده
ورم معده، زخم معده و بيماريهاي التهابي روده: اثرات درماني شيرين بيان در تمام قسمتهاي دستگاه گوارش ديده مي شود لذا مي توان از آن در تمام موارد التهاب يا زخم ديواره روده يا معده استفاده کرد. استفاده از چاي شيرين بيان در شبها مي تواند به کاهش ريفلاکس معدي کمک کند.
آرتريت التهابي: قدرت ضد التهابي شيرين بيان مي تواند در از بين بردن حالتهايي نظير خشکي، داغي و درد عضلات و مفاصل مؤثر باشد. شيرين بيان با روشي که زياد با عملکرد ساير استروئيدها متفاوت نيست، به تعديل التهاب مزمن و شرايطي مانند آرتريت روماتوئيد و پلي ميالژيا کمک مي کند.
زخم هاي دهاني، گلودرد، برونشيت و سرفه: چاي شيرين بيان به تنهايي يا در ترکيب با ساير گياهان مي تواند يک داروي غرغره يا دهانشويه مؤثر با طعم مناسب زخم هاي زبان، دهان، گلو و حنجره باشد. نوشيدن اين چاي نيز مي تواند به درمان التهابات و تحريک راههاي تنفسي مثل عفونت برونش ها کمک کرده و براي درمان سرفه و از بين بردن خلط سينه مؤثر باشد. اينچنين به نظر مي رسد که اين گياه براي جلوگيري از پوسيدگي دندان ها نيز مؤثر باشد.
عفونت هاي ويروسي: اگرچه شيرين بيان به اين منظور شناخته نمي شود، اما در ترکيب با ساير گياهان مي تواند منجر به تقويت سيستم ايمني بدن و مقابله با عفونت هاي ويروسي و ساير عفونت ها شود. از جمله ديگر بيماريهايي که شيرين بيان براي آنها توصيه شده است مي توان به سندروم خستگي مزمن، مونو نوکلئوز، بيماري لايم، زونا و التهاب لوزه ها اشاره کرد.
تقويت کننده غدره آدرنال: شيرين بيان مي تواند در شرايطي که غدد آدرنال به استرس هاي طولاني مدت مبتلا شده اند کارساز باشد. اين گياه يک مقوي مؤثر براي غدد آدرنال بوده و به بهبودي بيماري و خستگي مزمن کمک مي کند. شيرين بيان يک داروي استروژني است که مي تواند به خصوص در درمان خستگي هاي مزمن دوران يائسگي به کار رود.
ساير کاربردها: تحقيقات در چين نشان داده است که شيرين بيان مي تواند در سندروم تخمدان پلي کيستيک و بهبود نظم قاعدگي و باروري مؤثر باشد. اين گياه همچنين از کبد و بافتهاي غشايي در معده و مسيرهاي تنفسي حفاظت مي کند. شيرين بيان داروي خوبي براي باز يافتن سلامتي و بهبود بعد از بيماري است.
نحوه ي مصرف شيرين بيان براي معده:
۱ تا ۴ گرم از پودر ريشه ها را بصورت دمکرده و يا جوشانده به تعداد سه مرتبه در طول روز استفاده مي کنيم.
تهيه دم کرده شيرين بيان براي معده
براي درست کردن دم کرده ي شيرين بيان بايد ۵۰ گرم ريشه شيرين بيان بدون پوست را آسياب کنيد و در يک ليتر آب جوش بريزيد و بگذاريد مدت ۱۰ دقيقه دم بکشد.
براي درست کردن جوشانده شيرين بيان نيز بايد ۵۰ گرم ريشه شيرين بيان بدون پوست را آسياب کرده و در ۱۰۰ گرم آب بريزيد و آنقدر بجوشانيد که دوسوم آن باقي بماند.
عصاره شيرين بيان
با جوشاندن ريشه گياه شيرين بيان و تبخير بخش عمده آب آن، ماده اي سياه رنگ (مايل به قهوه اي) به دست مي آيد که همان عصاره است. اين ماده به دو صورت جامد و شيره عرضه مي گردد. عصاره شيرين بيان در پزشکي، داروسازي، صنايع غذايي و بهداشتي مصارف متعددي دارد.
کاربرد اصلي اين ماده، (در کشورهاي غربي) شيرين کردن فرآورده هاي غذايي است، چون ۵۰ برابر قند (ساکاروز) شيريني دارد و علاوه بر اين، خواص دارويي هم دارد.
براي ساخت شربت شيرين بيان بايد ريشه بدون پوست اين گياه را آسياب کرده و با آب مخلوط کرده و آنقدر بجوشانيد تا غليظ شود.
نمي توان تکه هاي شيرين بيان را مانند آب نبات در دهان گذاشت و مکيد، استفاده زياد از شيرين بيان براي طحال مضر است و اگر مي خواهيد از شيرين بيان براي برطرف کردن بيماري و براي مدت طولاني استفاده کنيد بهتر است آنرا با کتيرا بخوريد.
شيرين بيان به عنوان گياهي شناخته شده در دفع سموم، نرم کننده، مرهم، ضد بو، خلط آور، عرق آور، تب بر، ملين و مناسب براي ناراحتيهاي قفسه سينه و محرک توليد استروژن در نظر گرفته ميشود.
اين گياه بر خلاف نامش ماده موثر تلخي دارد و ميتوان جوشانده آن را با مقداري شيرين کننده مانند نبات يکبار در روز استفاده کرد.
بازار