تغذیه کارکنان در محیط کار چگونه باید باشد؟

ايسنا/ روند رو به گسترش شهرنشيني، اشتغال افراد خانواده در بيرون از منزل، گاهي موجب مي‌شود که خانواده‌ها و خصوصا زوج‌هاي جوان به دليل شيفت‌هاي کاري، از تهيه و صرف غذا در خانه محروم باشند. تقريبا تمام کساني که در بيرون از منزل به کار اشتغال دارند، حداقل يک وعده از غذاي خود را در محل کار خود، اغذيه فروشي‌ها، فست فودها و يا رستوران‌هاي کارخانه‌ها و ساير محيط‌هاي کار صرف مي‌کنند. ويژگي اغلب غذاهايي که خارج از خانه طبخ مي‌شوند اين است که به مقدار زياد و براي تعداد زيادي تهيه مي‌شوند و بنابراين اگر رعايت نکات بهداشتي و سلامت در تهيه مواد اوليه، پاک کردن، شستشو، فرآوري و پخت غذا صورت نگيرد، به عده زيادي که به عنوان مشتري مصرف کننده اين غذا هستند، آسيب وارد مي‌شود. اين آسيب‌ها با توجه به نوع مشکلي که در جريان توليد غذا صورت مي‌گيرد، متفاوت است و ممکن است از بروز يک اسهال ساده تا مسموميت‌هاي شديد غذايي و يا ابتلا به انگل‌ها و ساير بيماري‌هاي ناشي از غذاي آلوده باشد و يا به دليل مصرف نوع مواد اوليه و شرايط پخت نادرست، زمينه مساعدي براي ابتلا به بيماري‌هاي غيرواگير مانند چاقي، ديابت، افزايش فشارخون، بيماري‌هاي عروقي، قلب و مغز، بيماري‌هاي اسکلتي استخواني، سکته‌هاي قلبي و مغزي را فراهم کند. امروزه چاقي و اضافه وزن يکي از مشکلات عمده تغذيه‌اي جهان بشمار مي‌رود و در حدود يک ميليارد نفر از مردم جهان دچار اضافه وزن و چاقي هستند. در کشور ما نيز درصد قابل توجهي از زنان و مردان بزرگسال دچار چاقي و اضافه وزن هستند و به اين دليل در معرض خطر ابتلا به بيماري‌هاي مزمن از جمله بيماري‌هاي قلبي و عروقي، ديابت، سرطان، افزايش فشار خون و افزايش کلسترول هستند. بيماري‌هاي مزمن در سال‌هاي اخير در کشور روند رو به گسترش و هشدار دهنده‌اي را طي کرده است. يکي از دلايل عمده آن الگوي مصرف غذايي است. مصرف غذاهاي چرب و سرخ کرده و پر نمک، افزايش فشار خون و افزايش کلسترول را به همراه دارد. با رعايت تغذيه مناسب در محيط کار مي‌توان از ابتلا به اين بيماري‌ها پيشگيري کرد. اصول کلي تغذيه در محيط کار: مصرف قندها وکربوهيدراتهاي ساده مثل قند و شکر، نان‌هاي سفيد و برنج سفيد در محيط کار اگرچه در کوتاه مدت به بالارفتن قند خون کمک مي‌کند، ولي با تحريک ترشح انسولين، ورود گلوکز به سلول را تسريع کرده و درنهايت کاهش قند خون و عوارض ناشي از آن مانند خستگي، خواب آلودگي و کاهش بازده کاري را بدنبال دارد. نحوه تغذيه در محيط کار مي‌تواند به افزايش يا کاهش استرس هم کمک کند. استرس همراه با تغذيه نامناسب و بي‌تحرکي زمينه را براي ابتلا به بيماري‌هاي مزمن فراهم مي‌کند. سطح هورمون‌هاي مولد استرس مانند کورتيزول با مصرف غذاهاي چرب و هورمون آدرنالين در اثر مصرف زياد قند و شکر و کافئين (در چاي، قهوه و نوشابه‌هاي کولا) درخون بالا مي‌رود. با تغييرات جزئي از جمله کاهش مقدار قند و کافئين مصرفي در محيط کار و رعايت اصل تنوع در برنامه غذايي روزانه مي‌توان به حفظ تعادل قند خون و همچنين افزايش ريزمغذي‌ها کمک کرد که نتيجه آن علاوه بر حفظ سلامت و کاهش عوامل خطر بيماري‌هاي مزمن، افزايش کارايي و بهبود بازده کاري کارکنان در محيط‌هاي کار است. تغذيه کارکنان نوبت کار (شيفتي): در مراکزي که چند نوبت (شيفت) کاري دارند مانند کارخانه‌ها، بيمارستان‌ها، ادارات پليس و فرودگاه‌ها رعايت نظم در برنامه غذايي روزانه، توزيع مناسب انرژي در وعده‌هاي غذايي، مصرف غذاهاي متنوع با گنجانيدن گروه‌هاي غذايي اصلي (نان و غلات، شير و مواد لبني، ميوه‌ها، سبزي‌ها و گروه گوشت، حبوبات و تخم مرغ) و توجه به زمان مصرف غذا در کاهش خستگي و بهبود عملکرد کارکنان و افزايش رضايت‌مندي آنها موثر است. مصرف غذاهاي نشاسته‌اي و قندي با افزايش توليد سروتونين که يکي از ناقل‌هاي عصبي است، علاوه بر بهبود خلق و خو، در افزايش خواب و استراحت افراد نقش مهمي دارد. مصرف يک ليوان شير کم چربي همراه با دو عدد خرما قبل از خواب در بهبود خواب موثر است. البته بايد توجه داشت که غذاهاي نشاسته‌اي به علت حجيم بودن، در صورتي که در مصرف آنها زياده‌روي شود، مي‌توانند موجب خواب آلودگي و خستگي شده و کارايي را کاهش دهند. افرادي که نوبت‌هاي شب کاري دارند، لازم است وعده اصلي غذاي خود را در بعدازظهر و يک وعده غذايي در نيمه زمان شيفت داشته باشند. غذاهاي چرب و سنگين و پرادويه سبب خواب آلودگي و کاهش کارايي مي‌شود. در وعده غذايي اين افراد، گوشت کم چربي (بويژه ماهي و مرغ) به شکل کبابي و يا آب پز، سبزي‌هاي تازه و سالاد، نان‌هاي سبوس‌دار و حبوبات و ماست کم چربي توصيه مي‌شود. مصرف منابع غذايي پروتئيني، با افزايش ناقل‌هاي شيميايي مانند نوراپي نفرين سبب افزايش هوشياري و رفع خواب آلودگي مي‌شود. بنابراين افرادي که در شيفت‌هاي شبانه کار مي‌کنند بايد در وعده غذايي خود از انواع منابع پروتئيني مثل انواع گوشت‌ها، حبوبات، تخم مرغ (آبپز) استفاده کنند. شير و مواد لبني ازجمله ماست، پنير و کشک نيز علاوه بر تامين املاحي مانند کلسيم و فسفر، از منابع خوب پروتئيني بشمار مي‌روند و بايد در وعده‌هاي غذايي روزانه مصرف شوند. مصرف ميوه‌ها در بين دو وعده غذايي با تامين ويتامين‌هاي مورد نياز بخصوص ويتامين‌هاي B و C در کاهش فشارهاي کاري و استرس سودمند است. بنابر اعلام دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت، براي داشتن تغذيه مناسب در محيط کار بهتر است: از نان و غلات کامل (سبوس‌دار) استفاده شود. به عنوان مثال بجاي مصرف نان‌هايي که از آرد سفيد (مثل نان لواش و باگت) تهيه شده‌اند از نان سنگک و يا نان جو استفاده شود. بجاي مصرف غذاهاي پرچربي و سرخ شده، در صورتي که امکان انتخاب وجود دارد، از غذاهاي بخارپز، آبپز و يا کبابي استفاده شود. بجاي گوشت قرمز، غذاهايي که با ماهي و مرغ تهيه شده‌اند، مصرف شود و در صورتي که امکان انتخاب نيست، تمام چربي‌هاي گوشت قرمز را قبل از مصرف بايد جدا کرد. بجاي مصرف نوشابه‌هاي گازدار که مقدار زيادي مواد قندي وکافئين وارد بدن مي‌کنند و به دليل فسفات، جذب کلسيم را هم مختل مي‌کنند، از نوشيدني‌هاي سالم‌تر مثل آب، دوغ کم نمک و بدون گاز استفاده شود. اگر در محيط کارتان غذاهايي مثل عدسي و يا خوراک لوبيا سرو مي‌شود، مصرف‌شان سالم‌تر از خورشت‌هاي چرب و غذاهاي سرخ شده است. غذاهايي که با حبوبات تهيه شده‌اند (مثل عدسي و خوراک لوبيا) هم منبع خوب پروتئين هستند و هم به علت دارا بودن فيبر، سلامت بدن کمک مي‌کنند. فيبر علاوه بر تنظيم کار دستگاه گوارش، از جذب چربي‌ها و مواد قندي را کاهش مي‌دهد. بخاطر داشته باشيد که با پيروي از يک الگوي غذايي سالم در محيط کار نه تنها از اضافه وزن و چاقي، ابتلا به بيماري‌هاي قلبي - عروقي، ديابت و ساير بيماري‌ها پيشگيري کرده‌ايد، بلکه با بهبود عملکرد و افزايش بازده کاري موجبات ارتقاء خود را در محيط کار فراهم مي‌کنيد. تغذيه در محيط‌هاي گرم در محيط‌هاي گرم، به دليل تعريق، امکان بروز سردرد و خشکي پوست، ابتلا به بيماري و تضعيف سيستم ايمني بدن بيشتر مي‌شود. به همين دليل مصرف مايعات در حين کار الزامي است. هم چنين کارفرمايان جهت بهبود بهره‌وري لازم است که امکان ورزش روزانه کارکنان را فراهم آورند؛ زيرا ورزش علاوه بر افزايش تندرستي جسم، در بهبود خلق و خوي افراد نيز تأثير چشم‌گيري دارد. ميان وعده‌هاي غذايي پيشنهادي در حين کار: ميوه و يا ميوه‌هاي خشک شده، کيک، نان، بيسکوئيت‌هاي سبوس‌دار، سبزي‌هاي خام، شير، آب ميوه‌هاي طبيعي، آب، نان و پنير و سبزي استفاده شود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد