خراسان/ در گذشته هرگونه فعاليت فيزيکي در ذهن آحاد مردم، ورزش تلقي مي شد اما امروزه همه مي دانند که براي سلامت بيشتر بايد ورزش کنند و اين سلامتي در گرو ترشح غدد يا هورمون هاي بدن است ، غددي که مسئوليت اصلي عکسالعملهاي فيزيولوژيکي بدن مانند متابوليسم انرژي، فرايند توليد مثل، سنتز و تخريب پروتئين عضلات ، کنترل خلق و خوي،ساخت عضلات جديد وچربي سوزي را برعهده دارند و به عبارتي غدد داخلي ورزشکاران ديرتر پيرمي شود بنابراين شناخت هورمونهاي دخيل در فعاليتهاي ورزشي وعملکرد و آثار آن ها مهم است.
هورمونها به سه دسته طبقه بندي مي شوند :
استروئيدها، پپتيدها و آمينها ، همچنين هورمونها ميتوانند آنابوليک باشند به اين معني که براي ساخت بافتهاي جديد فعاليت ميکنند يا کاتابوليک باشند به اين معني که در تخريب و از بين رفتن بافتها دخيل هستند.
توجه به اين نکته ضروري است که ترشح هورمون ها به همين چند هورمون خلاصه نمي شود و بسيار گسترده است.
انسولين
در شروع تمرين اگر قند موجود در خون بالا باشد، براي افزايش ذخيره و جذب گلوکز، توسط پانکراس انسولين ترشح مي شود. با توجه به کاهش قند خون از طريق جذب دربافت عضلات و چربي ، ترشح انسولين هم کاهش مي يابد . نکته جالب درباره انسولين اين است که اين هورمون باعث ذخيره چربي در بافت چربي مي شود . پس اگر هدف شما کاهش وزن است، سعي کنيد قبل از تمرين، موادي با شاخص گلايسمي بالا مصرف نکنيد .
گلوکاگون
با کاهش قند خون، گلوکاگون از پانکراس ترشح و موجب آزادسازي اسيدهاي چرب آزاد (FFA) از بافت چربي و افزايش سطح گلوکز خون ميشود، با اين کار انرژي مورد نياز فعاليت هاي طولاني مدت تامين مي شود. زماني که مقدار گليکوژن عضلات کاهش يابد، گلوکاگون گليکوژن اضافه ذخيره شده در کبد را آزاد ميکند.
کورتيزول
با طولاني تر شدن فعاليت ورزشي و ايجاد تنش و استرس در عضلات،کورتيزول که يک هورمون کاتابوليک است توسط غده آدرنال فوق کليه ترشح ميشود. اين هورمون از طريق تسهيل تخريب تريگليسريد و پروتئين بدن براي توليد گلوکز در فعاليت هاي استقامتي و طولاني، انرژي مورد نياز بدن راتامين مي کند. توجه داشته باشيد که نداشتن ريکاوري مناسب بعد از تمرين قبلي باعث ترشح کورتيزول مي شود ، هرچند ترشح اين هورمون براي کاهش حجم چربي بدن مفيد است اما ترشح بيش از حد آن باعث از بين رفتن پروتئين عضلات براي تأمين سوخت بدن ميشود که اين اتفاق حجم عضلات شما را کاهش مي دهد.
آدرنالين
فقط کافي است کمي شدت تمرين را زياد کنيد. با تحريک اعصاب سمپاتيک از غدد فوق کليوي، آدرنالين شروع به ترشح مي کند. با ترشح اين هورمون فعاليت قلب و فشار خون زيادتر مي شود و خون رساني افزايش مي يابد.
به طور خاص توليد آدرنالين در اثر ورزش ميتواند باعث افزايش قدرت سيستم ايمني بدن به ويژه در درمان تومورهاي سرطاني ريه، کبد يا پوست شود.
تستوسترون
تستوسترون يک هورمون استروئيدي و آنابوليک است که توسط سلولهاي ليدينگ بيضهها در مردان و تخمدان در خانمها و مقدار کمي توسط غده آدرنال فوق کليه در هر دو جنس مذکر و مؤنث توليد ميشود.اين هورمون مسئول سنتز مجدد و بازسازي پروتئين عضلات آسيب ديده به دليل ورزش است. همچنين نقش مهمي در رشد عضلات اسکلتي دارد.
هورمون رشد
اين هورمون در تمرينات اينتروال (نوعي از تمرينات فيزيکي بر اساس تغيير شدت تمرين است. در اين سبک تمرين، شما شدت تمرين خود را از کم به زياد و از زياد به کم، به صورت متناوب تغيير ميدهيد) ترشح بيشتري دارد. يکي از مهم ترين هورمون ها در بدن است که از متابوليسم چربي ها گرفته تا افزايش مواد معدني و تقويت سيستم ايمني بدن دست اين هورمون است .هورمون رشد با نام علمي سوماتوتروپين توسط غده هيپوفيز قدامي ترشح مي شود و رشد سلولي را تحريک ميکند. بيشترين سطح ترشح هورمون رشد در سن بلوغ و هنگام خواب است .
اندروفين
هورمون ها باعث کنترل خلق و خوي مي شوند ، يکي از آن ها هورمون اندروفين است که با ورزش مي توانيد ميزان ترشح آن را بالا ببريد. اين هورمون مربوط به بافت عصبي است و براي پاسخ به درد و تنش ترشح مي شود و به محض ورود به اعصاب انتقال دهنده درد، به مغز متصل مي شود و از آن جا به گيرنده هاي تسکين درد در نورون مي رود . با اتصال اندروفين به اين گيرنده ها ، مولکول هاي پيام رسان عصبي ، نمي توانند پيام درد را به مغز ارسال کنند، به همين دليل اين هورمون را بيحس کننده و تخفيف دهنده درد ميدانند ،همين اثر اندروفين به بدن باعث حس خوشحالي و نشاط در فرد ميشود.هورمونهايي که ذکر شد به طور مستقيم در فعاليت هاي ورزشي تحت تأثير قرار ميگيرند و نقش اساسي در سلامت بدن دارند در حالي که هزاران هورمون ناشناخته ديگر هم مسئول عملکردهاي فيزيولوژيکي بدن هستند .
امروز بشريت به دليل صنعتي شدن زندگي ها، درگير بيماري هاي مختلفي شده است و هر يک از هورمون هاي بدن نقش موثري در سلامت و بهبود بيماري هاي مختلف دارند .
هورمونها مسئول تنظيم فعاليت بدن ما هستند پس اگر بدن را به حال خودش بگذاريم، سلول هاي بدن پير مي شوند و ترشح هورمون ها به طور صحيح اتفاق نمي افتد
نويسنده: مصطفي عاشوري/ فيزيولوژيست ورزشي
بازار