در روز جهانی تیروئید، این غده مهم در بدن‌تان را بیشتر بشناسید

آخرين خبر/ قديمي‌ها وقتي مي‌ديدند کسي دل و دماغ ندارد و تيروييدش هم کمي برجسته شده، مي‌گفتند غمباد گرفته است. امروزي‌ها مي‌دانند که گواتر يا بزرگ شدن غده تيروييد تحت تاثير استرس، تشديد مي‌شود و شايد نامگذاري قديمي‌ها روي اين حالت، چندان هم بي‌ربط نباشد. غده تيروييد، يکي از مهم‌ترين غدد درون‌ريز بدن ماست که شايد بتوان گفت حيات ما بسته به آن است. تيروييد چيست؟ غده تيروييد در ناحيه جلوي گردن واقع شده و داراي دو لوب است که در دو طرف ناي درست زير حنجره قرار دارند. اين غده حدود 15 تا 25 گرم وزن دارد. دو قسمت غده تيروييد توسط نوار نازک نسجي که به عنوان ايستموس (ISTHMUS) تيروييد ناميده مي‌شود، به يکديگر وصل گرديد‌ه‌اند. هورمون‌هاي تيروييد پس از ساخته شدن در اين غده به جريان خون منتقل شده و بسياري از فرآيند‌هاي شيميايي را در بخش‌هاي مختلف بدن کنترل مي‌کنند. اين هورمون‌ها براي تکامل و عملکرد طبيعي مغز و سيستم عصبي و براي حفط دماي بدن و انرژي ضروري‌اند. غده تيروييد هورمون‌هاي خود را در خون ترشح مي‌کند. اين هورمون‌ها (يعني تري‌يدوتيرونين و تيروکسين) واکنش‌هاي شيميايي عضلات، کبد، قلب و کليه‌ها را تحت تآثير قرار داده و براي رشد و تکامل مغز نيز ضروري‌اند. هورمون‌هاي تيروييد بر غده هيپوفيز اثر نموده و موجب ترشح هورمون کنترل کننده تيروييد، يعني TSH مي‌شوند که به نوبه خود موجب تحريک تيروييد مي‌شود. وقتي ميزان هورمون‌هاي تيروييد در خون کاهش مي‌يابد، هيپوفيز با ترشح بيشتر TSH، تيروييد را فعال‌تر مي‌کند. آثار عمده هورمون‌هاي تيروييد در بدن 1- توليد انرژي 2- تحريک ساخت پروتئين‌ها 3- تأثير در رشد و تکامل 4- تنظيم ورود اسيد آمينه، کربوهيدرات‌ها و الکتروليت‌ها به داخل سلول 5- تأثير روي سوخت و ساز کربوهيدرات‌ها 6- تأثير روي سوخت و ساز چربي‌ها 7- تغيير در سوخت و ساز بعضي از دارو‌ها نقش يد در بدن يد در سال 1811 توسط کورتوا، يک شيمي‌دان فرانسوي که به منظور تهيه باروت براي ارتش ناپلئون کار مي‌کرد، از جلبک‌‌هاي دريايي خشک که به عنوان منبع آهک براي ساخت نيترات پتاسيم به کار گرفته بود، به دست آمد. در سال 1820 يک پزشک سوئيسي به نام کوآنده، بيماران مبتلا به گواتر را با موفقيت با محلول الکلي يد درمان کرد. پس از آن شاتن، ميزان يد را در مواد غذايي و آب آشاميدني‌ اندازه‌گيري نمود و نشان داد که ميزان آن در مناطق گواتر خيز نسبتا پايين است و پس از آن در سال 1920 کندال و استنبرگ توانستند ماد‌ه‌اي حاوي يد را که تيروکسين ناميدند، به صورت متبلور از تيروييد جدا کنند. مهم‌ترين مورد استفاده يد در بدن، شرکت آن در ساختمان هورمون‌هاي تيروييدي است. اگرچه تيروييد داراي مکانيسم‌هايي است که مي‌تواند تا حدودي کمبود نسبي يد را جبران کند، ولي کمبود شديد يد موجب بروز اختلالات شديد در اعمال غده تيروييد مي‌شود. مصرف روزانه يد در مناطق مختلف دنيا متفاوت است. به طوري که در کشور‌هاي غربي به دليل افزودن يد به نان و نمک و ساير مواد غذايي، مصرف روزانه يد در حدود 500 ميکروگرم و در ساير کشورها ميزان متوسط مصرف روزانه در حدود 150تا 200 ميکروگرم است. نياز روزانه يد در هر فرد به طور متوسط بين 70 تا 100 ميکروگرم است که 5 تا 10 درصد آن از طريق آب آشاميدني و بقيه از طرق ديگر تامين مي‌شود. بهترين و غني‌ترين منابع غذايي حاوي يد، ماهيان و ساير مواد غذايي دريايي هستند، چون برف و باران موجب شسته شدن يد سطحي ارتفاعات و دامنه‌هاي آن شده و به تدريج که آب‌ها به دريا سرازير مي‌شوند، فرآورده‌ها و محصولات غذايي دريايي، يد بيشتري جذب مي‌کنند. وظايف زيستي تيروييد افزايش سوخت و ساز بدن، تاثير اصلي هورمون‌هاي تيروييدي است. اين هورمون‌ها سوخت و ساز قندها و چربي‌ها را افزايش مي‌دهند. آنها باعث تحريک ساخت پروتئين نيز مي‌شوند. بنابراين هورمون‌هاي تيروييد براي رشد طبيعي بدن ضروري هستند. کم‌کاري تيروييد (هيپوتيروييديسم) اين کلمه به معني ناکافي بودن مقدار هورمون تيروييد در بدن است و با سنجش مقادير کم هورمون‌هاي تيروييد در خون، تشخيص داده مي‌شود. هيپوتيروييديسم موجب تنبلي، خواب آلودگي، خشکي پوست ، عدم تحمل سرما و يبوست مي‌شود و در کودکان خيلي خردسال، نه تنها موجب بروز اين نشانه‌ها مي‌شود، بلکه با تأخير رشد جسمي و مغزي همراه است. گواتر يعني چه؟ اصطلاح گواتر به معني آن است که غده تيروييد بزرگ‌تر از حد طبيعي شود (تصوير روبرو). افرادي که کمبود يد دارند به گواتر مبتلا مي‌شوند، زيرا تيروييد آنها نمي‌تواند هورمون کافي توليد نمايد. با کاهش هورمون تيروييد در خون، غده هيپوفيز هورمون TSH بيشتري توليد مي‌کند که اين خود موجب افزايش کار تيروييد براي ترشح بيشتر هورمون مي‌شود. گواتر نشانه‌اي از تلاش بدن براي جبران کمبود يد است، گرچه گواتر علل ديگري نيز دارد. وقتي تيروييد پرکار مي‌شود پرکاري تيروييد بيماري نسبتا شايعي است که اکثر مردم از آن غافلند يا به تشخيص آن اهميت چنداني نمي‌دهند. پرکاري تيروييد زماني ايجاد مي‌شود که تيروييد به هر دليلي بيش از حد عادي هورمون توليد کند. پرکاري تيروييد بيشتر در سنين 20 تا40 سالگي رخ مي‌دهد و زنان بيش از مردان دچار اين بيماري مي‌شوند. در پرکاري تيروييد نيز کم‌پشتي وسيع موهاي سر و ريزش مو ديده مي‌شود و حتي در مواردي، موهاي زير بغل هم کاهش مي‌يابد. علائم آن کاهش وزن زياد با وجود تغذيه طبيعي، لرزش دست‌ها، تپش قلب ، عصبانيت و تغييرات پوست و مو است. خارش پوست ، عدم تحمل گرما و برجسته شدن کره چشم (اگزوفتالمي) دردسرهايي هستند که اغلب اين بيماران با آن دست به گريبانند. خوشبختانه با يک آزمايش ساده خون مي‌توان فعاليت تيروييد را اندازه گرفت و با درمان خوراکي يا ديگر درمان‌هاي رايج، مشکلات آن را کم کرد و به راحتي از آسيب پوست و مو جلوگيري نمود. بنابراين علت ريزش موي شما، خارش پوستتان و خشکي آن را شايد بتوان صرفا در اختلالات تيروييد جستجو کرد. پس در موقع بروز اين مشکلات، علاوه بر پزشک متخصص پوست، به يک پزشک متخصص غدد هم مراجعه کنيد تا مطمئن شويد که مشکل از تيروييد شماست يا نه. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد