برترين ها/ بر اساس آمار منتشر شده از سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۲، ده دليل عمدهٔ مرگومير در دنيا که اکثراً با سبک زندگي افراد نيز در ارتباط هستند، ۵۱٫۴ درصد از کل آمار مرگومير جهان را تشکيل ميدهند. براي آشنايي با اين ده دليل در ادامه با ما همراه باشيد.
همهٔ انسانها بالاخره زماني طعم مرگ را خواهند چشيد. بااينحال ميتوانيم بهنحوي طول عمر خود را با داشتن زندگي سالم، تصميمگيريهاي مناسب در قبال فعاليتهاي آسيبرسان به بدنمان و انجام چکاپهاي مستمر پزشکي براي حصول اطمينان از سلامت فردي افزايش دهيم.
با همهٔ اينها، هنوز هم سطح پايين سواد، عدم دسترسي به پزشک و مشکلات مالي موجب شده تا مردم کشورهاي در حال توسعه بنا به دلايل عديدهاي در معرض مرگ باشند؛ درحاليکه چاقي مفرط و عدم فعاليت بيش از حد، موجب مرگومير انسانهاي بسياري در کشورهاي توسعه يافته شدهاست. اکنون بعد از مقدمهاي که گفته شد، اجازه دهيد مروري بر ۱۰ دليل عمدهٔ مرگومير در جهان داشته باشيم.
بيماري قلبي فشار خون بالا (۱٫۱ ميليون کشته؛ ۲ درصد از کل مرگومير جهان)
«بيماري قلبي فشار خون بالا» به ناراحتي قلبي ناشي از فشار خون بالا گفته ميشود. بر اساس اطلاعات «کتابخانه ملي پزشکي آمريکا»، بيماري انسداد شريانهاي قلبي يکي از دلايل بالا رفتن فشار خون است؛ به اين ترتيب که موجب تنگ شدن رگهاي خوني کوچکي ميشود که وظيفهٔ انتقال خون و اکسيژن به قلب را دارند. دليل ديگر بروز اين بيماري، «نارسايي قلبي» است که طي آن، قلب توانايي پمپاژ خونِ حاوي اکسيژن به بدن را از دست ميدهد. آخرين دليل که موجب افزايش فشار خون ميشود، بزرگ و ضعيف شدن عضلات قلب است که در اين صورت قلب ديگر نميتواند خون کافي به نقاط مختلف بدن پمپاژ کند. به گفتهٔ سازمان «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري» از هر سه بزرگسال در آمريکا، يک نفر مبتلا به بيماري قلبي فشار خون بالا است. طبق اطلاعات سازمان «اتحاديه جهاني قلب»، يک ميليارد نفر در جهان از بيماري فشار خون بالا رنج ميبرند که دوسوم اين افراد در کشورهاي در حال توسعه زندگي ميکنند؛ از آنجايي که در اين کشورها دسترسي به امکانات پزشکي سختتر از جاهاي ديگر است، زندگي اين افراد بيش از ديگران در خطر است. به گفتهٔ سازمان «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري» در آمريکا تا سال ۲۰۱۳، حدوداً ۳۶۰ هزار فقره مرگ بر اثر فشار خون بالا گزارش شدهاست. طبق اطلاعات منتشر شده از سازمان بهداشت جهاني، فشار خون بالا دليل مرگ نيمي از کساني است که به بيماريهاي قلبي مبتلا بودهاند.
تصادفات رانندگي (۱٫۳ ميليون کشته؛ ۲٫۲ درصد از کل مرگومير جهان)
طبق آمار منتشر شده از سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۳، حدوداً ۱٫۲۵ ميليون نفر بر اثر تصادفات جادهاي جان خود را از دست دادهاند. چنين تصادفاتي يکي از دلايل اصلي مرگومير افراد ۱۵ تا ۲۹ سال بهشمار ميرود. جراحات ناشي از تصادفات رانندگي نيز نهمين دليل اصلي مرگومير بين تمامي گروههاي سني در سطح جهان است. به گفتهٔ سازمان بهداشت جهاني، در کشورهايي که ميزان درآمد پايين است، ۲۴٫۱ فقره مرگ از هر ۱۰۰ هزار نفر گزارش شدهاست. در کشورهايي که سطح درآمد متوسط ارزيابي ميشود، ميزان مرگومير بر اثر تصادفات جادهاي ۱۸٫۴ مورد بر هر ۱۰۰ هزار نفر و اين تعداد در کشورهاي در حال توسعه، ۹٫۲ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر است. آفريقا با ۲۶٫۶ فقره مرگ از هر ۱۰۰ هزار نفر بالاترين ميزان مرگومير ناشي از تصادفات جادهاي را داشته است. اين ميزان براي اروپا ۹٫۳ مورد مرگ از هر ۱۰۰ هزار نفر است که کمترين تعداد کشته در سوانح جادهاي را در کل جهان داشته است.
ديابت (۱٫۵ ميليون کشته؛ ۲٫۷ درصد از کل مرگومير جهان)
ديابت زماني اتفاق ميافتد که لوزالمعده نميتواند انسولين کافي ترشح کند يا زماني که بدن توانايي بهکارگيري مؤثر انسولين توليد شدهٔ خود را ندارد. هورمون انسولين، وظيفهٔ تنظيم قند خون در بدن را دارد. بهترين راه براي عدم ابتلا به ديابت، حفظ وزن طبيعي بدن و پرهيز از عادتهاي ناسالم مانند کشيدن سيگار و کمتحرکي است. بنا بر اطلاعات منتشر شده از سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۴، ميزان ۹ درصد از بزرگسالان ۱۸ سال و بزرگتر مبتلا به ديابت بودهاند. در سال ۲۰۱۲، حدوداً ۱٫۵ ميليون نفر جان خود را بر اثر بيماري ديابت از دست دادند که ۸۰ درصد از اين تعداد در کشورهايي زندگي ميکردند که ميزان درآمدشان پايين و متوسط ارزيابي ميشود. بر اساس گفتهٔ سازمان «انجمن ديابتي آمريکا»، ديابت هفتمين دليل اصلي مرگومير مردم آمريکا در سال ۲۰۱۰ بوده است. طبق گفتهٔ «سازمان بينالمللي ديابت» در سال ۲۰۱۱، تعداد ۴٫۶ ميليون نفر جان خود را بر اثر ديابت در سراسر جهان از دست دادهاند.
اسهال (۱٫۵ ميليون کشته؛ ۲٫۷ درصد از کل مرگومير جهان)
بيماري اسهال با تخليهٔ آب بدن، موجب مرگ بسياري از انسانها ميشود. بر اساس اطلاعات منتشر شده از «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري»، اسهال روزانه ۲٫۱۹۵ کودک را به کام مرگ ميکشد. اين ميزان بيش از مجموع مرگوميري است که از ايدز، مالاريا و سرخک ناشي ميشود. طبق گفتهٔ سازمان بهداشت جهاني، بيماري اسهال در سال ۲۰۱۲ موجب مرگ ۱٫۵ ميليون نفر در سطح جهان شد که يکي از دلايل عمدهٔ مرگومير در دنيا است. بر اساس گفتهٔ «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري»، عدم رعايت بهداشت و نوشيدن آب آلوده از جمله دلايل ۸۸ درصد از مرگومير ناشي از بيماريهاي اسهالي است. بيماري اسهال ميتواند از طريق استفاده از ابزار آلوده، غذا يا اشيايي منتقل شود که در تماس با مدفوع آلوده بودهاند. رعايت بهداشت، دفع مناسب مدفوع و مصرف آب سالم ميتواند از ابتلا به اسهال جلوگيري کند. طبق گفتهٔ يونيسف، با اين حجم بزرگ از بيماران که در آفريقا و آسياي جنوبي وجود دارد، نرخ ابتلا به اسهال در سطح جهان، ۲٫۵ ميليارد نفر در سال است.
ويروس HIV و ايدز (۱٫۵ ميليون کشته؛ ۲٫۷ درصد از کل مرگومير جهان)
ويروس نقص ايمني انساني يا HIV به سيستم دفاعي بدن حمله ميکند. در پي اين حمله، ويروس HIV، گلبولهاي سفيد فرد مبتلا شده را ميکشد که در اين صورت، بيمار بهراحتي در معرض هر گونه بيماري و عفونت قرار ميگيرد. با گذشت زمان،HIV پيشرفت کرده و به بيماري «ايدز» يا همان «نشانگان اکتسابي کمبود ايمني» تبديل ميشود. بدن فرد مبتلا به ايدز، بسيار ضعيف ميشود و در نتيجه نميتواند در مقابل بيماريها و عفونتها مقاومت کند. بر اساس گفتهٔ سازمان بهداشت جهاني، در سالهاي ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، حدوداً ۱٫۵ ميليون نفر در جهان جان خود را بر اثر ابتلا به ويروس HIV از دست دادند که اين ميزان، ۲٫۷ درصد از کل مرگوميرهاي دنيا را تشکيل ميداد. طبق گفتهٔ AVERT، که يک سازمان خيريه براي مبتلايان ايدز در بريتانيا است، ۷۰ درصد از بيماران مبتلا به ويروس HIV، در آفريقاي سياه زندگي ميکنند (آفريقاي سياه اصطلاحي است که براي مناطق جنوب صحراي بزرگ آفريقا بهکار ميرود)، با اينحال، طي سالهاي اخير، درمانهايي براي مقابله با اين ويروس کشف شدهاست. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سازمان بهداشت جهاني، چنين درمانهايي موجب جلوگيري از مرگ ۷٫۶ ميليون نفر از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۳ شدهاست.
سرطانهاي ريه، ناي و نايژه (۱٫۶ ميليون کشته؛ ۲٫۹ درصد از کل مرگومير جهان)
سرطان در پي رشد بيرويهٔ سلولها رخ ميدهد که با پخش شدن در کل بدن، معمولاً موجب مرگ بيمار ميشود. طبق گفتهٔ سازمان بهداشت جهاني، مجموع تمامي سرطانها ۸٫۲ ميليون نفر را به کام مرگ کشانده است که اين ميزان ۱۳ درصد از کل مرگوميرهاي جهان را تشکيل ميدهد. سرطانهاي ريه، ناي و نايژه به تنهايي موجب مرگ ۱٫۶ ميليون نفر در سال ۲۰۱۲ شدند. اين ميزان در سال ۲۰۰۰، حدوداً ۱٫۲ ميليون نفر بوده که افزايش چشمگيري داشته است. بر اساس گفتهٔ «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري» در آمريکا، بيش از هر سرطان ديگري، مردم عمدتاً بر اثر سرطان ريه جان خود را از دست ميدهند. شايان ذکر است که ۸۵ درصد از علل ابتلا به سرطان ريه در اين کشور به علت استعمال دخانيات رخ ميدهد. بنا به اطلاعات منتشر شده از «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري»، در سال ۲۰۱۲ تعداد ۱۵۷٫۴۲۳ نفر فقط در آمريکا جان خود را به علت ابتلا به سرطان ريه از دست دادهاند. طبق گفتهٔ «مؤسسهٔ ملي سرطان آمريکا»، ۶۰ درصد بيماراني که اخيراً به سرطان مبتلا شدهاند در آسيا، آفريقا و آمريکاي مرکزي و جنوبي هستند. همچنين ۷۰ درصد از مرگوميرهاي ناشي از سرطان در سطح جهان نيز در همان مناطق رخ ميدهد.
عفونت دستگاه تنفسي تحتاني (۳٫۱ ميليون کشته؛ ۵٫۵ درصد از کل مرگومير جهان)
طبق گزارشي که سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۲ منتشر کرد، عفونت دستگاه تنفسي تحتاني شامل التهاب ريه، مرض سل، آنفلوآنزا، برونشيت، التهاب نايژهها و غيره موجب مرگ ۳٫۱ ميليون نفر در سطح جهان شدهاست. در ميان کودکان زير ۱۵ سال، يک نفر از هر ۱۰۰ نفر بر اثر عفونت دستگاه تنفسي تحتاني جان خود را از دست داده است. آلودگي هواي داخل و خارج از خانه بر اثر مصرف دخانيات، استفاده از سوختهاي جامد و عدم رعايت بهداشت همگي از دلايل ابتلا به بيماري عفونت دستگاه تنفسي تحتاني هستند. مطالعات گذشته نشان ميدهند ۳۶ درصد از دلايل ابتلا به اين بيماري در پي استفاده از سوختهاي جامد مانند دود ناشي از سوزاندن چوب بهوجود ميآيد و يک درصد از بيماريهاي تنفسي از آلودگيهاي بيروني نشات ميگيرند. در اروپا، آلودگيهاي داخل خانه که در پي استفاده از سوختهاي جامد بهوجود ميآيد، دليل مرگ ۴٫۹ درصد از تمامي مرگوميرهاي اتفاق افتاده در اين قاره است. همچنين آلودگيهاي داخلي موجب کاهش عمر ۳٫۱ درصد از کودکان زير ۴ سال ميشود. بيماريهاي تنفسي مانند التهاب ريه موجب مرگ ۱٫۲ تا ۱٫۵ ميليون نفر از کودکان زير ۵ سال شدهاست که ۹۹ درصد از اين تعداد در کشورهاي در حال توسعه زندگي ميکردهاند.
بيماري مزمن انسدادي ريه (۳٫۱۵ ميليون کشته؛ ۵٫۶ درصد از کل مرگومير جهان)
بيماري انسدادي ريه که معمولاً مقارن با برونشيت مزمن يا آمفيزم رخ ميدهد، يک بيماري مزمن ريوي است که موجب انسداد راه هوا در ريه و التهاب و گرفتگي آن ميشود که نتيجهٔ آن بروز مشکلات تنفسي است. طبق اطلاعات منتشر شده از «انجمن مشکلات ريوي آمريکا»، بيماري مزمن انسدادي ريه قابل درمان نيست، اما ميتوان با مراقبت و مديريت از پيشگيري آن جلوگيري کرد. يازده ميليون نفر در آمريکا از اين بيماري رنج ميبرند. از جمله دلايل اصلي ابتلا به اين بيماري ميتوان به استعمال دخانيات، آلودگي در خانه و محل کار اشاره کرد. طبق گزارشي که از سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۲ منتشر شد، بيماري مزمن انسدادي ريه دليل مرگ ۳٫۱۵ ميليون نفر در سطح جهان است که اين ميزان، برابر با ۵٫۶ درصد از کل مرگوميرهاي دنيا است. بنا به اطلاعات منتشر شده از سازمان «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري»، اين بيماري در سال ۲۰۱۱ سومين دليل اصلي مرگومير در آمريکا بوده است. بيماري مذکور، در بريتانيا ساليانه ۲۵ هزار نفر را به کام مرگ ميکشاند. بااينحال، طبق اطلاعات رسيده از سازمان بهداشت جهاني، بيشترين تلفات ناشي از بيماري مزمن انسدادي ريه در کشورهايي است که ميزان درآمدشان کم و متوسط است.
سکته مغزي (۶٫۷ ميليون کشته؛ ۱۱٫۹ درصد از کل مرگومير جهان)
سکته مغزي زماني رخ ميدهد که خون کافي به بخشي از مغز نرسد. وقتي فردي سکته ميکند، اکسيژن به سلولهاي مغز نميرسد و در نتيجه اين سلولها شروع به مردن ميکنند؛ سپس کنترل اعضاي بدن از دست ميرود که توسط مغز انجام ميشد. طبق گزارشهاي سازمان بهداشت جهاني، سکته مغزي در سال ۲۰۱۲، جان ۶٫۷ ميليون نفر را در سراسر جهان گرفت. سازمان «مرکز کنترل و پيشگيري بيماري» اعلام کرده، در آمريکا ساليانه ۷۹۵ هزار نفر سکته مغزي ميکنند که ۱۳۰ هزار نفرشان ميميرند. ساليانه ۶ ميليون نفر در جهان سکته مغزي ميکنند؛ ۵ ميليون نفر از اين ميان زنده ميمانند که هر يک به نحوي فلج يا معلول ميشوند. سازمان بهداشت جهاني ميگويد، اين عارضه، دومين دليل اصلي مرگ در افراد بالاي ۶۰ سال است. ميزان مرگومير ساليانهٔ ناشي از سکته مغزي از مجموع مرگومير ناشي از ايدز، مرض سل، و مالاريا بيشتر است.
بيماري انسداد شريانهاي قلبي (۷٫۴ ميليون کشته؛ ۱۳٫۲ درصد از کل مرگومير جهان)
بيماري انسداد شريانهاي قلبي يا انسداد سرخرگهاي قلب زماني اتفاق ميافتد که چربي و مواد کلسترولي در شريانهاي کرونري جمع شده و و از وارد شدن خون به قلب جلوگيري ميکند. چنين انسدادهايي از رسيدن اکسيژن و مواد مغذي به عضلات قلب جلوگيري ميکند و مانع عملکرد صحيح قلب ميشود. در نهايت، بخشهايي از قلب که از رسيدن اکسيژن و مواد مغذي محروم شدهاند، ميميرند و اين موضوع موجب حملهٔ قلبي ميشود. طبق مطالعات انجام شده توسط سازمان بهداشت جهاني در سال ۲۰۱۲، انسداد شريانهاي قلبي ساليانه جان ۷٫۴ ميليون نفر را در سراسر جهان ميگيرد. در بريتانيا ساليانه ۷۳ هزار نفر بر اثر حمله قلبي ميميرند، درحالي که در آمريکا حمله قلبي ساليانه جان ۳۷۰ هزار نفر را ميگيرد. بر اساس گزارش بانک جهاني، از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰ در خاورميانه و آفريقاي شمالي، مرگ زودهنگام ناشي از حملات قلبي تا ۴۴ درصد افزايش داشته است. استعمال دخانيات، مصرف غذاهاي کلسترول بالا، استرس، فشار خون بالا، ديابت، چاقيِ شکم، ورزش نکردن و مصرف مشروبات الکلي همگي از جمله دلايل ابتلا به بيماري انسداد شريانهاي قلبي محسوب ميشوند.
بازار