دو چیز که می‌توانند "کرونا" را شکست دهند

فراديد

بروزرسانی 1399/06/04 - 11:58

دو چیز که می‌توانند "کرونا" را شکست دهند

فراديد/ آب و صابون در کنار قرنطينه، پوشيدن ماسک و فاصله‌گيري اجتماعي، نقشي مهم در مبارزه عليه بيماري کوويد-۱۹ ايفا مي‌کنند، هر چند اين نقش به راحتي مي‌تواند فراموش مي‌شود. اين کاري است که بسياري از ما چندين بار در روز به شکلي غريزي انجام مي‌دهيم. درست مثل اين که در حافظه‌مان ثبت شده باشد. اما هيچوقت به اندازه ۶ ماه گذشته به اين کار اهميت داده نشده است.
در ميان انواع و اقسام سلاح‌هاي مبارزه با ويروس کرونا- از ماسک گرفته تا قرنطينه خانگي و فاصله‌گيري اجتماعي- يک راهکار به طور خاص قابليت ناديده گرفته شدن دارد و آن هم شست و شوي دست‌هاست.
از زماني که ظهور ويروس کرونا جهان را با وضعيتي اضطراري در زمينه بهداشت عمومي روبرو کرد، سازمان‌هاي بهداشتي آگاهي‌رساني در مورد راه‌هاي محافظت در برابر آن را آغاز کردند. شستن دست‌ها با صابون و آب گرم براي دست کم ۲۰ ثانيه، يکي از توصيه‌هايي بود که هر روز در اطلاعيه‌ها، آگهي‌ها و گفتگو با کارشناسان تکرار مي‌شد.

سازمان جهاني بهداشت با انتشار دستورالعملي که به شکلي گسترده فراگير شد، نحوه صحيح شست‌و‌شوي دست‌ها را نشان داد. روشي آشنا براي کساني که تجربه کار کردن در ميخانه‌ها يا رستوران‌ها را دارند.
شش ماه پس از آن تاريخ، با جهاني سردرگم روبرو هستيم که در مواجهه با افزايش شديد موارد ابتلا به قرنطينه‌هاي محلي روي آورده - از جمله مقررات منع تردد که به تازگي در ملبورن استراليا اعمال شد- و توصيه به شست و شوي دست‌ها را ظاهرا در حاشيه قرار داده است.
در بحبوحه مخالفت‌هاي روزافزون نسبت به زدن ماسک و پوشاندن صورت در برخي نقاط دنيا، اين راهکار که حکم گلوله‌اي نقره‌اي (راهکار به اصطلاح ساده) براي از ميان بردن ويروس کرونا را دارد، از کانون توجه‌ها به کنار رانده شده است.

بر اساس يک مطالعه مشاهداتي در اتيوپي که هنوز مورد بازنگري کارشناسان قرار نگرفته، کمتر از يک درصد از مجموع هزار نفر مراجعه کننده به بيمارستان‌ها، دستان خود را به روش صحيح مي‌شويند. اما آيا توصيه‌ها تغيير کرده‌اند؟ کارشناسان در پاسخ به اين سوال مي‌گويند: به هيچ وجه. آن‌ها حتي بيش از پيش بر تاثير شست و شوي دست‌ها در مهار ويروس کرونا تاکيد دارند.
توماس گيلبرت، استاد شيمي و زيست‌شناسي شيميايي دانشگاه نورت‌ايسترن در شهر بوستون ايالت ماساچوست مي‌گويد، هيچ چيز به اندازه يک صابون ارزان‌قيمت و آب‌گرم نمي‌تواند ساختار شيميايي ويروس کرونا را از هم بگسلد.
او مي‌گويد: "اين ويروس‌ها داراي غشايي هستند که ذرات ژنتيکي را احاطه کرده و به دليل چرب و روغني بودن غشا ليپيدي نام گرفته است. اين ساختاري است که آب و صابون آن را خنثي مي‌کند. " با حل شدن اين "لفاف" بيروني، ساختار ويروس در هم مي‌شکند و ماده ژنتيکي تک‌رشته‌اي (RNA) که با ربودن سلول‌هاي بدن انسان ويروس را تکثير مي‌کند، از ميان برداشته و نابود مي‌شود.

گيلبرت مي‌گويد: "هنوز چيزي در مورد کوتاه کردن زمان شست‌و‌شوي دست‌ها نشنيده‌ام. کاري که بايد انجام دهيد اين است که صابون را به دستان خيس خود بماليد و به اندازه کافي کف درست کنيد. بعد دستان‌تان را به مدت ۲۰ ثانيه بشوييد و همه نقاط را پوشش دهيد. "
گيلبرت مي‌گويد با اين کار زمان لازم براي واکنش شيميايي ميان صابون و غشا ليپيدي را فراهم مي‌کنيد. "اين کار مزيت‌هاي ديگري هم دارد و به صابون اجازه مي‌دهد به طور کامل از شر ماده ژنتيکي ويروس خلاص شود. " گيلبرت همچنين مي‌گويد آب گرم روند مبارزه با ويروس را "کمي سريع‌تر" مي‌کند.
مارتين ماکيليس، استاد علم مولکولي در دانشگاه کنت بريتانيا مي‌گويد آب به تنهايي براي از کار انداختن ويروس کافي نيست. او مي‌گويد: "اگر موقع آشپزي به انگشت‌تان روغن زيتون ماليده شود، به سختي مي‌توانيد با آب خالي از شر آن خلاص شويد. شما صابون لازم داريد.
" در مورد ويروس کرونا هم به همين شکل به صابون نياز داريم تا "با از بين بردن غشا ليپيدي، کل ويروس را غيرفعال کند. " استفاده از ژل‌هاي ضدعفوني کننده - چه به صورت بطري‌هاي کوچکي قابل حمل و چه در قالب ايستگاه‌هاي کنار در ميخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها که از مردم خواسته مي‌شود قبل از ورود دست خود را به آن آغشته کنند - تا اندازه‌اي از ميزان توجه به شست و شوي دست‌ها کاسته است.
گيلبرت مي‌گويد: "اين چيز‌ها براي زماني خوب است که به سينک دست‌شويي، صابون و آب دسترسي نداريم. من هميشه آب و صابون را به ژل ضدعفوني کننده دست ترجيح مي‌دهم. "

با اين تفاسير هر چند وقت يکبار بايد دستان‌مان را بشوييم؟
در روز‌هاي ابتدايي شيوع ويروس کرونا، توصيه علمي دولت بريتانيا بر اين بود که مردم هر چند ساعت دستان خود را بشويند، حتي با اين وجود که بيشتر جمعيت کشور در خانه مي‌ماندند. گيلبرت مي‌گويد کساني که بيشتر ساعات روز در خانه هستند نيازي به شستن‌و‌شوي دست‌هاي خود ندارند. البته شکي نيست که بعد از رفتن به توالت، پيش از شروع به طبخ غذا و قبل از خوردن آن بايد دست‌ها را شست.
کساني که از افراد مبتلا به ويروس کرونا - و ويروس‌هاي مشابه ديگر- مراقبت مي‌کنند، احتمالا بايد بيشتر دستان خود را بشويند. به ويژه اگر با اشيا يا سطوحي که فرد آلوده به آن‌ها دست زده يا رويشان سرفه کرده، در تماس هستند.
مطالعه‌اي ديگر که توسط تي مويي فام، دانشجوي دکتراي دانشگاه اوترخت انجام شده نشان مي‌دهد شست و شوي دست‌ها بلافاصله بعد از تماس با فرد يا سطح احتمالا آلوده، بيشتر از شستن آن‌ها در فواصل زماني مشخص، تاثيرگذار است.
ماکيليس مي‌گويد برخي افراد با اين باور که مايع‌هاي دست‌شويي ضد ويروس از صابون معمولي تاثيرگذارتر هستند، به استفاده از آن‌ها روي آورده‌اند، اما اين درست نيست.
او مي‌گويد: "شما اصلا به چنين چيز‌هايي احتياج نداريد. بيشتر محصولات ضد‌ميکروب در بازار در واقع ضد‌باکتري هستند. " به گفته او استفاده بي رويه از چنين موادي مي‌تواند به مشکلاتي در آينده منجر شود:

" اگر ميزان زيادي مواد ضد‌باکتري [که روي ويروس‌ها اثري ندارند]وارد پساب شود، احتمال ايجاد مقاومت باکتريايي هم بالا مي‌رود. به غير از صابون بيشتر مواد ضدعفوني‌کننده‌اي که استفاده مي‌کنيم، مي‌توانند نگراني‌هاي محيط‌زيستي ايجاد کنند و با بوجود آوردن باکتري‌هاي مقاوم در آينده برايمان مشکل‌ساز شوند. "

در مناطق کمتر توسعه‌يافته جهان، آب منبعي ناپايدارتر به حساب مي‌آيد و استاندارد‌هاي بهداشت عمومي و شرايط زندگي در بسياري از اين اماکن اغلب پايين‌تر از سطح ايده‌آل است. در همين ماه سازمان جهاني بهداشت گزارش داد پيش از اوج‌گيري شيوع ويروس کرونا، از هر ۵ مدرسه در جهان تنها دو مدرسه از امکانات مناسب براي شست‌وشوي دست‌ها برخوردار بودند.

گيلبرت و ماکيليس معتقدند آب براي اين‌که به سلاحي عليه ويروس کرونا تبديل شود، نيازي نيست حتما آشاميدني باشد. ماکيليس مي‌گويد: "همين که صابون يا چيزي شبيه به آن را داشته باشيد کافي است. مي‌توانيد در آب غير‌آشاميدني شنا کنيد، چون پوست شما مثل يک مانع عمل مي‌کند. "
آنطور که از شواهد پيداست شيوع ويروس کرونا بر فصل آنفولانزا در نيمه اول ۲۰۲۰ هم تاثير گذاشته است. به نظر مي‌رسد با کم شدن ميزان تماس‌هاي اجتماعي در ماه‌هاي اوليه سال، نرخ ابتلا به آنفولانزا و مرگ و مير ناشي از آن هم کاهش يافته است. به عنوان مثال، موسسه ملي بيماري‌هاي واگيردار در آفريقاي جنوبي، بين ماه‌هاي مارس و اوت به طور معمول با نزديک به ۷۰۰ مورد آنفولانزاي حاد روبرو بود، اما امسال تنها يک مورد ابتلا گزارش شد.
اين امکان وجود دارد که به دليل تعطيلي درمانگاه‌ها شماري از موارد بيماري گزارش نشده باشند، اما کاهش ميزان ابتلا به آنفولانزا را مي‌توان تاکيدي بر جنبه‌هاي ديگر شيوع ويروس کرونا به حساب آورد؛ اين‌که شستن و شوي دست‌ها به طور مرتب مي‌تواند به محافظت از ما در برابر ساير بيماري‌ها هم کمک کند.
اگر عادت شست و‌شوي دست‌ها ادامه پيدا کند، احتمالا شيوع بيماري آنفولانزا - که به طور سنتي در ماه‌هاي سردتر سال موسسات بهداشتي را به دردسر مي‌اندازد- شدت کمتري خواهد داشت.
ماکيليس مي‌گويد: "اين مي‌تواند تغييري بزرگ در جهت بهتر شدن باشد. "